HR, 13-09-2005, nr. 02528/04

Het Gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verdachte op 13 februari 2004 voor de voortgezette handeling van afpersing onder verzwarende omstandigheden en gekwalificeerde diefstal met geweld veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar. Voorts heeft het hof de vordering van de benadeelde partij toegewezen en aan verdachte een schadevergoedingsmaatregel opgelegd.

Deze zaak hangt samen met de zaak onder nummer 02527/04 ([medeverdachte]), in welke zaak ik heden eveneens concludeer.

Mr W.S.A.H. Croes, advocaat te Bodegraven, heeft cassatie ingesteld. Mr G. Spong, advocaat te Amsterdam heeft een schriftuur ingezonden, houdende twee middelen van cassatie.

Het eerste middel komt op tegen de verwerping door het hof van het verweer dat de verklaring van de getuige [getuige 1] van 22 augustus 2002 (bewijsmiddel 22) niet voor het bewijs mocht worden gebruikt omdat deze verklaring eerst is afgelegd nadat aan de getuige een geldelijke beloning is toegezegd. Ter terechtzitting in hoger beroep op 30 januari 2004 heeft de advocaat het woord gevoerd overeenkomstig de overgelegde pleitnota. Daarin is te lezen dat de verdediging in eerste aanleg te laat op de hoogte is gesteld van het bestaan van deze vergoeding. De vergoeding zou zijn geregeld door de politie en het slachtoffer, in overeenstemming met de officier van justitie. Zo een afspraak met of toezegging aan een getuige is ontoelaatbaar. De pleitnota houdt vervolgens in dat er sprake zou zijn geweest van schending van het beginsel van zuiverheid van oogmerk en van strijd met de goede en eerlijke procesvoering. Doelbewust of met grove veronachtzaming van verdachtes belangen zou tekort worden gedaan aan diens recht op een behoorlijke behandeling van zijn zaak. Dit zou des te zwaar wegen omdat de rechter-commissaris noch de verdediging ten tijde van het verhoor van de getuige [getuige 1] bij de rechter-commissaris van de gang van zaken op de hoogte was gesteld. Blijkens het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep heeft de advocaat daaraan toegevoegd dat nergens blijkt dat [getuige 1] de status van bedreigde getuige begeerde noch dat hij angst had. Het openbaar ministerie heeft volgens de advocaat onzorgvuldig gehandeld.

Het hof heeft dit verweer op grond van de volgende motivering in zijn arrest verworpen:

De steller van het middel betoogt dat een overeenkomst tussen het OM en een getuige waarbij aan de getuige een financiële beloning voor het afleggen van een verklaring wordt toegezegd in strijd is met het recht. Daartoe wordt een beroep gedaan op de Tijdelijke aanwijzing toezegging aan getuigen in strafzaken van 13 juli 2001, Stcrt. nr. 138. Deze Aanwijzing zou een verbod inhouden aan het OM om een financiële beloning toe te zeggen als tegenprestatie voor een verklaring. Instemming door het OM met een toezegging van de kant van het slachtoffer aan een getuige zou in wezen neerkomen op een ontkrachting van de Aanwijzing. Zeker hier, waar de politie zelfs heeft bemiddeld bij de overdracht van het geld aan de getuige, zou zo een ontduiking hebben plaatsgevonden.

De steller van het middel wijst in dit verband op onderdeel 4 van de Tijdelijke aanwijzing, getiteld "Ontoelaatbare toezeggingen".

Naar mijn mening is evenwel de Tijdelijke aanwijzing niet van toepassing op een situatie als waarmee wij hier te maken hebben. Onder onderdeel 2 "Bereik van de tijdelijke aanwijzing" is immers het volgende te lezen:

Ik maak hieruit op dat de Tijdelijke aanwijzing niet ziet op mensen die verdachte noch veroordeelde zijn. Gesteld noch gebleken is dat [getuige 1] verdachte was of is veroordeeld.

De Tijdelijke aanwijzing sluit blijkens de toelichting aan op het wetsvoorstel toezeggingen aan getuigen in strafzaken. Het daarin voorgestelde artikel 226g Sv spreekt over een afspraak die de officier voornemens is te maken met een verdachte die bereid is een getuigenverklaring af te leggen in de strafzaak tegen een andere verdachte. Artikel 226k van het voorstel is een parallelbepaling voor het geval de officier van justitie een afspraak wil maken met een veroordeelde.1.

De Memorie toelichting bij dit wetsvoorstel begint aldus:

Ook de wetgever beoogt dus een beperking tot afspraken en tegemoetkomingen met respectievelijk aan verdachten of veroordeelden.

Nu de Tijdelijke aanwijzing niet van toepassing is op het beloven van een geldelijke tegemoetkoming aan een getuige, anders dan veroordeelde of verdachte, is het de vraag of het doen van een dergelijke toezegging op grond van een andere rechtsregel onrechtmatig is te oordelen. Als dat niet het geval is schrompelt het verweer ineen tot een betrouwbaarheidsverweer.

De steller van het middel wijst nog wel op artikel 284 Sr en voert aan dat een toezegging van een geldelijke beloning door een particulier een "feitelijkheid" in de zin van deze strafbepaling oplevert, maar naar mijn oordeel gaat deze vlieger niet op al was het maar omdat artikel 284 Sr een "wederrechtelijk dwingen" verlangt. Dat het slachtoffer of de officier van justitie of de politie de getuige [getuige 1] wederrechtelijk heeft gedwongen tot het afleggen van verklaring is gesteld noch in enigerlei mate aannemelijk geworden. De vergelijking met artikel 434-15 CP gaat niet op omdat deze strafbepaling ziet op het uitlokken van meineed of op het bewerkstelligen dat een getuige juist niet verklaart. Wat wordt gedaan om een getuige ertoe over te halen om overeenkomstig de waarheid te verklaren - en blijkens het gebruik voor het bewijs van de verklaring van [getuige 1] is het hof van oordeel dat de inhoud van bewijsmiddel 22 op waarheid berust - valt juist niet onder artikel 434-15 CP.3.

De steller van het middel werpt nog op, althans zo begrijp ik de verwijzingen naar Straatsburgse jurisprudentie, dat het beginsel van een fair trial in het geding zou zijn. Ook hierin kan ik de steller van het middel niet volgen. In de zaak Lorsé werd de vraag aan het EHRM voorgelegd of artikel 6 EVRM was geschonden door de gang van zaken met betrekking tot 2 kroongetuigen van criminele snit.4. Het EHRM herhaalt zijn bekende rechtspraak dat artikel 6 EVRM geen regels bevat over de toelaatbaarheid van bewijs. Dat is primair het domein van de nationale wetgever. Het EHRM vervolgt dan:

Het EHRM wijst erop dat de verdediging op de hoogte was van de overeenkomst en van de identiteit van de kroongetuigen en dat de verdediging alle gelegenheid had om de overeenkomsten met de kroongetuigen en hun verklaringen te onderzoeken en ter discussie te stellen. Ook merkt het EHRM op dat de nationale rechter er blijk van gaf zich bewust zijn van de gevaren en moeilijkheden die zulke overeenkomsten met criminelen omgeven. De rechters gebruikten verklaringen van de kroongetuigen met terughoudendheid en legden uit waarom zij de verklaringen geloofwaardig oordeelden ondanks de twijfel die de verdediging had geuit. Tenslotte was duidelijk, aldus het EHRM, dat de veroordeling van Lorsé niet in beslissende mate op de verklaringen van de kroongetuigen was gebaseerd.

Ik merk weer op dat het in de zaak Lorsé ging om criminele kroongetuigen. Voorts wijs ik erop dat in de onderhavige zaak de advocaat ter terechtzitting in hoger beroep weliswaar heeft aangevoerd dat een ernstige schending van beginsel van goede procesorde heeft plaatsgevonden waarbij doelbewust of met grove veronachtzaming van verdachtes belangen tekort is gedaan aan diens recht op een behoorlijke behandeling van zijn zaak, maar het in wezen daarbij heeft gelaten. Op welk punt verdachte geen eerlijke behandeling zou hebben gehad is niet duidelijk gemaakt. Dat de verdediging het proces-verbaal waarin de gang van zaken rond de getuigenverklaring van [getuige 1] uit de doeken is gedaan niet tot haar beschikking had tijdens het proces in eerste aanleg kan wel zo zijn, maar dat gebrek is in ieder geval in hoger beroep volledig hersteld. Het proces-verbaal van het onderzoek ter terechtzitting in hoger beroep geeft voorts als onderdeel van het requisitoir van de AG weer (pagina 19) dat de getuige [getuige 1] zich 1 mei 2002 reeds vrijwillig bij de politie heeft gemeld en toen onder meer over de overval van 12 maart 2001 heeft verklaard. De geldelijke tegemoetkoming heeft de getuige er dus alleen maar toe gebracht die verklaring op naam te stellen. Ook is het vermelden waard dat de verdediging heeft afgezien van de niet verschenen, maar wel opgeroepen getuige [getuige 1] (pagina 4 procesverbaal).

Tot slot merk ik op dat de bewezenverklaring niet hoofdzakelijk of in beslissende mate berust op de verklaring van [getuige 1].

Het middel faalt.

Het tweede middel stelt dat het hof verzuimd heeft te beslissen op het verzoek van verdachte om ter terechtzitting de CIE-informanten te horen.

Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep houdt onder meer het volgende in als verklaring van verdachte:

Vervolgens is verdachte niet meer teruggekomen op dit verzoek. De pleitnota in hoger beroep houdt omtrent de CIE-informatie slechts in dat de anonieme tip niet mag worden meegenomen als bewijsmiddel omdat deze oncontroleerbaar is en omdat de vraag is of deze tip wel voldoende betrouwbaar is. De advocaat heeft op geen enkel moment een verzoek gedaan om de informanten ter terechtzitting te horen. Het hof heeft aldus kunnen oordelen dat het impulsieve verzoek van verdachte niet is gehandhaafd.5. Ten overvloede merk ik nog op dat de CIE-informatie niet door het hof voor het bewijs is gebezigd.

Het tweede middel faalt.

Beide middelen zijn tevergeefs voorgesteld. Het tweede middel kan met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond gevonden die tot vernietiging aanleiding behoort te geven.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.