Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/142:142 Bevrijdend verweer: patroon van rechtsgevolg, juridische grondslag en feitelijke grondslag

Bevrijdende verweren (BPP nr. XXII) 2023/142

142 Bevrijdend verweer: patroon van rechtsgevolg, juridische grondslag en feitelijke grondslag

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Voert verweerder een bevrijdend verweer, dan doet hij zijnerzijds een beroep op de rechtsgevolgen van door hem gestelde feiten (art. 150 Rv). Verweerder maakt zichzelf tot eiser wat betreft zijn bevrijdend verweer; verweerder doet een beroep op een andere rechtsregel dan door eiser gesteld. Verweerder formuleert niet een petitum voor zijn bevrijdend verweer, maar het ingeroepen rechtsgevolg zal moeten corresponderen met zijn feitelijke grondslag.

Dit houdt in dat (de advocaat van) verweerder zich moet realiseren welk rechtsgevolg hij inroept, nagaat welke rechtsgrond(en) daarbij horen, zodat hij voldoende feiten stelt om zijn bevrijdend verweer van een feitelijke grondslag te voorzien.1 Verweerder zal niet alleen argumenten moeten aandragen die inhoud geven aan een bevrijdend verweer, hij zal ook het gewenste rechtsgevolg moeten benoemen. Verweerder zal een conclusie moeten verbinden aan zijn verweer. Wanneer aan een beroep op een bevrijdend verweer geen rechtsgevolgen zijn verbonden, zal de rechter het verweer passeren en blijft de vordering van eiser onaangetast. Verweerder zal een rechtsgevolg moeten inroepen dat hem bevrijdt van zijn verplichtingen. Hij zal moeten aangeven welke juridische consequentie hij aan zijn stellingen wil verbinden. De rechter beoordeelt uiteindelijk of de door verweerder gestelde feiten leiden tot het door verweerder op grond van de door hem gestelde feiten ingeroepen rechtsgevolg. Dat betekent dat de rechter ook zelfstandig moet nagaan welk rechtsgevolg bij de bewuste rechtsregel hoort.

Mag de rechter de betreffende stellingen van verweerder onbesproken laten?

Een en ander neemt niet weg dat indien verweerder in persoon procedeert en een bevrijdend verweer voert (bijvoorbeeld bij een vordering tot nakoming een beroep doet op een tekortkoming aan de zijde van eiser), de rechter zich soepel moet opstellen voor het geval verweerder aan het vaststaan van het tekortschieten van eiser geen rechtsgevolgen verbindt. Een opstelling van de rechter waarbij hij oordeelt dat verweerder om die reden niet is bevrijd van zijn betalingsverplichtingen jegens eiser is m.i. te formalistisch en spoort niet met de deformaliseringstrend in het procesrecht.2 Voldoende moet zijn of de rechter in de genoemde feiten een beroep op een bevrijdend verweer kan lezen waarbij hij dient na te gaan of het voor de wederpartij duidelijk is welk feiten zij moet betwisten.3 Aangezien een dagvaarding zonder petitum kan worden aangevuld,4 moet het m.i. a fortiori mogelijk zijn dat een rechter een partij vraagt welke consequentie zij wil verbinden aan haar bevrijdend verweer: wilt u van de overeenkomst af, wilt u dat de wederpartij alsnog de afspraken nakomt of dat de wederpartij u (al of niet vervangende) schadevergoeding betaalt? De rechter in eerste aanleg kan als agendapunt voor de mondelinge behandeling of tijdens de mondelinge behandeling aan verweerder vragen welk rechtsgevolg hij aan zijn argumenten wil verbinden.

In consumentenzaken moet de rechter ambtshalve onderzoeken of aan de geïmplementeerde normen van Europees consumentenrecht is voldaan en moet hij deze normen (sancties) toepassen ook al heeft de consument daarop geen beroep gedaan. In de meeste gevallen zal het gaan om (bevrijdende) verweren die de rechter toepast en toetst.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.