HR, 20-02-2007, nr. 00388/06

Nr. 00388/06

Mr Machielse

Zitting: 21 november 2006

Conclusie inzake:

[Verdachte]

1. Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft op 4 oktober 2005 een bij verstek gewezen vonnis van de Rechtbank 's-Gravenhage van 23 februari 2005 bevestigd, waarbij de verdachte ter zake van opzetheling is veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van één maand.

2.1. Verdachte heeft cassatie ingesteld. Mr M. Bouman, advocaat te Delft, heeft een schriftuur ingezonden houdende drie middelen van cassatie.

2.2. Ten aanzien van verdachte is bewezenverklaard dat hij:

"in de periode van 30 oktober 2004 tot en met 1 november 2004 te Delft, een auto, merk Saab (kleur blauw) heeft verworven, voorhanden heeft gehad en heeft overgedragen, terwijl hij ten tijde van het verwerven of het voorhanden krijgen van die auto wist dat het een door misdrijf verkregen goed betrof."

2.3. Voorafgaande aan de bespreking van de middelen merk ik op dat deze zaak wordt gekenmerkt door een opvallend passieve proceshouding van de verdachte. Zijn standpunt is dat hij zich niet heeft schuldig gemaakt aan opzetheling, maar na tot twee keer toe in persoon te zijn gedagvaard heeft hij zich ook tot twee keer toe bij verstek laten veroordelen.

3.1. Het eerste middel klaagt dat het hof geheel voorbij is gegaan aan de bij de politie afgelegde verklaring van verdachte dat hij de gestolen auto onder zich heeft genomen om deze aan de eigenaar terug te geven.

3.2. Het middel houdt in dat de verdachte bij zijn verhoor een beroep heeft gedaan op een rechtvaardigingsgrond. Daar had het hof volgens het middel niet aan voorbij mogen gaan. Miskend wordt echter dat het hof niet gehouden is te responderen op verklaringen van de verdachte in het opsporingsonderzoek, ook als deze een verweer zouden inhouden.(1) Voor het overige is het in de veroordeling besloten liggende oordeel van het hof dat het dossier geen rechtstreeks en ernstig vermoeden doet rijzen dat er sprake is van een rechtvaardigingsgrond niet onbegrijpelijk. Ik kom daarop nog terug in mijn bespreking van het tweede middel.

Het middel kan niet tot cassatie leiden.

4.1. Het tweede middel klaagt dat het hof ten onrechte heeft bewezenverklaard dat hij de auto heeft overgedragen terwijl hij wist dat het een door misdrijf verkregen auto betrof, nu verdachte de auto onder zich had met het oog op teruggave aan de eigenaar.

4.2. Dat verdachte de auto op het moment dat hij deze van [medeverdachte 1] overnam aan de eigenaar wilde teruggeven blijkt wel uit de verklaring van verdachte die onder 4.1 door de politierechter voor het bewijs is gebruikt. Omdat dit middel een rechtsvraag betreft over de uitleg van art. 416 Sr en de feiten waarop het middel zich beroept in cassatie vaststaan, kan niet met het oordeel worden volstaan dat dit verweer niet voor het eerst in cassatie kan worden aangevoerd.

4.3. Zowel uit de voor het bewijs gebruikte verklaring van de verdachte als uit de voor het bewijs gebruikte verklaring van de eigenaar van de auto volgt dat verdachte de auto aan de eigenaar wilde teruggeven tegen betaling van onkosten. Uit de bewijsmiddelen blijkt niet - en overigens ook niet uit het proces-verbaal van de politie - dat de eigenaar ook daadwerkelijk voor de teruggave heeft betaald.

4.4. Het hof heeft kennelijk geoordeeld dat door de wijze waarop verdachte heeft gehandeld - waaronder het zonder inschakeling van de politie eigenhandig benaderen van de eigenaar en vragen om een geldbedrag voor de auto - zowel het verwerven en voorhanden hebben als heling kan worden aangemerkt. De klacht richt zich hier op het eveneens bewezen verklaren van het overdragen.

4.5. Oorspronkelijk werd in art. 416 Sr het 'overdragen' van het door misdrijf verkregen goed niet als bestanddeel genoemd.(2) Slechts de term 'verbergen' kon wellicht met overdragen in verband gebracht worden. Wel was strafbaar hij die opzettelijk uit de opbrengst van eenig door misdrijf verkregen voorwerp voordeel trekt. Pas met ingang van 1 februari 1992 (Stb. 1991, 520) is de term 'overdragen' in de strafbepaling opgenomen. Doelstelling van deze omvangrijkere wetswijziging was om het begunstigen van vermogenscriminaliteit strafbaar te stellen ongeacht of de heler zelf daadwerkelijk profijt trekt en om witwassen aan te pakken. 'Overdragen' opnemen als helingshandeling past bij deze doelstelling. Het overdragen in de zin van art. 416 lid 1 sub a Sr omvat volgens de Memorie van Toelichting alle handelingen die tot gevolg hebben dat iemand de feitelijke zeggenschap over een goed overdraagt. Of hier een of andere privaatrechtelijke titel aan ten grondslag ligt, is niet van belang, aldus de toelichting.(3)

4.6. De wetgever heeft in 1991 aan de helingshandelingen een ruime omvang willen geven om aldus efficiënter te kunnen optreden tegen de vermogenscriminaliteit die door de heler wordt begunstigd. Het risico bij zo'n ruime omschrijving is dat ook gedragingen onder de strafbepaling komen te vallen die daar, gelet op de bedoeling van de wetgever, eigenlijk niet onder passen. De vraag is of in deze zaak, waarin immers vastgesteld is dat de verdachte aan de dief van de auto cocaïne heeft gegeven, waarmee deze zo was ingenomen dat hij er geen bezwaar tegen had dat de auto werd teruggegeven aan de rechthebbende, toepassing van art. 416 Sr de ratio van deze bepaling geen geweld aandoet. De vraag zweemt naar het leerstuk van het ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid.(4) Met enige goede wil zou men kunnen zeggen dat verdachte het belang van de bestolene wilde dienen. Maar de manier waarop hij te werk is gegaan leverde geen bijdrage aan de doelstelling die aan de wetgever met de herziening van art. 416 Sr voor ogen stond.(5) Het ligt niet voor de hand dat de dief door het optreden van verdachte zal zijn afgehouden van andere autodiefstallen, integendeel; hij kreeg immers van verdachte wat cocaïne en daarop is de dief akkoord gegaan met teruggave aan de eigenaar. Evenmin blijkt van verdachtes bedoeling om deze diefstal op te helderen. Een bijdrage aan de bestrijding van de vermogenscriminaliteit zou verdachte hebben geleverd door de politie te waarschuwen zodra hij ervan op de hoogte was gekomen dat [medeverdachte 1] een auto had gestolen. Verdachte heeft verstek laten gaan en heeft aldus niets aangevoerd dat het in cassatie ingenomen standpunt zou kunnen onderbouwen.

Tenslotte wijs ik erop dat het dezerzijds ingenomen standpunt niet betekent dat de particuliere onderzoeksbureaus die bijvoorbeeld voor verzekeringsmaatschappijen gestolen zaken opsporen zich schuldig maken aan heling zo gauw zij met de houders van de voorwerpen tot een akkoord komen, mits zij de politie op de hoogte stellen, waardoor zij geacht kunnen worden het belang dat art. 416 Sr beoogt dienen, te hebben behartigd.(6)

Het handelen van verdachte, zoals dat blijkt uit de bewijsmiddelen, had niet tot doel de strekking van art. 416 Sr beter tot haar recht te doen komen.(7)

Daarom faalt het middel.

5.1. Het derde middel klaagt dat de strafmotivering voorbij gaat aan de bijzonderheden van het geval waardoor de straf niet naar de eis der wet met redenen is omkleed.

5.2. De steller van het middel valt vooral over de in de strafmotivering van het bevestigde vonnis opgenomen overweging dat de verdachte slechts oog heeft gehad voor zijn financiële gewin en zich op geen enkel moment heeft bekommerd om de financiële schade en overlast die hij heeft veroorzaakt.

5.3. Deze motivering lijkt mij tegen de achtergrond van de feiten die de politierechter heeft vastgesteld op zijn minst genomen twijfelachtig te zijn. Uit de gebezigde bewijsmiddelen blijkt immers dat de verdachte op dezelfde dag waarop hij te horen kreeg dat [medeverdachte 1] in het bezit was van een gestolen auto, deze auto heeft overgenomen en contact heeft opgenomen met de bestolene om tot een overdracht van deze auto te komen tegen vergoeding van de onkosten, welke volgens de verklaring van de bestolene op 50 euro zouden neerkomen. Van financiële schade, behoudens deze vergoeding van onkosten, en overlast die verdachte zou hebben veroorzaakt is mij niet gebleken uit het dossier.

De oplegging van een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van een maand lijkt mij ontoereikend gemotiveerd.

Het middel is volgens mij gegrond.

6. De eerste twee middelen falen. Het eerste middel kan met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Het derde middel komt mij gegrond voor.

7. Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voorzover het de strafoplegging betreft, tot terugwijzing naar het hof om de straf opnieuw te doen vaststellen en tot verwerping van het beroep voor het overige.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden

1 HR 7 juni 1977, NJ 1978, 484.

2 Smidt III, p. 153 e.v..

3 Kamerstukken II 1989/90, 21 565, nr. 3, p. 3.

4 Zie bijv. HR 30 mei 1995, NJ 1995, 622.

5 Zie HR 3 juni 1997, DD 97.278.

6 Zoals het onderzoeksbureau deed dat in opdracht van de gesubrogeerde verzekeringsmaatschappij gestolen auto's opspoorde, deze met een smoes jegens de houder meekregen en vervolgens de politie op de hoogte bracht. De employés van het onderzoeksbureau werden wel veroordeeld voor oplichting van de houder van de auto, maar een vervolging voor heling van de gestolen auto is kennelijk niet overwogen; HR 16 oktober 1990, NJB 1991, p. 120, nr. 8.

7 Vgl. HR 20 september 1993, DD 94.026.