HvJ EG, 12-08-2008, nr. C-296/08 PPU

Het Europees Verdrag betreffende uitlevering is op 13 december 1957 te Parijs ondertekend. Artikel 10 daarvan, getiteld ‘Verjaring’, luidt:

Het Europees Verdrag tot bestrijding van terrorisme is op 27 januari 1977 te Straatsburg ondertekend.

De Overeenkomst aangaande de verkorte procedure tot uitlevering tussen de lidstaten van de Europese Unie is bij Akte van de Raad van 10 maart 1995 opgesteld op grond van artikel K.3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie en op dezelfde dag door alle lidstaten ondertekend (PB C 78, blz. 1; hierna: ‘Overeenkomst van 1995’).

Artikel 1, lid 1, van die Overeenkomst luidt:

De Overeenkomst betreffende uitlevering tussen de lidstaten van de Europese Unie, de ‘Overeenkomst van Dublin’, is bij Akte van de Raad van 27 september 1996 opgesteld op grond van artikel K.3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie en op dezelfde dag door alle lidstaten ondertekend (PB C 313, blz. 11; hierna: ‘Overeenkomst van 1996’).

Artikel 1 daarvan bepaalt met name:

Artikel 8, lid 1, van de Overeenkomst van 1996 luidt:

Uit artikel 18, leden 2 en 3, van de Overeenkomst van 1996 volgt dat deze Overeenkomst in werking treedt negentig dagen na de kennisgeving door de laatste lidstaat die deze aanneemt, van de voltooiing van de overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen voor die aanneming vereiste procedure. Aangezien niet alle lidstaten de Overeenkomst hebben aangenomen, is deze dus niet in werking getreden overeenkomstig die bepaling.

Artikel 18, lid 4, van de Overeenkomst van 1996 bepaalt:

Artikel 18, lid 5, van de Overeenkomst van 1996 preciseert dat deze Overeenkomst alleen van toepassing is op verzoeken die worden ingediend na de datum waarop deze in werking is getreden of tussen de aangezochte staat en de verzoekende staat van toepassing is geworden.

In de punten 3 tot en met 5 van de considerans van het kaderbesluit staat:

Punt 11 van de considerans van het kaderbesluit luidt:

Artikel 31 van het kaderbesluit, getiteld ‘Verhouding tot andere rechtsinstrumenten’, bepaalt:

Artikel 32 van het kaderbesluit, met als opschrift ‘Overgangsbepaling’, luidt:

Overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit heeft de Franse Republiek de volgende verklaring afgelegd (PB 2002, L 190, blz. 19):

Bij Loi n^o 2004-204, du 9 mars 2004, portant adaptation de la justice aux évolutions de la criminalité (Franse wet nr. 2004-204 van 9 maart 2004 tot aanpassing van justitie aan de ontwikkeling van de criminaliteit; JORF van 10 maart 2004, blz. 4567), is uitvoering gegeven aan het kaderbesluit. Daartoe zijn de artikelen 695-11 tot en met 659-51 van de Code de procédure pénale (Franse wetboek van strafvordering) ingevoerd.

Die wet bevat bovendien de bepalingen ter uitvoering van de overeenkomsten van 1995 en 1996.

Bij wet nr. 2004-1345 van 9 december 2004 is ratificatie van de Overeenkomst van 1996 toegestaan (JORF van 10 december 2004, blz. 20876).

Besluit nr. 2005-770 van 8 juli 2005 heeft die Overeenkomst bekendgemaakt (JORF van 10 juli 2005, blz. 11358). Het preciseert dat deze sinds 1 juli 2005 van toepassing is.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 31 van het kaderbesluit aldus moet worden uitgelegd dat, gelet op de in lid 1 van dit artikel gebruikte uitdrukking ‘in de plaats komen’, de omstandigheid dat een lidstaat, in casu het Koninkrijk Spanje, heeft nagelaten krachtens artikel 31, lid 2, van dat besluit kennis te geven van zijn bedoeling om bilaterale of multilaterale overeenkomsten toe te passen, tot gevolg heeft dat die lidstaat in zijn betrekkingen met een andere lidstaat, in casu de Franse Republiek, die een verklaring krachtens artikel 32 van het kaderbesluit heeft afgelegd, geen gebruik kan maken van andere uitleveringsprocedures dan die van het Europese aanhoudingsbevel.

Santesteban Goicoechea betoogt dat de uitdrukking ‘in de plaats komen’ ondubbelzinnig is en dat, aangezien het Koninkrijk Spanje heeft nagelaten kennis te geven van zijn wens om de Overeenkomst van 1996 toe te passen, deze geen toepassing kan vinden in de betrekkingen tussen het Koninkrijk Spanje en de Franse Republiek. De uitleggingen die de Franse regering en de Commissie in hun schriftelijke opmerkingen hebben voorgesteld, zijn slechts veralgemeningen.

De Franse en de Spaanse regering alsmede de Commissie zijn daarentegen van mening dat artikel 31 van het kaderbesluit niet van toepassing is op het hoofdgeding.

In dit verband blijkt uit de punten 5, 7 en 11 van de considerans van het kaderbesluit dat, teneinde een oplossing te vinden voor de complexiteit en het tijdverlies die inherent zijn aan de toen van toepassing zijnde uitleveringsprocedures, dit besluit beoogt het multilaterale uitleveringsstelsel tussen de lidstaten, gebaseerd op het Europees Verdrag betreffende uitlevering van 13 december 1957, te vervangen door een regeling van overlevering tussen rechterlijke autoriteiten. Zo preciseert punt 11 van de considerans dat ‘[d]e regeling inzake het Europees aanhoudingsbevel […] in de onderlinge betrekkingen van de lidstaten in de plaats [dient] te treden van alle eerdere rechtsinstrumenten inzake uitlevering’.

De punten 3 en 4 van de considerans van het kaderbesluit vermelden de overeenkomsten die tussen alle of bepaalde lidstaten van toepassing zijn, en de door de lidstaten goedgekeurde overeenkomsten die deel uitmaken van het acquis van de Unie, waaronder de Overeenkomst van 1996.

Overeenkomstig de in de considerans van het kaderbesluit opgegeven doelstelling bepaalt artikel 31, lid 1, van dat besluit dat tussen de lidstaten de door het kaderbesluit ingevoerde regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel in de plaats komt van de verdragen die het opsomt. Tot die verdragen behoren die welke in de punten 3 en 4 van de considerans worden bedoeld en dus de Overeenkomst van 1996.

Volgens artikel 31, lid 2, van het kaderbesluit mogen de lidstaten de bilaterale of multilaterale overeenkomsten of regelingen die op het tijdstip van de aanneming van het kaderbesluit van kracht waren, blijven toepassen, of na de inwerkingtreding van dit besluit bilaterale of multilaterale overeenkomsten of regelingen sluiten voor zover deze verder reiken dan de doelstellingen van het kaderbesluit en ertoe bijdragen de procedures voor de overlevering van personen tegen wie een Europees aanhoudingsbevel is uitgevaardigd verdergaand te vereenvoudigen of te vergemakkelijken.

Die bepaling kan echter geen betrekking hebben op de in artikel 31, lid 1, van het kaderbesluit vermelde verdragen, aangezien dit besluit juist tot doel heeft deze te vervangen door een eenvoudigere en doeltreffendere regeling. Zoals de Commissie in haar opmerkingen heeft gesteld en de Spaanse regering ter terechtzitting heeft benadrukt, betreft artikel 31, lid 2, van het kaderbesluit andere verdragen waarmee de lidstaten verder gaan dan het kaderbesluit in de richting van het vergemakkelijken en het vereenvoudigen van de overleveringsprocedures, binnen het kader van de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel.

Bijgevolg maakt de Overeenkomst van 1996 geen deel uit van de in artikel 31, lid 2, van het kaderbesluit bedoelde bilaterale of multilaterale overeenkomsten of regelingen waarvoor kennisgeving mogelijk is.

Bovendien is de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel slechts van toepassing onder de in het kaderbesluit gestelde voorwaarden, inzonderheid, overeenkomstig artikel 32 van dat besluit, alleen op na 1 januari 2004 ontvangen verzoeken en voor zover de uitvoerende lidstaat niet overeenkomstig die bepaling een verklaring heeft afgelegd om de toepassing van die regeling in de tijd te beperken.

Zoals de Commissie heeft gepreciseerd, betekent dus de omstandigheid dat artikel 31, lid 1, van het kaderbesluit voorziet in de vervanging van de in deze bepaling bedoelde verdragen, niet dat die verdragen verdwijnen. Zij blijven relevant voor de gevallen die onder een overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit afgelegde verklaring van een lidstaat vallen, maar ook in andere situaties waarin de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet geldt.

Bijgevolg hebben de artikelen 31 en 32 van het kaderbesluit betrekking op verschillende situaties, die elkaar uitsluiten. Terwijl artikel 31, getiteld ‘Verhouding tot andere rechtsinstrumenten’, immers gaat over de gevolgen van de toepassing van de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel voor de internationale verdragen betreffende uitlevering, heeft artikel 32, met als opschrift ‘Overgangsbepaling’, betrekking op de situatie waarin die regeling niet geldt.

In casu heeft de Franse Republiek overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit een verklaring afgelegd volgens welke zij, als uitvoerende staat, uitleveringsverzoeken betreffende feiten die zijn gepleegd vóór 1 november 1993 — de datum van inwerkingtreding van het Verdrag van Maastricht — zal blijven behandelen volgens de vóór 1 januari 2004 geldende uitleveringsregeling.

Dit is het geval bij een verzoek zoals dat van de Spaanse autoriteiten met betrekking tot Santesteban Goicoechea, aangezien de aan deze laatste verweten feiten in februari en maart 1992 zouden zijn gepleegd.

Nu de in het kaderbesluit neergelegde regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet van toepassing is op dat verzoek, is artikel 31 van het kaderbesluit irrelevant.

Bijgevolg moet op de eerste vraag worden geantwoord dat artikel 31 van het kaderbesluit aldus moet worden uitgelegd dat het alleen betrekking heeft op de situatie waarin de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel van toepassing is, hetgeen niet het geval is wanneer een uitleveringsverzoek betrekking heeft op feiten die zijn gepleegd vóór een datum die door een lidstaat is aangegeven in een overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit afgelegde verklaring.

Met zijn tweede vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 32 van het kaderbesluit aldus moet worden uitgelegd dat het zich ertegen verzet dat een uitvoerende lidstaat de Overeenkomst van 1996 toepast wanneer deze pas na 1 januari 2004 in deze lidstaat van toepassing is geworden.

Volgens Santesteban Goicoechea zou, indien de in artikel 32 van het kaderbesluit gebruikte uitdrukking ‘vóór 1 januari 2004 geldende uitleveringsregeling’ zich ook zou uitstrekken tot bedoelde overeenkomst, die pas sinds 1 juli 2005 tussen het Koninkrijk Spanje en de Franse Republiek van toepassing is, zulks in strijd zijn met de letter en de geest van de verklaring die de Franse Republiek overeenkomstig artikel 32 heeft afgelegd.

De Franse en de Spaanse regering alsmede de Commissie zijn van oordeel dat de uitdrukking ‘vóór 1 januari 2004 geldende uitleveringsregeling’ in het kaderbesluit wordt gebruikt om een onderscheid te maken tussen de uitleveringsregeling die bestaat uit de op het tijdstip van de aanneming van het kaderbesluit bestaande verdragen die in de considerans en in artikel 31, lid 1, van dit besluit worden bedoeld, en de door het kaderbesluit uitgewerkte regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel, die volgens dit besluit zou moeten worden toegepast op verzoeken van na 1 januari 2004. Met het gebruik van die uitdrukking wordt niet beoogd de stand van de in artikel 31, lid 1, bedoelde verdragen te ‘consolideren’ of de verbetering van de uitleveringsregeling gebaseerd op het Europees Verdrag betreffende uitlevering van 13 december 1957 te voorkomen.

De Franse en de Spaanse regering alsmede de Commissie betogen bovendien dat de Overeenkomsten van 1995 en 1996 nog niet van kracht waren op 1 januari 2004, dat zij thans nog steeds niet van kracht zijn en dat zij elke nuttige werking zouden verliezen indien de lidstaten de op grond van hun nationale recht voor de inwerkingtreding daarvan vereiste procedures niet konden blijven vaststellen. Die overeenkomsten vormen een acquis van de Unie dat de lidstaten moeten opnemen en zij blijven nuttig in gevallen waarin de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet geldt en in de betrekkingen inzake uitlevering met in het kader van de Schengenovereenkomst van 14 juni 1985 geassocieerde derde staten. Niettegenstaande het bestaan van het kaderbesluit zijn de lidstaten overigens in de Raad aangemoedigd om die overeenkomsten te blijven ratificeren.

De Commissie merkt ten slotte op dat de Franse Republiek te allen tijde haar overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit afgelegde verklaring kan intrekken, bij welke intrekking de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel onmiddellijk van toepassing zou worden. Er kan dus moeilijk worden ingezien waarom het na de inwerkingtreding van de in het kaderbesluit neergelegde regeling verboden zou zijn om gedeeltelijk vooruitgang in de richting van het Europese aanhoudingsbevel te boeken door de Overeenkomst van 1996 toepassing te laten vinden.

In dit verband volgt zowel uit de considerans van het kaderbesluit als uit de artikelen 31 en 32 daarvan, dat artikel 32 van het kaderbesluit met de uitdrukking ‘vóór 1 januari 2004 geldende uitleveringsregeling’ met name doelt op alle verdragen die in de punten 3 en 4 van de considerans en in artikel 31, lid 1, van het kaderbesluit zijn opgesomd. Die verdragen zijn gebaseerd op het Europees Verdrag betreffende uitlevering van 13 december 1957, dat zij wijzigen of aanvullen. Zo staat in artikel 1 van de Overeenkomst van 1996 dat deze strekt tot het aanvullen en het vergemakkelijken van de toepassing tussen de lidstaten van de Unie van met name het Europees Verdrag betreffende uitlevering van 13 december 1957.

Zoals de Commissie ter terechtzitting heeft gepreciseerd, kan het gebruik van de term ‘geldende’ echter niet betekenen dat de opgesomde verdragen van toepassing worden om de enkele reden dat het kaderbesluit in werking is getreden. Een verdrag kan immers slechts gelden tussen twee lidstaten indien deze staten door dat verdrag gebonden zijn.

Bedoelde term kan niet aldus worden opgevat dat hij enkel betrekking heeft op de verdragen die daadwerkelijk tussen de lidstaten golden op 1 januari 2004.

De in de derde en de vierde zin van artikel 32 van het kaderbesluit neergelegde regeling inzake het afleggen van verklaringen beoogt het bij uitzondering mogelijk te maken, de regeling van de eerste zin van dat artikel uit te breiden tot bepaalde verzoeken die na 1 januari 2004 zijn ontvangen. Net zoals niets verbiedt dat in bepaalde lidstaten tussen de datum van aanneming van het kaderbesluit en 1 januari 2004 bestaande instrumenten inzake uitlevering van toepassing worden, verzet niets zich ertegen dat een lidstaat na 1 januari 2004 een verdrag dat deel uitmaakt van de uitleveringsregeling waarvoor de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel in de plaats is gekomen, toepassing laat vinden in situaties waarin die regeling niet geldt.

Zoals de Franse en de Spaanse regering alsmede de Commissie terecht hebben betoogd, is 1 januari 2004 voornamelijk als datum opgegeven om de werkingssfeer van de in de verdragen neergelegde uitleveringsregeling af te bakenen van die van de in het kaderbesluit uitgewerkte regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel, welke laatste regeling in de regel van toepassing is op alle verzoeken die na 1 januari 2004 zijn ingediend.

De toepassing van overeenkomsten zoals die van 1996 doet geen afbreuk aan de in het kaderbesluit neergelegde regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel, aangezien overeenkomstig artikel 31, lid 1, van dit besluit slechts van een dergelijke overeenkomst gebruik kan worden gemaakt wanneer de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet geldt.

Na 1 januari 2004 kunnen verdragen betreffende uitlevering dus slechts worden toegepast om de uitleveringsregeling te verbeteren in omstandigheden waarin de regeling inzake het Europees aanhoudingsbevel niet geldt. Zoals in punt 58 van het onderhavige arrest is opgemerkt, blijven de verdragen betreffende uitlevering relevant voor de gevallen die onder een overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit afgelegde verklaring van een lidstaat vallen, maar ook in andere situaties waarin de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet geldt.

Een dergelijke doelstelling is zeker niet in strijd met de doelstellingen van het kaderbesluit, aangezien, zoals uit punt 5 van de considerans daarvan blijkt, deze met de invoering van een nieuwe en vereenvoudigde regeling van overlevering van veroordeelde of verdachte personen beoogt een oplossing te vinden voor de complexiteit en het tijdverlies die inherent zijn aan de op het tijdstip van de aanneming van het kaderbesluit bestaande uitleveringsprocedures.

De toepassing tussen twee lidstaten van de Overeenkomst van 1996 strookt bovendien met de doelstellingen van de Unie. In dit verband moet in herinnering worden gebracht dat die Overeenkomst deel uitmaakt van het acquis van de Unie en dat de Raad bij Akte van 27 september 1996 de aanneming daarvan door de lidstaten overeenkomstig hun onderscheiden grondwettelijke bepalingen heeft aanbevolen.

Ten slotte bepaalt artikel 32 van het kaderbesluit uitdrukkelijk, zoals de Commissie in herinnering heeft gebracht, dat een overeenkomstig deze bepaling door een lidstaat afgelegde verklaring te allen tijde kan worden ingetrokken, hetgeen, aangezien daarover niets is gepreciseerd, de onmiddellijke toepassing van de regeling inzake het Europees aanhoudingsbevel meebrengt, zelfs voor feiten die van vóór de in de aldus ingetrokken verklaring bepaalde datum dateren.

Gelet op de aldus erkende bevoegdheid om een overeenkomstig artikel 32 van het kaderbesluit afgelegde verklaring in te trekken, kan niet slagen het betoog dat een lidstaat die een dergelijke verklaring heeft afgelegd, niet gerechtigd is de Overeenkomst van 1996 toepassing te laten vinden na 1 januari 2004 om die overeenkomst onder meer ook te laten gelden in situaties waarin de regeling inzake het Europese aanhoudingsbevel niet geldt, aangezien, zoals de Commissie heeft benadrukt, die overeenkomst een vooruitgang in de richting van het Europese aanhoudingsbevel is om de uitleveringen tussen de lidstaten te vergemakkelijken.

Volgens vaste rechtspraak worden procedureregels in het algemeen geacht te gelden voor alle bij de inwerkingtreding ervan aanhangige geschillen, in tegenstelling tot materiële regels, die doorgaans aldus worden uitgelegd dat zij niet van toepassing zijn op vóór de inwerkingtreding ervan bestaande situaties (arrest Dell'Orto, reeds aangehaald, punt 48). Overeenkomstig artikel 18, lid 5, van de Overeenkomst van 1996 is deze Overeenkomst alleen van toepassing op verzoeken die worden ingediend na de datum waarop deze tussen de aangezochte staat en de verzoekende staat van toepassing is geworden. Artikel 32 van het kaderbesluit bepaalt dat de vanaf 1 januari 2004 ontvangen verzoeken onder de regeling van het Europese aanhoudingsbevel zullen vallen. Ook al gelden in beide gevallen de nieuwe voorschriften niet voor de reeds ingediende verzoeken, maar voor die welke na een bepaalde datum worden ingediend, zij hebben gemeen dat zij van toepassing zijn op verzoeken betreffende feiten die van vóór de inwerkingtreding van de nieuwe regeling dateren.

Gelet op het voorgaande moet op de tweede vraag worden geantwoord dat artikel 32 van het kaderbesluit aldus moet worden uitgelegd dat het zich er niet tegen verzet dat een uitvoerende lidstaat de Overeenkomst van 1996 toepast, zelfs wanneer deze Overeenkomst pas na 1 januari 2004 in deze lidstaat in werking is getreden.