Proceskostenveroordeling en toegang tot de rechter in IE-zaken (BPP nr. XIX) 2017/166:166 De effecten van de English rule volgens het standaard rechtseconomisch beslismodel

Proceskostenveroordeling en toegang tot de rechter in IE-zaken (BPP nr. XIX) 2017/166

166 De effecten van de English rule volgens het standaard rechtseconomisch beslismodel

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Volgens het standaard rechtseconomische beslismodel voor civiele geschiloplossing hangt de beslissing om te procederen dan wel te schikken af van de uitkomst van een kosten-batenafweging.1 , 2 Indien wordt verwacht dat de baten (de waarde van de vordering maal de kans dat deze wordt toegewezen) hoger zullen zijn dan de kosten (de totale proceskosten maal de kans op verlies), dan zal men tot een rechtszaak overgaan.3 Hoe hoger de eiser zijn kansen inschat, hoe hoger de verwachte baten van een procedure en hoe groter de bereidheid om te procederen zal zijn.4 Dit effect wordt verondersteld sterker te zijn onder de English rule dan onder de American rule, omdat de eiser in het eerste geval zijn proceskosten vergoed krijgt van de wederpartij, terwijl hij onder de American rule altijd een deel van de kosten moet dragen.5 Volgens het model worden onder de English rule zaken met een hoge winstkans (sterke zaken) dus gestimuleerd. Ten opzichte van de American rule worden onder de English rule daarnaast meer (relatief) kleine zaken gestimuleerd. Omdat de proceskosten kunnen worden verhaald op de wederpartij, kan geloofwaardig worden gedreigd met een procedure over een relatief gering bedrag.6 Tegelijkertijd worden zwakke zaken juist sterker ontmoedigd door de English rule. Als de kans op succes gering is, is de kans dat de eiser de eigen proceskosten én die van zijn wederpartij moet dragen immers groot.7

Een voorbeeld van de American rule. Stel dat de proceskosten van eiser 1000 zijn. Eiser is voor 75% zeker dat zijn vordering van 10.000 zal worden toegewezen. De verwachte baten zijn dus 7.500 (75% x 10.000) en overstijgen de kosten van 1000, die hij onder de American rule zelf moet betalen. Als hij zijn kansen lager inschat, bijvoorbeeld op 5%, dan zal hij afzien van een procedure. De verwachte baten zullen 500 zijn (5% x 10.000) en dus lager zijn dan de proceskosten van 1000.

Een voorbeeld van de English rule. Stel dat de kosten van gedaagde 1500 zijn. De eiser, die voor 75% zeker is dat zijn vordering van 10.000 zal worden toegewezen, zal tot een rechtszaak overgaan. De verwachte baten ad 7.500 zullen de verwachte kosten (25% van 1000+1500 = 625) ruim overstijgen. Bij een winstkans van slechts 5% zal eiser afzien van een rechtszaak; de verwachte baten zijn dan 500, terwijl de verwachte kosten 2375 zijn (95% x 2500).

Deze voorbeelden (ontleend aan Shavell) tonen aan dat bij een verwachte winstkans van 75% de verwachte kosten onder de English rule lager zijn dan onder de American rule (625 v 1000). Onder de English rule is procederen aantrekkelijker dan onder de American rule, als de verwachte baten tussen de 625 en 1000 liggen. Bij een verlieskans van 5% zijn de verwachte kosten onder de English rule beduidend hoger dan onder de American rule (2375 v 1000). Hieruit kan worden afgeleid dat procederen in minder sterke zaken aantrekkelijker is onder de American rule, zolang de verwachte baten liggen tussen 1000 en 2375 liggen. Het kritieke ‘keerpunt’ ligt bij een winstkans van 60%: onder beide Rules zijn de verwachte kosten in dat geval 1000. Boven 60% kans op winst is procederen onder de English rule aantrekkelijker, onder die grens is procederen onder de American rule aantrekkelijker.8

Het model gaat ervan uit dat partijen in een procedure risico neutraal zijn, dat zij rationeel handelen en dat zij de beslissing om te procederen dan wel te schikken uitsluitend baseren op financiële overwegingen.9 In werkelijkheid zal de beslissing ook afhangen van individuele, subjectieve keuzes die worden ingegeven door bijvoorbeeld de risicohouding van partijen, de mate waarin deze rationeel handelen, de belangen die op het spel staan en de mate waarin partijen over dezelfde informatie beschikken.10 Ook advocaten en procesfinanciers kunnen een rol spelen bij de beslissing om te procederen of te schikken.11 In de rechtseconomische literatuur worden verschillende factoren onderscheiden die de invloed van de English rule op het procedeer- en schikkingsgedrag van partijen kunnen versterken dan wel verzwakken. Hierna wordt ingegaan op (i) de risicohouding van partijen (nr. 167); (ii) het verhoogde uitgaven- effect (nr. 168); en (iii) het overoptimisme-effect (nr. 169). De theorie wordt steeds gekoppeld aan anekdotisch bewijs uit stelsels waar de English rule wordt toegepast.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.