Hof 's-Hertogenbosch, 17-03-2017, nr. 16/03498

De Inspecteur heeft verzuimd binnen de door het Hof gestelde termijn een verweerschrift in te dienen. Evenmin is een verweerschrift ingediend nadat het Hof de Inspecteur heeft gewezen op dit verzuim. Pas na ontvangst van de uitnodiging voor de zitting heeft de Inspecteur een nader stuk ingediend, aangeduid als ‘verweerschrift’. Het Hof heeft geconstateerd dat dit verzuim niet berust op een incidentele fout, maar dat dit structureel plaatsvindt in zaken betreffende de heffing van BPM. Belanghebbende heeft terecht zijn ongenoegen geuit over deze gang van zaken. Belanghebbende stelt – naar het Hof begrijpt – dat de Inspecteur aldus in strijd handelt met artikel 8:42 van de Awb en dat daaraan gevolgen moeten worden verbonden.

Het Hof is van oordeel dat belanghebbende terecht klaagt over de handelwijze van de Inspecteur. Het handelen van de Inspecteur is in strijd met het bepaalde in artikel 8:42 van de Awb. Uiteindelijk heeft de Inspecteur weliswaar met toepassing van artikel 8:58 van de Awb een stuk ingediend met een inhoudelijk verweer tegen het gestelde in het hogerberoepschrift, maar door deze handelwijze ontneemt de Inspecteur de wederpartij de mogelijkheid van het indienen van een conclusie van repliek en noodzaakt de wederpartij tot het op het allerlaatste moment nog indienen van nadere stukken als reactie op het “verweerschrift”. Voornoemd gedrag van de Inspecteur en de vervolgeffecten daarvan verstoren voorts de voorbereiding van het Hof. Het aldus handelen door de Inspecteur belemmert een efficiënte procesgang. Met een dergelijk gedrag miskent de Inspecteur zijn positie als professionele procespartij, in het bijzonder nu hij optreedt namens de overheid.

Het Hof volstaat op dit moment met een laatste waarschuwing aan de Inspecteur. In toekomstige zaken waarin dit gebeurt zal het Hof aan het handelen van de Inspecteur consequenties verbinden, bijvoorbeeld door middel van het toekennen van een proceskostenvergoeding, ongeacht de uitkomst van het geschil.

Ten aanzien van het geschil

Vraag 1 Proceskostenvergoeding Rechtbank-fase

De Rechtbank heeft overwogen:

“Proceskostenvergoeding

De rechtbank vindt aanleiding de inspecteur te veroordelen in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van het beroep redelijkerwijs heeft moeten maken. Belanghebbende heeft verzocht om een vergoeding van de werkelijke kosten ingevolge artikel 2, derde lid, van het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit).

De rechtbank ziet geen aanleiding voor een vergoeding van de werkelijke proceskosten van de beroepsfase, omdat belanghebbende geen feiten of omstandigheden heeft gesteld op grond waarvan kan worden geconcludeerd dat de inspecteur zijn beslissing tegen beter weten in heeft genomen.

De rechtbank beschouwt de zaken met zaaknummers BRE 15/4636 en 15/5060 als samenhangend in de zin van artikel 3, tweede lid, van het Besluit, zoals dat luidt vanaf 1 januari 2015. De beroepen in die zaken zijn gelijktijdig of nagenoeg gelijktijdig behandeld en de rechtbank acht de werkzaamheden van de gemachtigde in die zaken nagenoeg identiek in de zin van het Besluit.

De kosten zijn op de voet van het Besluit voor de door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand vastgesteld op € 992 (1 punt voor het indienen van het beroepschrift, 1 punt voor het verschijnen ter zitting met een waarde per punt van € 496 en een wegingsfactor 1). In verband daarmee zal de rechtbank in ieder van deze zaken een proceskostenvergoeding toekennen van de helft van € 992, of € 496 in elke zaak. Overige kosten die op grond van het Besluit voor vergoeding in aanmerking komen, zijn niet gesteld.”

Belanghebbende stelt in hoger beroep dat de zaken met de nummers BRE 15/4636 en 15/5060 (onderhavige zaak) geen samenhang vertonen in de zin van artikel 3 van het Besluit. Het Hof overweegt dienaangaande als volgt.

Vanaf 1 januari 2015 luidt de tekst van artikel 3 van het Besluit:

“1 Samenhangende zaken worden voor de toepassing van artikel 2, eerste lid, onder a, beschouwd als één zaak.2 Samenhangende zaken zijn: door een of meer belanghebbenden gemaakte bezwaren of ingestelde beroepen, die door het bestuursorgaan of de bestuursrechter gelijktijdig of nagenoeg gelijktijdig zijn behandeld, waarin rechtsbijstand als bedoeld in artikel 1, onder a, is verleend door dezelfde persoon dan wel door een of meer personen die deel uitmaken van hetzelfde samenwerkingsverband en van wie de werkzaamheden in elk van de zaken nagenoeg identiek konden zijn.”

Naar het oordeel van het Hof heeft de Rechtbank ten onrechte geoordeeld dat de zaken met de nummers BRE 15/4636 en 15/5060 (onderhavige zaak) samenhangend zijn in de zin van artikel 3, lid 2, van het Besluit. Alhoewel het geschil in beide zaken in eerste aanleg betrekking had op de hoorplicht, de hoogte van de over de verlaging van de naheffingsaanslag, respectievelijk de teruggaaf van BPM, door de Inspecteur te vergoeden rente, de hoogte van de aan belanghebbende toe te kennen immateriële schadevergoeding en de hoogte van de proceskostenvergoeding, had het geschil voor de Rechtbank in de onderhavige zaak bovendien betrekking op beantwoording van de vraag of het unierechtelijke verdedigingsbeginsel is geschonden in de zin van het arrest Sopropé (Hof van Justitie van de Europese Unie van 18 december 2008, Sopropé Organizações de Calçado Lda, C-349/07, DR 09/27) én of bij de bepaling van de handelsinkoopwaarde van een BTW-auto uitgegaan mag worden van een marge-auto. Voorts betreft deze zaak de voldoening op eigen aangifte terwijl de zaak BRE 15/4636 betrekking heeft op een naheffingsaanslag. Gelet op het verschil in geschilpunten kan, naar het oordeel van het Hof, niet gezegd worden dat de werkzaamheden in elk van bovengenoemde zaken nagenoeg identiek konden zijn. In zoverre is het hoger beroep gegrond. Belanghebbende heeft recht op een proceskostenvergoeding van € 990 ter zake van het beroep bij de Rechtbank, te vermeerderen met het, naar belanghebbende ter zitting van het Hof heeft verklaard niet meer in geschil zijnde, bedrag van € 244 voor de kosten van de bezwaarfase (1 punt voor het indienen van het bezwaarschrift).

Belanghebbende stelt zich voorts op het standpunt dat hij recht heeft op de vergoeding van werkelijke kosten van rechtsbijstand voor de Rechtbank-fase. Het Hof stelt voorop, dat de proceskostenvergoeding krachtens artikel 8:75 van de Awb vastgesteld wordt op het bedrag, te bepalen volgens de regels zoals opgenomen in het Besluit (forfait). Slechts in bijzondere omstandigheden kan, blijkens artikel 2, lid 3, van het Besluit, van het forfait worden afgeweken. Van bijzondere omstandigheden is het Hof niet gebleken. Het feit dat een onjuist bevonden standpunt van de Inspecteur in strijd is met het Unierecht is op zichzelf onvoldoende om te leiden tot afwijking van de forfaitaire bedragen zoals opgenomen in het Besluit, aangezien bij een schending van Europees recht geen sprake is van een andere of ernstiger vorm van onrechtmatigheid dan bij schending van nationaal recht (vergelijke Hoge Raad 17 december 2004, nr. 03/114, ECLI:NL:HR:2004:AQ3810). Bijkomende omstandigheden zouden tot een ander oordeel kunnen leiden, maar belanghebbende heeft dergelijke bijkomende omstandigheden niet aannemelijk gemaakt.

Vraag 2 Rente over de teruggaaf en de immateriële schadevergoeding

Belanghebbende stelt in hoger beroep, dat de Rechtbank ten onrechte slechts een beslissing heeft genomen over de rentevergoeding over de aanvullende teruggaaf van BPM van € 220 en niet over de totale teruggaaf van BPM van € 604. Deze grief faalt gelet op het arrest van de Hoge Raad van 3 maart 2017, nr. 16/01176, ECLI:NL:HR:2017:341. De ontvanger is bij uitsluiting bevoegd om op de voet van artikel 30, lid 1, van de IW bij voor bezwaar vatbare beschikking vast te stellen of en in hoeverre invorderingsrente verschuldigd is. Een dergelijke beschikking is thans niet aan het Hof ter beoordeling voorgelegd. Het Hof is evenmin bevoegd in de onderhavige zaak een uitspraak te doen over de vergoeding van de invorderingsrente gelet op de onmiddellijke werking van artikel 28c van de IW, welke regeling als lex specialis voorrang heeft op de algemene regeling die de belastingrechter bij gegrondverklaring van een (hoger) beroep de bevoegdheid geeft te beslissen op verzoeken om schadevergoeding.

Voorts stelt belanghebbende dat de Inspecteur rente is verschuldigd over het bedrag dat aan belanghebbende is toegekend als immateriële schadevergoeding. Hij verwijst daartoe naar het arrest van de Hoge Raad van 26 februari 2016, nr. 14/05747, ECLI:NL:HR:2016:315, waarin is overwogen:

“(…)3.3. Het tegen dit oordeel gerichte middel slaagt. De verplichting tot betaling van een vergoeding ter zake van immateriële schade wegens overschrijding van de redelijke termijn wordt vastgesteld bij uitspraak, waarbij tevens de omvang van de vergoeding wordt vastgesteld. Omwille van de praktische uitvoerbaarheid moet ervan worden uitgegaan dat de uiterste datum waarop deze betaling moet plaatsvinden is gelegen vier weken na de datum waarop de uitspraak waarin de veroordeling is opgenomen in het openbaar is gedaan, en dat de wettelijke rente eerst gaat lopen de dag na die uiterste datum (vgl. CBb 29 november 2013, nr. 10/1301, ECLI:NL:CBB:2013:257, en CRvB 30 januari 2014, nr. 13/2399, ECLI:NL:CRVB:2014:296). Dit uitgangspunt geldt ook indien deze verplichting is neergelegd in een uitspraak waartegen een rechtsmiddel kan worden aangewend en evenzeer wanneer de werking van de desbetreffende uitspraak wordt opgeschort totdat de termijn voor het instellen van het rechtsmiddel is verstreken of, indien dat rechtsmiddel is ingesteld, daarop is beslist.

(…)”

De Inspecteur heeft gesteld dat de immateriële schadevergoeding nog niet betaald is en dat daarom belanghebbendes grief voorbarig is. Het Hof kan de Inspecteur daarin niet volgen. De Hoge Raad heeft in het hiervoor aangehaalde arrest van 26 februari 2016 geoordeeld dat de uiterste datum, waarop de betaling van een bij een uitspraak vastgestelde immateriële schadevergoeding moet plaatsvinden, is gelegen vier weken na de datum waarop de uitspraak, waarin de veroordeling is opgenomen, in het openbaar is gedaan. Voorts heeft de Hoge Raad bij dit arrest geoordeeld dat de wettelijke rente begint te lopen de dag na die van de uiterste betaaldatum van de immateriële schadevergoeding, ook indien tegen voornoemde uitspraak een rechtsmiddel ingediend kan worden.

Het Hof zal overeenkomstig het aangehaalde arrest van 26 februari 2016 de Inspecteur veroordelen tot vergoeding van de wettelijke rente over de immateriële schadevergoeding van € 2.000 vanaf de dag nadat vier weken zijn verstreken na de openbaarmaking van de uitspraak van de Rechtbank op 26 mei 2016 tot aan de dag van de algehele voldoening.

Slotsom

De slotsom is dat het hoger beroep gegrond is. De uitspraak van de Rechtbank dient te worden vernietigd, doch enkel voor wat betreft de beslissing omtrent de veroordeling van de Inspecteur in de proceskosten. Voorts zal het Hof beslissen over de rentevergoeding over de immateriële schadevergoeding.

Ten aanzien van de proceskosten

Nu het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond is, acht het Hof termen aanwezig de Inspecteur te veroordelen tot betaling van een tegemoetkoming in de kosten, die belanghebbende in verband met de behandeling van het hoger beroep bij het Hof redelijkerwijs heeft moeten maken.

Daarbij wordt uitgegaan van twee samenhangende zaken, waarin belanghebbende geheel of gedeeltelijk in het gelijk is gesteld. Dit betreft de onderhavige zaak en de zaak van belanghebbende met het kenmerk 16/03497. Beide zaken zijn door het Hof gelijktijdig behandeld en in beide zaken is rechtsbijstand verleend door dezelfde persoon, van wie de werkzaamheden in elk van de zaken nagenoeg identiek konden zijn.

Het Hof stelt deze tegemoetkoming, mede gelet op het bepaalde in het Besluit, op 2 (punten) x € 495 (waarde per punt) x 1 (factor gewicht van de zaak) x 1 (factor samenhangende zaken), is in totaal € 990 voor beide zaken tezamen. In deze zaak kent het Hof aan belanghebbende de helft van dat bedrag toe, dat is € 495. Dit bedrag wordt voorts vermeerderd met het niet in geschil zijnde bedrag van € 244 inzake de kosten van de bezwaarfase en met € 990 ter zake van de kosten voor de beroepsfase bij de Rechtbank (zie 4.6). Het totale aan belanghebbende te vergoeden bedrag aan proceskosten komt, in de onderhavige zaak, daarmee op € 1.729.

Niet gebleken is dat belanghebbende overige voor vergoeding in aanmerking komende kosten als bedoeld in artikel 1 van het Besluit heeft gemaakt.

Voor zover belanghebbende ook beroep doet op vergoeding van werkelijke proceskosten in hoger beroep, verwerpt het Hof dat beroep. Van bijzondere omstandigheden zoals bedoeld in artikel 2, lid 3, van het Besluit is het Hof niet gebleken.

Voor zover belanghebbende stelt dat de toepassing van het Besluit zoals dat geldt met ingang van 1 januari 2015 in strijd is met de algemene rechtsbeginselen, verwerpt het Hof die stelling. De wijziging van het Besluit heeft, blijkens de parlementaire geschiedenis, tot doel te bewerkstelligen dat de rechtsbijstandverlener in geval van samenhangende zaken niet langer voor iedere zaak, afzonderlijk een kostenvergoeding ontvangt. Hiermee heeft de besluitgever willen voorkomen dat een onredelijk hoge vergoeding wordt ontvangen voor de werkzaamheden van die rechtsbijstandverlener.

Voorts wijst het Hof op het arrest van de Hoge Raad van 18 maart 2016, nr. 15/03065, ECLI:NL:HR:2016:420, waarin de Hoge Raad heeft overwogen dat het tot de algemene rechtsbeginselen behorende rechtszekerheidsbeginsel meebrengt dat gerechtvaardigde verwachtingen moeten worden geëerbiedigd (zie Hoge Raad 7 oktober 1992, nr. 26974, BNB 1993/4). Daaruit vloeit voort dat in een geval, waarin een uitspraak op bezwaar of een rechterlijke uitspraak vóór 1 januari 2015 is bekendgemaakt, en de belanghebbende op grond van de toen geldende tekst van het Besluit recht had op een bepaalde kostenvergoeding, hij niet in een nadeliger positie mag komen te verkeren als gevolg van toepassing van het (overgangs)recht. Van een dergelijke ontoelaatbare positieverslechtering is in dit geval geen sprake.