HR, 24-09-2002, nr. 00300/02, nr. 00524/02

Het Gerechtshof te Amsterdam heeft het door de verdachte tegen het vonnis van de Rechtbank te Amsterdam van 18 april 2001 ingestelde hoger beroep voor wat betreft het bij inleidende dagvaarding onder 1 tenlastegelegde feit geconverteerd in cassatieberoep en heeft de door de Rechtbank ter zake van dat feit opgelegde straf bepaald op een jaar gevangenisstraf.

Tegen deze conversiebeslissing heeft de Advocaat-Generaal bij het Hof beroep in cassatie ingesteld. Een schriftuur houdende een middel van cassatie is tijdig ingediend. Namens de verdachte heeft mr J. Kuijper, advocaat te Amsterdam, een schriftuur houdende tegenspraak ingediend, waarin het door de Advocaat-Generaal in het middel ingenomen standpunt wordt onderschreven.

Voorts heeft mr J. Kuijper, onder de voorwaarde dat de Hoge Raad de conversiebeslissing van het Hof in stand laat, namens de verdachte drie middelen voorgesteld tegen het vonnis van de Rechtbank voor wat betreft de ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde feit genomen beslissingen.

Het door de Advocaat-Generaal bij het Hof voorgestelde middel klaagt erover dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat tegen het vonnis van de Rechtbank voor wat betreft feit 1 geen hoger beroep openstond.1.

Aan de verdachte is - na wijziging van de tenlastelegging in eerste aanleg - onder 1 tenlastegelegd dat:

Daarvan heeft de Rechtbank bewezenverklaard dat hij:

Het bewezenverklaarde is door de Rechtbank gekwalificeerd als "medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met het in artikel 2, eerste lid, onder C van de Opiumwet gegeven verbod". Ter zake van dit feit alsmede ter zake van twee andere ten laste van de verdachte bewezenverklaarde misdrijven heeft de Rechtbank de verdachte veroordeeld tot drie jaren en zes maanden gevangenisstraf.

Het Hof heeft onder het kopje "De beoordeling van het hoger beroep ter zake van het onder 1 bewezenverklaarde" als volgt overwogen:

Het Hof heeft de tenlastelegging niet onbegrijpelijk aldus uitgelegd dat daarin onder 1 tenlastegelegd is overtreding van het in artikel 2, eerste lid aanhef en onder C, Opiumwet gegeven verbod. Dit feit is strafbaar gesteld in art. 10, eerste lid aanhef en onder a, Opiumwet en levert ingevolge art. 13, eerste lid, Opiumwet een overtreding op. Dat de Rechtbank dat feit desondanks heeft gekwalificeerd als een misdrijf en de verdachte terzake tot een gevangenisstraf heeft veroordeeld, is in verband met de vraag welk rechtsmiddel openstaat niet van belang. Het feit zoals dat is tenlastegelegd is bepalend voor het openstaande rechtsmiddel (vgl. HR 20 april 1999, nr 110.274; HR 11 juni 1996, NJ 1996, 700 en HR 29 mei 1990, NJ 1991, 41 m.nt. C).

Tot 1 oktober 2000 luidde art. 56, eerste lid aanhef en onder d, en vijfde lid, RO als volgt:

Bij de Wet van 28 oktober 1999 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering, de Wet op de Rechterlijke organisatie en enkele andere wetten met betrekking tot het beroep in cassatie in strafzaken (uitsluiting beroep in lichte overtredingszaken en invoering verplichte schriftuur van een advocaat), welke wet op 1 oktober 2000 in werking is getreden, is in 56 RO het oorspronkelijke zesde lid vernummerd tot het achtste lid en zijn een nieuw vijfde tot het zevende lid ingevoegd. Voor de onderhavige zaak zijn de tekst van het nieuwe zesde en zevende lid van belang:

Vorenbedoelde wijziging van art. 56 RO is opgenomen in art. II onder B van het wetsvoorstel. De in art. VII opgenomen overgangsregeling houdt - voorzover thans van belang - in:

Nu het vonnis van de Rechtbank is gewezen op 18 april 2001, is ingevolge de in art. VII opgenomen overgangsregeling art. 56, zesde lid (oud) 2., RO van toepassing op deze zaak.

Aan het hiervoor onder 11 bedoelde wetsvoorstel is voorafgegaan het rapport van de Commissie Werkbelasting Strafkamer Hoge Raad van december 1996 (hierna: Commissie Haak). Aan de Commissie Haak was gevraagd de mogelijkheden te onderzoeken om de instroom van zaken bij de strafkamer van de Hoge Raad te beperken, dan wel voorzieningen te treffen waardoor de belasting van de strafkamer wordt verminderd (zie pagina 3 van het rapport). De Commissie heeft in antwoord daarop voorgesteld om het totale rechtsmiddelenstelsel in strafzaken te heroverwegen en voor overtredingen waarvoor een boete van maximaal fl. 100,- is opgelegd zowel hoger beroep als cassatie uit te sluiten en in overtredingszaken waarin een boete tussen de fl. 100,- en fl. 500,- is opgelegd cassatieberoep uit te sluiten (pagina 6 van het rapport). Dit voorstel is overgenomen door de wetgever.

Ingevolge de tekst van het op de onderhavige zaak van toepassing zijnde art. 56, zesde lid (oud), RO staat in casu hoger beroep open tegen het vonnis van de Rechtbank voorzover gewezen ter zake van het onder 1 tenlastegelegde feit. Dat het desondanks de bedoeling is geweest de beperking van de mogelijkheid tot het instellen van hoger beroep, zoals opgenomen in het tot 1 oktober 2000 geldende art. 56, vijfde lid (oud), RO te handhaven is niet met zoveel woorden te lezen in het rapport van de Commissie Haak dan wel in de kamerstukken bij het ontwerp van de hiervoor onder 11 genoemde wet. Anders dan het Hof van oordeel is, kan dat mijns inziens ook niet worden afgeleid uit de omstandigheid dat bij de op 1 oktober 2000 inwerking getreden wetswijziging de tekst van art. 44, tweede lid, RO en art. 56, zesde lid, RO in vrijwel identiek bewoordingen zijn gesteld. Die omstandigheid pleit er juist voor om in art. 56, zesde lid, RO geen beperkingen in te lezen die niet eveneens in art. 44, tweede lid, RO besloten liggen. Ook overigens zijn er nog een aantal gronden om niet mee te gaan in de gedachtegang van het Hof.

In de eerste plaats heeft het rechtsmiddelenstelsel een wijziging ondergaan doordat sinds 1 oktober 2000 - behoudens in die gevallen dat in het geheel geen straf of maatregel is opgelegd - uitsluitend de hoogte van de geldboete die ter zake van een overtreding is opgelegd bepalend is voor het antwoord op de vraag of en zo ja, welk rechtsmiddel openstaat. Het uitgangspunt dat in het tot 1 oktober 2000 geldende art. 56, vijfde lid (oud), RO werd gehanteerd - namelijk de leeftijd van de verdachte op het moment van aanvang van de vervolging - past niet in deze nieuwe benadering.

Daarnaast staat ingevolge de sinds 1 oktober 2000 geldende rechtsmiddelregeling - behoudens de bewust gecreëerde uitzondering inzake overtredingen van een verordening van een provincie, een gemeente, een waterschap of een met toepassing van de Wet gemeenschappelijke regelingen ingesteld openbaar lichaam ter zake waarvan art. 9a Sr is toegepast dan wel een boete van maximaal fl. 100,- is opgelegd - geen cassatieberoep open indien de betreffende zaak niet eerst in hoger beroep is behandeld. Ingevolge het tot 1 oktober 2000 geldende art. 56, vijfde lid (oud) RO was het mogelijk dat tegen het in eerste aanleg op tegenspraak gewezen vonnis van de Rechtbank uitsluitend beroep in cassatie openstond. Ook daarom past die bepaling niet meer in het met ingang van 1 oktober 2000 gehanteerde stelsel.

Voorts strekt de op 1 oktober 2000 inwerking getreden wet ertoe een beperking van de toestroom van het aantal strafzaken in cassatie - en niet tevens in hoger beroep zoals het Hof overweegt - te bewerkstelligen. Door in zaken als de onderhavige een tweede feitelijke behandeling open te stellen zal naar de ervaring leert de kans dat de zaak vervolgens aan de Hoge Raad wordt voorgelegd afnemen, hetgeen juist strookt met de bedoeling van zowel de Commissie Haak als de wetgever.

Uit het vorenoverwogene volgt dat het Hof ten onrechte heeft geoordeeld dat art. 56, zesde lid (oud), RO zoals deze bepaling vanaf 1 oktober 2000 tot 1 januari 2002 luidde op een kennelijke misslag berust voorzover die bepaling met zich meebrengt dat hoger beroep openstaat tegen in eerste aanleg door de Rechtbank op tegenspraak gewezen vonnissen terzake overtreding van art. 10, eerste lid, Opiumwet. Het middel klaagt daar terecht over.

Nu het middel van de Advocaat-Generaal terecht is voorgesteld en de conversiebeslissing van het Hof niet in stand kan blijven, is de voorwaarde waaronder de namens de verdachte voorgestelde middelen zijn ingediend niet in vervulling gegaan, zodat deze geen bespreking behoeven.

Deze conclusie strekt ertoe dat de Hoge Raad het arrest van het Hof zal vernietigen voorzover daarbij is verstaan dat de verdachte tegen het vonnis van de Rechtbank te Amsterdam van 18 april 2001 ten aanzien van het onder 1 tenlastegelegde feit beroep in cassatie heeft ingesteld en voorzover het Hof de straf die de Rechtbank ter zake van dit feit heeft opgelegd heeft bepaald op een jaar gevangenisstraf en zal bepalen dat de stukken van het geding ter behandeling en afdoening van het namens de verdachte ingestelde hoger beroep ter zake van het onder 1 tenlastegelegde feit zullen worden teruggezonden aan de Griffier van het Gerechtshof te Amsterdam.