HR, 27-02-2001, nr. 00135/00

Het gerechtshof te 's-Gravenhage heeft verzoeker bij arrest van 17 november 1999 vrijgesproken van de hem bij inleidende dagvaarding onder 1 primair, subsidiair en meer subsidiair tenlastegelegde feiten en hem ter zake van 1 nog meer subsidiair "medeplegen van door het verschaffen van gelegenheid en inlichtingen opzettelijk uitlokken van zware mishandeling, terwijl het feit de dood ten gevolge heeft" en 2 "medeplegen van opzettelijk handelen in strijd met een in artikel 3, onder B, van de Opiumwet gegeven verbod" veroordeeld tot twee jaren gevangenisstraf. Deze zaak hangt samen met de zaak met griffienummer 00136/00 waarin ik heden eveneens concludeer.

Namens verzoeker heeft mr A.A. Franken, advocaat te Amsterdam, bij schriftuur één middel van cassatie voorgesteld. Het cassatieberoep richt zich kennelijk niet tegen de gegeven vrijspraken.

Het middel richt zich met een viertal klachten tegen de bewezenverklaring van feit 1 nog meer subsidiair.

Ten laste van verzoeker is onder 1 nog meer subsidiair bewezenverklaard dat:

De gebezigde bewijsmiddelen houden, voorzover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

Een kenmerk van uitlokken is dat de uitlokker een ander beweegt tot het begaan van een strafbaar feit en dat die ander uitvoering geeft aan het initiatief van de uitlokker (vgl. Krabbe in:

Daderschap en deelneming, 4e, p. 129). Wanneer bij de ander het plan reeds bestond voordat de uitlokker in actie kwam, is van strafbare uitlokking geen sprake (vgl. Van Woensel in: T&C Sr 3e, aant. 5d bij art. 47 en de aldaar genoemde jurisprudentie). Dit laat overigens onverlet dat ook van uitlokking kan worden gesproken als het voornemen om een bepaald strafbaar feit te begaan reeds voor de uitlokkingshandelingen bij een ander aanwezig was, maar eerst door de handelingen van de uitlokker vaste vormen heeft aangenomen (vgl. HR 29 september 1992, DD 93.077).

In cassatie is evenals in feitelijke aanleg door de verdediging de vraag aan de orde gesteld of [betrokkene A] door het telefoontje van zijn moeder in het weekend van 6 en 7 december 1997 waarin zijn moeder hem mede namens verzoeker om hulp heeft gevraagd, is bewogen tot de mishandeling van [het slachtoffer] of dat het voornemen om dat feit te begaan op 5 december 1997 reeds bij hem aanwezig was.

Blijkens de gebezigde bewijsmiddelen heeft het hof vastgesteld dat [betrokkene A] op 5 december 1997 een telefoontje van zijn moeder kreeg waarin zij hem heeft medegedeeld dat [het slachtoffer] had gedreigd het zusje van [betrokkene A] te vermoorden, hetgeen aan hem onder andere de woorden "hij verdwijnt de koffer in" heeft ontlokt (bewijsmiddelen 2 en 6). Vervolgens hebben verzoeker en de moeder van [betrokkene A] in het weekend van 6 en 7 december 1997 in onderling overleg besloten de hulp van [betrokkene A] in te roepen (bewijsmiddel 1). [Betrokkene A] is toen kennelijk wederom telefonisch door zijn moeder benaderd en tijdens dat telefoongesprek heeft zij hem medegedeeld dat ook hij werd bedreigd door [het slachtoffer], waarop [betrokkene A] heeft laten weten dat "hij hem koud zou maken" (bewijsmiddel 2). Dit is kennelijk hetzelfde gesprek waarop in bewijsmiddel 7 wordt gedoeld en dat tussen 5 en 8 december 1997 (dus op 6 of 7 december 1997) heeft plaatsgevonden,1. aangezien de getuige van dat gesprek verklaart dat [betrokkene A] tijdens dat telefoongesprek onder meer heeft gezegd "ik maak hem koud", terwijl [betrokkene A] hem na afloop van het gesprek heeft verteld dat de opbeller had gezegd dat er onder meer bedreigingen waren geuit aan het adres van [betrokkene A].

Gelet op de - ook in vergelijking met het gesprek van 5 december 1997 - zeer felle en ondubbelzinnige bewoordingen waarin [betrokkene A] zich heeft uitgelaten tijdens het op 6 of 7 december 1997 met zijn moeder gevoerde telefoongesprek waarin deze mede namens verzoeker om zijn hulp heeft verzocht en in aanmerking genomen hetgeen [betrokkene A] na afloop van dat gesprek tegen [getuige 1] heeft gezegd, heeft het hof kennelijk aangenomen - gelijk het dat kon doen - dat het bij [betrokkene A] op basis van eerdere gesprekken met zijn moeder, waaronder het gesprek van 5 december 1997, reeds ontstane voornemen om [het slachtoffer] een lesje te leren eerst naar aanleiding van het op 6 of 7 december 1997 gevoerde telefoongesprek vaste vormen heeft aangenomen en in een definitief wilsbesluit is omgezet (vgl. HR 29 september 1992, DD 93.077).

Uit het voorgaande volgt dat de in het middel onder a, b en c geformuleerde klachten, die als uitgangspunt nemen dat het hof de mogelijkheid heeft opengelaten dat van uitlokking geen sprake was omdat het wilsbesluit om [het slachtoffer] te mishandelen bij [betrokkene A] al aanwezig was ten tijde van hulpverzoek, falen. Ik wil er aan toevoegen dat - gelijk Uw Raad ook reeds aanstipte (zie boven)-, het bij uitlokken heel vaak niet zal gaan om een zwart-wit situatie in die zin dat de uitgelokte tabula rasa of lelieblank is. De kans dat iemand met succes wordt uitgelokt is immers groter indien de geneigdheid tot een of het delict reeds bestaat. Het uitlokkingsmiddel behoeft slechts het beslissende zetje te geven. HSR 15e, p. 454, benadrukt nog eens dat het niet om het uitlokken van een persoon gaat, maar om het uitlokken van het delict. Het hebben van generiek opzet staat aan de mogelijkheid dat het delict wordt uitgelokt niet in de weg (o.c., p. 459).

Voorzover in klacht d van het middel het standpunt wordt ingenomen dat de mededeling aan [betrokkene A] over de bedreigingen van [het slachtoffer] en het inroepen van de hulp van [betrokkene A] en anderen om daaraan een einde te maken ten onrechte als het verschaffen van inlichtingen is aangemerkt, geldt het volgende.

Onder het verschaffen van inlichtingen wordt verstaan het mededelen van feiten en omstandigheden waardoor het plegen van het delict mogelijk of gemakkelijk wordt gemaakt (vgl. Kok en Römer in: Daderschap en deelneming, 4e, p. 119 en de daar genoemde jurisprudentie). Mijns inziens valt onder die definitie niet slechts het mededelen van feiten en omstandigheden waardoor het feitelijk gemakkelijker wordt gemaakt om een bepaald strafbaar feit te begaan, maar ook waardoor het moreel gemakkelijker wordt gemaakt.

Dat door het telefoongesprek van 6 of 7 december 1997 de morele barrière die de meeste mensen ervan weerhoudt feiten als de onderhavige te begaan bij [betrokkene A] is doorbroken, blijkt uit zijn felle en emotionele reacties tijdens en na dat telefoongesprek. Hoewel zijn moeder hem al eerder op de hoogte had gebracht van de bedreigingen door [het slachtoffer], was het feit dat er wederom bedreigingen waren geuit - voor het eerst jegens [betrokkene A] en zijn vrienden en voor de zoveelste keer richting zijn familie - in combinatie met de omstandigheid dat zijn moeder hem om hulp vroeg omdat zij het niet meer zag zitten, voor [betrokkene A] kennelijk de druppel die de emmer deed overlopen.

Onder die omstandigheden geeft het oordeel van het hof dat het op de hoogte stellen van [betrokkene A] van de bedreigingen en het daaraan gekoppelde hulpverzoek als het verschaffen van inlichtingen in de zin van art. 47, eerste lid aanhef en onder 2°, Sr moet worden aangemerkt, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Voorzover klacht d van het middel inhoudt dat niet valt in te zien hoe het op de hoogte stellen van [betrokkene A] van de bedreigingen en het inroepen van zijn hulp om daar een einde aan te maken kan worden aangemerkt als het verschaffen van gelegenheid in de zin van art. 47, eerste lid, onder 2°, Sr is het terecht voorgesteld.

Het komt mij voor dat dit onderdeel per vergissing is blijven staan toen het hof de bewezenverklaring van de rechtbank beoordeelde. In het vonnis is het verschaffen van gelegenheid immers gekoppeld aan het ter beschikking stellen van de sleutel van de woning, en van de woning zelf aan de uitgelokte ter uitvoering van het uitgelokte delict. Het hof heeft deze twee feitelijke onderdelen geschrapt maar het daarmee corresponderende verschaffen van gelegenheid laten staan in de bewezenverklaring en vervolgens ook in de kwalificatie. Mocht Uw Raad dit niet als een voor correctie vatbare verschrijving opvatten, dan behoeven mijns inziens hieraan evenwel geen verdergaande consequenties te worden verbonden dan de hierna onder 17 genoemde.

Ambtshalve gronden waarop Uw Raad de aangevallen beslissing zou moeten vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt primair tot verwerping van het beroep, subsidiair tot vernietiging van de bestreden uitspraak, doch uitsluitend voorzover onder 1 nog meer subsidiair is bewezenverklaard dat sprake is van opzettelijke uitlokking door het verschaffen van gelegenheid, en voor wat betreft de kwalificatie van het onder 1 nog meer subsidiair bewezenverklaarde, tot het kwalificeren hiervan als "het medeplegen van door het verschaffen van inlichtingen opzettelijk uitlokken van zware mishandeling, terwijl het feit de dood tengevolge heeft" en tot verwerping van het beroep voor het overige.