HR, 04-07-2000, nr. 01829/99

In dit geval kan er wel van worden uitgegaan dat verzoeker door de vertraging een nadeel ondervindt, en mijnerzijds wil ik wel aannemen dat dit nadeel aanzienlijk is, maar daartegenover kan niet worden vastgesteld dat het belang van de gemeenschap bij daadwerkelijke berechting van verzoeker en tenuitvoerlegging van de hem opgelegde maatregel is afgenomen. Waar het Hof thans (bij het nemen van deze conclusie) ongeveer 18 maanden geleden - blijkens de overwegingen die in de bestreden uitspraak zijn opgenomen onder het kopje ‘De op te leggen maatregel’ - op grond van de aard en toedracht van het bewezenverklaarde feit en de over verzoeker opgemaakte rapportages, maar daarnaast ook met het oog op de omstandigheid dat verzoeker reeds eerder, en herhaaldelijk, was veroordeeld, onder meer voor geweldsdelicten, heeft vastgesteld dat de veiligheid van anderen dringend vergt dat verzoeker een gedwongen behandeling zal ondergaan, moet er thans vanuit gegaan worden dat die noodzaak zich nog immer voordoet.

In dit verband wijs ik er op dat in het (zich bij de stukken bevindende) rapport van deskundigen, verbonden aan het Pieter Baan Centrum, de dato 1 april 1998 is vastgesteld dat zich bij verzoeker een chronische psychose met kenmerken van schizofrenie in combinatie met poly-drugsverslaving voordoet (p. 33 van het rapport), terwijl één dier deskundigen, ter zitting van het Hof nader gehoord (waaromtrent hieronder meer) heeft benadrukt dat verzoeker, indien hij onbehandeld in de samenleving terugkeert, spoedig opnieuw (diverse soorten) drugs zal gaan gebruiken, hetgeen tot zijn agressiviteit zal bijdragen, met het aanzienlijk gevaar voor recidive dat daarmee gepaard zal gaan.

Dit alles overwegend komt mij voor dat het ontbreken van een andere mogelijkheid om verzoeker genoegdoening te bieden voor de in de cassatiefase opgetreden vertraging in dit geval niet rechtvaardigt dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk wordt verklaard, waar de mate van overschrijding van de redelijk te achten termijn voor berechting dat gevolg zeker niet zou kunnen hebben indien zo’n andere mogelijkheid wel aanwezig zou zijn.

Daarom kan het middel niet tot cassatie leiden, en zal de Hoge Raad moeten volstaan met de vaststelling dat de redelijke termijn voor berechting is overschreden.

Mijnerzijds meen ik niet te ver te gaan door op te merken dat ik niet alleen betreur dat juist in deze zaak onvoldoende is bewaakt dat de bestreden uitspraak binnen de in art. 365a lid 3 Sv bedoelde termijn van 3 maanden werd aangevuld met de bewijsmiddelen en het dossier onverwijld werd doorgestuurd naar de Hoge Raad, maar dat mij dit ook hogelijk verbaast, juist omdat het Hof heeft vastgesteld dat verzoeker detentie-ongeschikt is te achten.

In het tweede middel wordt betwist dat terecht is bewezenverklaard dat de door verzoeker aan het slachtoffer toegebrachte verwondingen, een steekwond in de rug en (daarmee blijkens de bewijsmiddelen in verband staand) een klaplong, zwaar lichamelijk letsel vormden.

Mij dunkt dat de steller van het middel de Hoge Raad een beperkter begrip van ‘zwaar lichamelijk letsel’ toedicht dan uit eerdere uitspraken kan volgen.

Aansluiting wordt in de toelichting op het middel gezocht bij HR NJ 1999, 151, HR 19 januari 1999, nr 109.087 (inmiddels gepubliceerd in NJ 1999, 344) en HR NJ 1999, 828.

In HR NJ 1999, 151 heeft de feitenrechter ‘zwaar lichamelijk letsel’ gezien in verminderd gehoor aan één oor, een traumatische perforatie van het trommelvlies en bloed in de gehoorgang, pijn tussen de schouderbladen en aan een handgewricht en een contusie van een neushelft.

De Hoge Raad noemde het aanmerken van deze verwondingen als ‘zwaar lichamelijk letsel’ niet zonder meer begrijpelijk omdat de bewijsmiddelen verder niets inhielden omtrent de aard ervan, de eventuele noodzaak en aard van medisch ingrijpen en uitzicht op (volledig) herstel.

Ik moet bekennen dat de aankondiging dat het gehoorvermogen van een oor is verminderd en het trommelvlies ‘traumatisch is geperforeerd’ ook bij mij aanvankelijk de indruk wekte dat het slachtoffer aanzienlijk en blijvend of tenminste langdurig letsel moet hebben opgelopen. Bij nadere overdenking, en nauwkeuriger lezing van de in deze zaak weergegeven bewijsmiddelen, dringt evenwel door dat dit letsel door een huisarts was geconstateerd zeer korte tijd na de mishandeling, en dan doemt onmiddellijk de vraag op of dit letsel - ofschoon de medische omschrijving op een leek een nogal ernstige indruk kan maken - niet snel en volledig kan genezen. Die vraag rechtvaardigt om dit letsel pas ‘zwaar’ te noemen in de zin van art. 302 Sr indien blijkt dat het niet, niet volledig, pas na zeer lange tijd of na een min of meer belangrijk medisch ingrijpen kan herstellen. Het lijkt mij aannemelijk dat dit de gedachte is geweest die ook bij de Hoge Raad heeft voorgezeten. Ik verooorloof mij overigens op te merken dat één der landelijke dagbladen zeer onlangs (13 april jongstleden) gewag maakte van een vrouwelijke piloot die tijdens verblijf in een buitenlands hotel was lastig gevallen en zodanig op haar oor geslagen dat haar trommelvlies was gescheurd, maar enige dagen later haar werk weer kon hervatten.

In hetzelfde licht plaats ik HR NJ 1999, 344. Daar was het toebrengen van een snijwond bewezenverklaard, in de bewijsmiddelen nader omschreven als: op de duimmuis van de rechterhand een huiddefect, scherpe randen ca 1,5 cm lang, verbonden met hechtverband en drukverband, een en ander passend bij steek-snijverband (-wond?). Ook in die zaak velde de Hoge Raad het oordeel ‘niet zonder meer begrijpelijk’, en dat komt mij bepaald begrijpelijk voor, want pijnlijk als het voor het slachtoffer ook moet zijn geweest is ook dit aldus omschreven letsel van dien aard dat de vraag zich aandient of het niet gaat om een min of meer oppervlakkige verwonding die spoedig weer kan genezen, temeer omdat de arts die de omschrijving gaf er zelf bij vermeldde dat de geschatte genezingsduur ongeveer 10 dagen zou zijn.

In HR NJ 1999, 828 zag het hof ‘zwaar lichamelijk letsel’ in het toebrengen van een ‘doorschot’ in een been. Bij een schotwond denkt men vanzelfsprekend spoedig aan iets ernstigs. De bewijsmiddelen omschreven de verwonding evenwel als kleine wonden aan voor- en achterzijde van een knie, met gering uitwendig bloedverlies. Ook in die zaak noemde de Hoge Raad het bewezenverklaren van ‘zwaar lichamelijk letsel’ niet zonder meer begrijpelijk omdat de bewijsmiddelen verder niets inhielden omtrent de aard van het letsel, de eventuele noodzaak en aard van medisch ingrijpen en het uitzicht op (volledig) herstel, en ook in dit geval kan ik dat zeer wel volgen, want wat de arts constateerde is (zonder meer) niets anders dan een beschadiging van huid- en daaronder liggend weefsel, hetgeen - naar van algemene bekendheid is - spoedig kan genezen. Ik maak mij sterk dat de zaak anders had gelegen indien die arts (zelfs al verrichte hij zijn onderzoek wellicht korte tijd na het toebrengen van de verwonding) bijvoorbeeld ook beschadiging of versplintering van delen van het kniegewricht had moeten constateren. Dat zou immers weer een verwonding zijn waarvan geenszins kan worden aangenomen dat zij snel en volledig herstelt.3

In de toelichting op het middel wordt voorts nog genoemd HR NJ 1993, 385, waarin de steller van het middel eenzelfde beslissing van de Hoge Raad meent te hebben gelezen, terwijl het letsel in die zaak nogal wat ernstiger genoemd kan worden dan in de bovengenoemde zaken aan de orde was: een duimfractuur met peesletsel. Het treft mij als zeer vleiend dat de steller van het middel het oordeel van de advocaten-generaal bij Uw Raad op één lijn stelt met de uitspraken van de Raad zelf, maar in deze zaak verwierp de Hoge Raad het cassatieberoep, waaruit volgt dat hij geen aanleiding zag de bestreden uitspraak op het door mijn ambtgenoot (ambtshalve) opgeworpen punt te vernietigen.

In hetzelfde jaar als waarin laatstgenoemde uitspraak viel overwoog de Hoge Raad (DD 92.318)

Het komt mij voor dat deze uitspraken, tezamen genomen, laten zien dat de Hoge Raad de gedachte volgt die destijds bij de parlementaire behandeling van het ontwerp voor het Wetboek is ontwikkeld met betrekking tot art. 82 Sr: ‘zwaar lichamelijk letsel’ is in ieder geval elke verwonding die ‘naar gewoon spraakgebruik’ als zodanig kan worden aangemerkt.4 De rechter zal dienen uit te maken of een verwonding daaronder valt. Zou men op zoek gaan naar meer precieze criteria die het ‘gewoon spraakgebruik’ nader inhoud kunnen geven, dan komt men er, dunkt mij, op uit dat het letsel naar ervaringsregels gedurende een min of meer aanmerkelijke periode veel pijn en/of aanzienlijk ongemak - waaronder begrepen de verhindering normale (beroeps)bezigheden te verrichten - met zich meebrengt, geruime tijd neemt voor herstel, in de regel min of meer intensieve medische behandeling noodzakelijk maakt, of de aanzienlijke mogelijkheid in zich bergt dat volledig herstel uitblijft, welke factoren niet noodzakelijk behoeven te cumuleren. Tot zulk letsel kunnen bepaalde fracturen,5 beschadigingen van pezen of spieren, maar ook een zogenaamde ‘klaplong’ gerekend worden.6 Een ‘klaplong’ maakt immers ziekenhuisopname, althans medisch ingrijpen, noodzakelijk en neemt enige tijd voor herstel, waarin pijn en beperkingen bij normale bezigheden worden ondervonden.

Tot deze verwondingen, waarvan de ernst zonder meer kan worden aangenomen, is het begrip ‘zwaar lichamelijk letsel’ evenwel niet beperkt. Dat is de betekenis van art. 82 Sr. Die bepaling bevat nadrukkelijk geen definitie, maar een uitbreiding van het begrip, dat het de rechter mogelijk moet maken naast het letsel dat reeds naar gewoon spraakgebruik ‘zwaar lichamelijk letsel’ vormt, ook - met inachtneming van de daar genoemde criteria - de verwondingen of aandoeningen waarvan dat ernstige karakter betwistbaar zou kunnen zijn als zodanig aan te merken.7 In de lijn van deze bepaling komt een aanvullend bewijsvereiste in zicht indien de rechter als ‘zwaar lichamelijk letsel’ wil aanmerken een verwonding waarvan niet aanstonds (naar ervaringsregels) gezegd kan worden dat zij gedurende min of meer aanmerkelijke tijd pijn of ongemak zal meebrengen, dat een herstelproces geruime tijd en/of medisch ingrijpen van enig belang zal vergen, dan wel de gerede mogelijkheid zich voordoet dat volledig herstel uit zal blijven. Dan - maar alleen in die gevallen - zullen de bewijsmiddelen moeten inhouden dat een of meer van deze factoren zich, ook ten aanzien van het letsel waarvan dat op het eerste gezicht niet duidelijk is, voordoen.8 Men zou wellicht kunnen denken aan een op het oog oppervlakkige steek- of schotwond die eerst later tot infecties of langdurig inwendig bloedverlies blijkt te leiden.

In de toelichting op het middel wordt er nog op gewezen dat uit het verslag van een slachtoffergesprek dat is gehouden door de officier van justitie, aan de orde gesteld ter zitting van het Hof van 11 september 1998, alleen kan volgen dat het slachtoffer tijdelijk arbeidsongeschikt is geweest. Voor zover de steller van het middel uit HR NJ 1993, 385 meent te kunnen afleiden dat tijdelijke arbeidsongeschiktheid onvoldoende is om letsel ‘zwaar lichamelijk letsel’ te doen zijn wordt miskend dat de Hoge Raad, zoals ik hierboven reeds opmerkte, anders dan mijn ambtgenoot in die zaak geen bezwaar heeft gezien in het bewezenverklaren van ‘zwaar lichamelijk letsel’.

Ook wordt nog gesteld dat niet blijkt dat de (tijdelijke) arbeidsongeschiktheid van het slachtoffer wel het gevolg is geweest van het bewezenverklaarde feit. Die stelling komt, gelet op het bovenstaande, geen zelfstandig belang toe, waaraan ik voor de goede orde nog toevoeg dat kennisneming van het tijdens de behandeling in appèl aan de orde gestelde verslag van het slachtoffergesprek - dat zich bij de stukken bevindt - naar mijn inzicht wel degelijk uitwijst dat het slachtoffer heeft opgemerkt dat zij tot op dat moment (8 januari 1998) niet in staat was haar werkzaamheden te hervatten als gevolg van verzoekers handelen.

Het middel faalt derhalve.

Het derde middel klaagt erover dat het Gerechtshof niet heeft beslist op een verzoek tot aanvullend psychiatrisch onderzoek met betrekking tot de behandelbaarheid van verzoeker.

Blijkens het daarvan opgemaakte proces-verbaal en de daaraan gehechte pleitnota heeft de raadsman ter zitting van het Hof van 11 september 1998 verzocht om een aanvullend psychiatrisch onderzoek. Bij tussenarrest van 25 september 1998 heeft het Hof het onderzoek ter zitting heropend, overwegende:

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van 6 november 1998 is aldaar de korte inhoud medegedeeld van het schriftelijke antwoord op de vragen die het Hof in zijn tussenuitspraak formuleerde van de hand van W.G. Mulder en F.A.M.M. Koenraadt, respectievelijk als psychiater en psycholoog verbonden aan het Pieter Baan Centrum te Utrecht. Ook dit geschrift bevindt zich bij het dossier. Op die zitting is de psychiater W.G. Mulder als getuige-deskundige gehoord. Die verklaarde:

“Wij hebben in ons rapport van 1 april 1998 verdachte beschreven als een man die lijdt aan een chronische psychose in combinatie met een poly drugsverslaving, waarbij het hem ontbreekt aan een adequate psychische afweer hetgeen hem impulsief en onvoorspelbaar maakt. In het algemeen is een chronische psychose goed te behandelen met medicatie en een structurerende begeleiding. Ik zie dan ook voor verdachte behandelmogelijkheden in een TBS-kliniek. Voor wat de recidive kans betreft. Wij achten de kans op recidive groot. Met name op een moment dat verdachte iets wordt onthouden.

De procureur-generaal vraagt naar aanleiding van de zinsnede in de nadere rapportage zijnde "de juridische kwalificatie van betr.'s gedrag brengt daar geen verandering in" (pg. 2), of ik kennis heb genomen van de inhoud van het gehele strafdossier alvorens ik verdachte heb onderzocht. Ik lees het strafdossier tijdens de periode dat verdachte ter observatie is opgenomen in het Pieter Baan Centrum. Ik lees ook de feiten waarvoor verdachte is gedetineerd. Voor mij is echter van belang wat er in het proces-verbaal staat en niet de juridische kwalificatie die aan de feiten wordt gegeven.

De raadsman houdt mij voor dat het gevolg van het onderhavige delict ook anders had kunnen zijn. Ja dat klopt, maar wij kijken naar de inhoud van het proces-verbaal. In ons rapport hebben wij de verdachte beschreven als een impulsieve man die snel opgewonden en agressief is. In het onderhavige geval is het "goed" gegaan, het slachtoffer heeft "slechts" verwondingen opgelopen als gevolg van het handelen van verdachte. Een situatie zoals de onderhavige kan zich echter wederom voordoen en hoe het dan afloopt weten we niet.

De raadsman vraagt of verdachte slechter functioneert in een detentie situatie dan wanneer hij op vrije voeten is. Nee, dat vind ik niet. Wij signaleren juist verslechtering van de situatie van verdachte wanneer hij op vrije voeten is. Om zich maatschappelijk te kunnen handhaven zal verdachte snel vervallen in poly druggebruik gecombineerd met methadon. De eerste keer dat verdachte in het Pieter Baan Centrum ter observatie was opgenomen (zie rapport van 15 juli 1991) gebruikte hij medicijnen en ging het redelijk, met hem. Daarna kwam verdachte in het gevangeniscircuit en ging het slechter met hem, hij werd psychotisch. Er is geprobeerd hem daarin te begeleiden, maar dat is niet gelukt. Maar iemand die leidende is aan een psychose kan gedeien in detentie. Dat hangt af van de persoon in kwestie. Bij verdachte is dit niet altijd goed gegaan, onder andere door het gebrek aan motivatie bij de verdachte.

De raadsman houdt mij voor dat door de heer Degen, forensisch geneeskundige bij de Districtspychiatrische dienst te Alkmaar, in zijn brief van 18 november 1997 niet gesproken wordt over de aanwezigheid van een chronische psychose. In zijn conclusie vermeldt Degen juist dat "gedetineerde vertoont geen evident psychiatrische symptomen in engere zin, zoals hallucinaties en/of wanen. Hij maakt meer de indruk erg verward te zijn. Wel is er sprake van forse afhankelijkheid van opioden en benzodiazepines". Hoe het komt dat Degen en het Pieter Baan Centrum zo verschillend diagnotiseren? Sommige diagnoses worden pas later aangetoond. Het probleem van poly druggebruik en de aanwezigheid van een chronische psychose is dat het middelengebruik, zoals methadon en heroïne, een gunstig effect op de psychose heeft. Mocht je verdachte in zo'n periode zien dan kun je een andere indruk krijgen van hem dan die wij hebben gekregen. In de detentiesituatie wordt er namelijk gestopt met het poly druggebruik met als gevolg dat de psychose de kop op steekt. Het verschil in diagnose van de heer Degen en die van het Pieter Baan Centrum kan ook liggen in het feit dat wij verdachte een langere periode, namelijk zeven weken, zien. Het moment waarop je verdachte ziet is bepalend voor de gestelde diagnose.

De raadsman houdt mij voor hetgeen ik op pagina 2 van mijn nadere rapportage heb geschreven, zijnde "de kans op recidive van soortgelijk agressief gedrag achten wij groot, gezien de ernst van betr. 's stoornis en het feit dat geringe frustraties bij hem al voldoende zijn om tot een paranoïde staat en het daarbij behorende agressieve, onvoorspelbare en gevaarlijk gedrag te komen". Of dit is gebaseerd op feitelijke waarneming danwel inschatting van de onderzoekend arts? Dit is gebaseerd op de situatie van verdachte buiten detentie en die in het Pieter Baan Centrum. Vóór de detentie gebruikte verdachte grote hoeveelheden middelen. Tijdens verdachtes verblijf in het Pieter Baan Centrum gebeurde dat niet. Wij denken dat het poly druggebruik een onderdeel van verdachtes druggebruik is. Waarbij het gedrag van verdachte wordt beïnvloed door het middelengebruik: sommige drugs hebben een positieve invloed, andere een negatieve invloed. Wanneer verdachte op vrije voeten is, is de drugsscène de enige plaats voor hem om te overleven. En als verdachte veel drugs gebruikt, wordt hij agressiever. In het Pieter Baan Centrum hebben we dat niet gemerkt omdat daar niet veel drugs wordt gebruikt en het een hele andere setting betreft. Zo was er in het Pieter Baan Centrum sprake van - onder meer - structuur, begeleiding en duidelijkheid.

Op dit moment ontbreekt bij de verdachte de bereidheid om mee te werken aan een behandeling. Of een behandeling dan wel kansen heeft? Ja, maar dat heeft tijd nodig en hangt onder meer af van de setting waarin verdachte terecht komt. Mocht verdachte niet bereid zijn mee te werken dan heb je toch nog de kans om iemand enige tijd drugsvrij te houden. De praktijk heeft geleerd dat mensen die in eerste instantie behandeling afwijzen dan, naar verloop van tijd toch bereid zijn om mee te werken aan de opgelegde behandeling.

Nadat de getuige-deskundige deze verklaring heeft afgelegd (en hem met toestemming van de procureur-generaal, de verdachte en de raadsman was medegedeeld dat zijn aanwezigheid niet langer werd verlangd) heeft de raadsman ter verdediging aangevoerd:

Ik blijf bij de inhoud van mijn pleitnota overgelegd ter zitting van uw hof van 11 september 1998. De aanvullende rapportage alsmede hetgeen de getuige/deskundige heden ter zitting heeft verklaard zijn nog immer een onvoldoende feitelijke onderbouwing van het vermeende recidive gevaar.

De verdachte sluit zich aan bij de woorden van zijn raadsman.

Het middel bevat de klacht dat het Hof geen afzonderlijke overweging aan deze opmerking heeft gewijd. Naar mijn inzicht moet deze klacht er op afstuiten dat het Hof die opmerking niet heeft behoeven op te vatten als een tweede verzoek om een aanvullend psychiatrisch onderzoek. Nadat ter zitting van 11 september 1998 door de raadsman bezwaren waren aangevoerd tegen de inhoud van de op dat moment voorhanden rapporten betreffende de persoon van verzoeker, met name ten aanzien van de kans op recidive en het gevaar dat verzoeker voor anderen zou opleveren en ten aanzien van diens behandelbaarheid, heeft het Hof bij tussenuitspraak gelast dat het op deze punten nader zou worden voorgelicht. Dat is geschied in de vorm van een schriftelijk antwoord van de rapporteurs op de door het Hof gestelde vragen en de verklaring van de psychiater Mulder ter zitting van het Hof.

In de kern beschouwd komt het door de raadsman gestelde neer op een betwisting van die nadere opgaven van de psychiater en de psycholoog. Indien de verdediging, waarnemende op welke wijze het Hof gevolg heeft gegeven aan de ter zitting van 11 september 1998 naar voren gebrachte bezwaren, van oordeel was dat daarmee niet naar behoren aan die bezwaren was tegemoetgekomen en nieuw of ander onderzoek geboden was had zij niet mogen volstaan met het verwijzen naar de eerder gemaakte bezwaren - waarop reeds een reactie van het Hof was gevolgd - doch zou het op haar weg hebben gelegen op te geven waarom ook het aanvullend onderzoek ontoereikend was en welke andere wijze van onderzoek zij voorstond.

Dit klemt temeer omdat zowel in de schriftelijke beantwoording van de door het Hof (bij tussenuitspraak) geformuleerde vragen als in de verklaring van de deskundige ter zitting een ondubbelzinnig standpunt is te vinden ten aanzien van de punten die de raadsman ter zitting van 11 september 1998 opwierp: de psycholoog en de psychiater zijn ook bij nadere beschouwing van oordeel dat er een wezenlijk gevaar is dat verzoeker opnieuw tot agressief gedrag zal komen, en zij achten hem behandelbaar.

In het geval een verzoek van de verdediging tot nader onderzoek is gehonoreerd, en dat nader onderzoek een duidelijk en ter zake doend resultaat heeft opgeleverd, mag van de verdediging, zo dit resultaat haar desalniettemin niet bevredigt, worden verwacht dat zij met enige precisie aangeeft in welk opzicht zij ook het verrichte nader onderzoek onjuist of onvolledig acht, en welke volgende onderzoekshandelingen zij nog verlangt. Een enkele betwisting van de resultaten van het - op instigatie van de verdediging verrichte - nadere onderzoek kan niet als zo een nieuw, behoorlijk beargumenteerd, verzoek worden aangemerkt.

Ook dit middel faalt.

Het eerste middel is terecht voorgesteld, maar kan niet tot cassatie te leiden. De overige middelen falen, en lenen zich voor toepassing van art. 101a RO. Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen. Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal

bij de HogeRaad der Nederlanden,

Weliswaar kwam al enkele malen de kwestie van termijnoverschrijding in

ontnemingszaken aan de orde, waarin het uiteraard ook gaat om een

maatregel, maar die maatregel van art. 36e Sr leent zich naar het oordeel van

de Hoge Raad juist wel voor matiging. In de conclusie bij één van de zaken

die daarover gingen (HR 7 maart 2000, nr 112.698P) werd terloops al

gewezen op het probleem dat termijnoverschrijding kan meebrengen als het

gaat om de maatregel van TBS.