HR, 29-10-2002, nr. 02116/01

Het Gerechtshof te Amsterdam heeft de verdachte op 13 februari 2001 - voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen - vrijgesproken van het hem onder 2 tenlastgelegde en hem voorts ter zake van 3. "handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot een vuurwapen van categorie II; handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie en het feit begaan met betrekking tot meer dan één vuurwapen van categorie III; handelen in strijd met artikel 26, eerste lid, van de Wet wapens en munitie", veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van twaalf maanden. Met betrekking tot de inbeslaggenomen voorwerpen heeft het hof beslist zoals in het arrest omschreven.

Mr. F.M.M.M. Vogels heeft cassatie ingesteld. Mr. G.P. Hamer en mr. A.M. Ficq, beiden advocaat te Amsterdam, hebben een schriftuur houdende één middel van cassatie ingezonden.

Het middel bevat de klacht dat de door het hof gegeven beslissing omtrent het inbeslaggenomen geld onbegrijpelijk is gemotiveerd, althans onvoldoende met redenen is omkleed.

De raadsman heeft ter zitting van hof het woord gevoerd overeenkomstig de overgelegde en aan het proces-verbaal gehechte pleitnotities. Daarin is ten aanzien van het inbeslaggenomen geld, voor zover hier van belang, het volgende opgenomen:

(...)

[Verdachte] meent dat het geldbedrag aan hem, als rechthebbende, dient te worden teruggegeven. Allereerst moet worden opgemerkt dat van enige relatie tussen het geld en een strafbaar feit geen sprake is.

(...)

De hoofdregel is dat teruggegeven wordt aan degeen onder wie in beslag is genomen. Teruggegeven dient te worden op een wijze die op het eerste gezicht redelijk en maatschappelijk niet onverantwoord is.

In Boef en Beslag, de strafvorderlijk inbeslagneming van voorwerpen, 1998, pag 247 e.v. wordt terecht opgemerkt dat eigenlijk niet zozeer sprake is van teruggeven als wel afgeven. De strafrechtelijke autoriteit, die met teruggave belast wordt moet niet worden gedwongen bij de vervulling van zijn taak op de stoel van de burgerlijke rechter te gaan zitten. Het strafrecht is er niet op berekend een uitspraak te geven in eigendoms- en bezitskwesties.

(...)

[Verdachte] heeft altijd verklaard op verzoek van zijn Joegoslavische kennis het geldbedrag te bewaren. [Verdachte] is rechthebbende krachtens een mondelinge overeenkomst totdat de Joegoslavische kennis het geld terugvraagt.

(...)

Het hof heeft met betrekking tot het inbeslaggenomen geld in het arrest het volgende overwogen:

Met betrekking tot het inbeslaggenomen geld, te weten in totaal fl. 201.000,- zal het hof de bewaring ten behoeve van de rechthebbende gelasten, nu verdachte ter terechtzitting in hoger beroep heeft verklaard dat dit bedrag hem niet toebehoort en ten aanzien daarvan geen andere persoon als rechthebbende kan worden aangemerkt.

Bij een politieonderzoek dat is gestart naar aanleiding van meldingen van ongebruikelijke transacties (o.g.v. de Wet melding ongebruikelijk transacties) is verdachte in beeld gekomen. Verdachte verbleef met zijn vriendin op een camping in Uitdam. Toen verdachte daar werd aangehouden en de politie een huiszoeking zou gaan verrichten, heeft verdachte geprobeerd aan zijn vertrekkende vriendin een tasje met geld mee te geven. Bij onderzoek bleek het om in totaal fl. 201.000,- te gaan. De politie heeft dit geld inbeslaggenomen.

Bij een latere huiszoeking in de woning van de vriendin van verdachte is een koffer met daarin verschillende vuurwapens en munitie aangetroffen. Verdachte is onder meer ten laste gelegd overtreding van de Wet wapens en munitie en het plegen van heling, namelijk het voorhanden hebben/krijgen van geldbedragen die afkomstig waren van de handel in verdovende middelen. Van de heling is verdachte in eerste aanleg en in hoger beroep vrijgesproken. Verdachte is alleen voor het voorhanden hebben van vuurwapens en munitie veroordeeld. Ten aanzien van het inbeslaggenomen geld hebben zowel de rechtbank als het hof de bewaring ten behoeve van de rechthebbende gelast. Verdachte heeft met betrekking tot dit geld verschillende verklaringen afgelegd, er op neerkomend dat hij het geld voor een Joegoslavische kennis, waarvan hij de woon- of verblijfplaats niet wist, in bewaring had genomen.

Ingevolge art. 353, eerste lid Sv dient de zittingsrechter een beslissing te nemen ten aanzien van inbeslaggenomen en nog niet teruggegeven voorwerpen. Het systeem houdt kort gezegd in dat indien een verbeurdverklaring of onttrekking aan het verkeer van het inbeslaggenomen voorwerp niet wordt bevolen, in beginsel een last tot teruggave aan degene onder wie het goed in beslag is genomen dient te worden gegeven1., tenzij redelijkerwijs kan worden aangenomen dat een ander in civielrechtelijke zin de rechthebbende is. Als deze laatste bekend is, wordt teruggave aan de rechthebbende gelast, als deze laatste niet bekend is, moet de bewaring ten behoeve van de rechthebbende worden bevolen (art. 353 Sv lid 2). Teruggave behoort plaats te hebben op een wijze die op het eerste gezicht redelijk en maatschappelijk niet onverantwoord is2.. Onder rechthebbende dient te worden verstaan de rechthebbende ten aanzien van een zaak, hetgeen zowel omvat degene die een zakelijk recht heeft op een zaak, als degene die een persoonlijk recht heeft ten aanzien van een zaak.3. De nota naar aanleiding van het verslag van de vergadering van de vaste commissie van justitie over het wetsvoorstel waarin de wettelijke beslag en beklagregeling werd herzien, vermeldt dat rechthebbenden personen zijn die een op enige rechtsregel gebaseerde aanspraak ten aanzien van een inbeslaggenomen voorwerp kunnen maken4.. Het begrip rechthebbende omvat dan ook meer dan alleen de eigenaren.

Wanneer met betrekking tot de vraag aan wie een goed dient te worden teruggegeven een beroep wordt gedaan op civielrechtelijke regels, moet daarop door de strafrechter worden ingegaan5..

Over de situatie dat achteraf geen strafbaar feit wordt geconstateerd merkt de minister van justitie bij de behandeling van het wetsvoorstel waarin de wettelijke beslag en beklagregeling werd herzien, en waarbij art. 353, tweede lid, SV werd ingevoegd, het volgende op:

Ik keer terug naar de onderhavige zaak. Wanneer iemand een dergelijke grote hoeveelheid contant geld voorhanden heeft en probeert dat aan de huiszoeking te onttrekken, zal bij iedereen minstgenomen de indruk worden gewekt dat dat geld niet op legale wijze verkregen is. Menigeen zal op grond daarvan dan ook van mening zijn dat het geld niet aan de beslagene terug dient te worden gegeven, nog afgezien van de vraag aan wie het dan wel zou moeten worden teruggegeven. Ik kan mij daar iets bij voorstellen. Ik vermoed dat dit ook (mede) de achtergrond is van de beslissing van zowel de rechtbank als het hof het geld niet terug te geven, maar te bewaren ten behoeve van de rechthebbende. Een andere mogelijkheid was er in die optiek ook niet, want de 'eigenaar' - het geld zou van een onbekende Joegoslaaf zijn - was niet bekend en voor verbeurdverklaring of ontneming van het wederrechtelijk verkregen had er een verband moeten kunnen worden gelegd met een strafbaar feit.

Mijns inziens kan de overweging van het hof verschillend worden geïnterpreteerd. Ik geef twee mogelijkheden. In de overweging van het hof kan besloten liggen dat het van oordeel is dat van 'rechthebbende' in de zin van art. 353 Sv slechts sprake is in geval van toebehoren, hetgeen ik begrijp als een in eigendom toebehoren. Anders gezegd; omdat het geld niet aan verdachte toebehoort, kan het niet aan hem terug worden gegeven en moet het maar worden bewaard voor de onbekende rechthebbende. Gelet op hetgeen hierboven onder 3.5 is weergegeven, is dat geen juiste maatstaf en kan het dus ook niet gelden als een toereikende weerlegging van het verweer dat ook degene die een goed voor een ander in bewaring heeft genomen rechthebbende is.

De overweging kan ook anders gelezen worden. In de overweging van het hof dat het geld verdachte niet toebehoort en dat het moet worden bewaard voor de rechthebbende ligt dan het oordeel besloten dat er een ander is die meer recht op het geld heeft dan verdachte.

Het hof heeft zich in deze uitleg wellicht laten inspireren door (beklag)rechtspraak die inhoudt dat een inbeslaggenomen voorwerp moet worden teruggegeven aan een derde/rechthebbende wanneer teruggave aan deze zozeer redelijk en op het eerste gezicht maatschappelijk niet onverantwoord is dat daaraan de voorkeur moet worden gegeven boven teruggave aan de beslagene.8. Teruggave aan een ander dan beslagene komt in deze beklagzaken evenwel enkel in beeld wanneer er sprake is van conflicterende aanspraken op de zaak. Dan moet de rechter uitmaken welke teruggave niet onredelijk en maatschappelijk verantwoord is te achten. Van zo een situatie is hier geen sprake. Verdachte heeft verklaard geen eigenaar te zijn van het geld, maar dat in bewaring te hebben voor een onbekende. Dat deze verklaring veel vragen oproept en dat het hof zal hebben gedacht dat het inbeslaggenomen geld waarschijnlijk van duistere herkomst is, is begrijpelijk, maar brengt nog niet mee dat twee rechthebbenden het bedrag betwisten.

Ook in de tweede lezing heeft het hof een verkeerde maatstaf aangelegd.

Het in het middel ingenomen standpunt dat er sprake zou zijn van verkrijgende verjaring kan buiten bespreking blijven, nu dit voor het eerst in cassatie is aangevoerd.9.

Het middel is terecht voorgesteld.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest voor zover het de beslissing over het inbeslaggenomen geld betreft en tot verwijzing naar een aangrenzend hof dat opnieuw dienaangaande zal hebben te beslissen.