HR (P-G), 20-04-2010, nr. CW 2565 (10/00324)

In het belang der wet heb ik de eer mij in cassatie te voorzien tegen de beschikking van het Gerechtshof te Arnhem van 8 februari 2006, waarbij het hof het mondeling verzoek van X tot schorsing van de voorlopige hechtenis niet ontvankelijk heeft verklaard.

Een gewaarmerkt afschrift van de beschikking leg ik hierbij over, evenals het procesdossier.

Tegen de beschikking staat geen gewoon beroep in cassatie open maar wel cassatie in het belang der wet (art. 95 lid 3 RO).

De Rechtbank Arnhem heeft bij beschikking van 19 januari 2006 de gevangenhouding bevolen en een mondeling gedaan verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis afgewezen. De verdachte heeft hoger beroep ingesteld tegen de beschikking tot gevangenhouding. Tijdens de behandeling van het hoger beroep tegen de beschikking tot gevangenhouding heeft de advocaat van verdachte weer een mondeling verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis gedaan. Het hof heeft het mondelinge verzoek niet ontvankelijk verklaard op grond van de volgende motivering:

De toepasselijke bepalingen in het Wetboek van strafvordering (Sv) hebben als inhoud, voor zover relevant:

De paragraaf waarnaar art. 86 Sv verwijst is paragraaf 4, betreffende de schorsing van de voorlopige hechtenis. Deze paragraaf omvat de artikelen 80 tot en met 88.

De vraag die de beschikking van het hof oproept is die naar de verhouding tussen de artikelen 86 en 87. Het hof stelt zich op het standpunt dat het zich enkel over een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis zal hebben uit te laten indien hoger beroep is ingesteld tegen een beslissing van de rechtbank op een schorsingsverzoek. Het hof onderbouwt deze beslissing door een verwijzing naar het gesloten stelsel van rechtsmiddelen. De verdachte kan alleen maar een beslissing tot afwijzing van een verzoek tot schorsing aan het hof voorleggen binnen de grenzen van art. 87 Sv.

Reeds eerder was artikel 86 lid 1 Sv het voorwerp van een cassatie in het belang der wet. Op 15 oktober 1959 had het hof te Leeuwarden de schorsing van de voorlopige hechtenis van de verdachte bevolen. Het hof deed dat toen de beschikking van de rechtbank waarbij een bevel tot gevangenhouding was verlengd, aan hem in hoger beroep werd voorgelegd. De Hoge Raad vernietigde de beschikking met een beroep op het eerste lid van artikel 86 Sv, zoals dat toen luidde. Indertijd bepaalde artikel 86 lid 1 Sv dat het gerechtelijk college dat bevoegd is tot het geven van de in artikel 66 Sv bedoelde bevelen ook bevoegd is om de schorsing van de voorlopige hechtenis te bevelen. Het hof werd alleen maar bevoegd om die in artikel 66 Sv bedoelde bevelen te geven wanneer hoger beroep was ingesteld tegen de einduitspraak van de rechter in eerste aanleg. Maar daar was in die zaak nog geen sprake van.2.

Maar bij de Wet van 26 oktober 1973, Stb. 509 (in werking getreden op 1 januari 1974) zijn de artikelen 86 en 87 Sv gewijzigd. Bij Wet van 8 november 1993 en van 28 januari 1999 is artikel 86 Sv nogmaals gewijzigd, maar slechts in ondergeschikte zin. De Memorie van toelichting bij het wetsvoorstel dat wet is geworden op 26 oktober 19733. verwees voor de wijzigingen in de artikelen 86 en 87 naar de inhoud van paragraaf 6 van een interim-rapport van de Commissie partiële herziening strafvordering, de Commissie Feber.4. Deze paragraaf is getiteld ‘Schorsing en beëindiging van voorlopige hechtenis’ en bevat onder meer het volgende.

De commissie stelde voor een nieuw artikel 86 en artikel 87 in het wetboek op te nemen en formuleerde de inhoud daarvan. In het wetsvoorstel zijn deze commissievoorstellen letterlijk overgenomen. De mondelinge beraadslagingen voegden hier weinig aan toe. Door een amendement wordt nog een wijziging aangebracht in artikel 875. maar verder is er over deze bepalingen weinig discussie geweest.

Mijns inziens kan men uit de wetsgeschiedenis de conclusie trekken dat de opvattingen van de commissie Feber over de wenselijkheid van het verruimen van de mogelijkheden de voorlopige hechtenis te schorsen, werden gevolgd. De eerste van die verruimingen bestond erin dat de rechter, en wel de rechter hetzij in eerste aanleg hetzij in hoger beroep (artikel 86 lid 1 Sv), ook ambtshalve de voorlopige hechtenis zou kunnen schorsen. De bevoegdheid tot schorsing van voorlopige hechtenis komt dus aan het hof ambtshalve toe, op het moment dat het hof zich in hoger beroep over de voorlopige hechtenis buigt omdat appel is ingesteld hetzij in de strafzaak zelve, hetzij op de voet van artikel 71 Sv of van artikel 87 lid 2 Sv. Het komt mij ongerijmd voor dat de verdediging dan zelf geen verzoek tot schorsing zou mogen doen.

De tweede verruiming die werd geïntroduceerd, en die in de kern genomen door de eerste verruiming wordt verondersteld, is dat het hof als voorlopige-hechtenisrechter in appel ook de schorsing van de voorlopige hechtenis zou kunnen bevelen. Aldus zou de belemmering in HR 21 maart 1961, NJ 1961, 216 opgeworpen, uit de weg worden geruimd. Beide voorstellen waren er op gericht de mogelijkheden om de voorlopige hechtenis te schorsen te verbreden.

Ook de literatuur erkent de mogelijkheid voor het hof, in hoger beroep geroepen om een beslissing over de voorlopige hechtenis te geven, te beslissen op een alsdan gedaan verzoek tot schorsing.

De schrijvers die zich hebben uitgelaten over dit onderwerp zien geen belemmering voor het hof om te beslissen op een verzoek om schorsing van de voorlopige hechtenis, wanneer hoger beroep is ingesteld tegen een beslissing van de rechtbank inzake de (verlenging van de) gevangenhouding of gevangenneming, of de opheffing van de voorlopige hechtenis. Van Veen en Balkema schreven al in 1982 dat in 1973 de wet de mogelijkheid heeft geopend dat de appelrechter, geroepen tot het geven van een oordeel over de door de rechtbank bevolen gevangenhouding, die gevangenhouding niet bevestigt of opheft, maar schorst.6. Corstens sluit zich hierbij aan:

Het uitgangspunt van het hof dat de regeling van de rechtsmiddelen een limitatief karakter heeft is in zijn algemeenheid te onderschrijven, maar staat op gespannen voet met de wetsgeschiedenis voor zover het hof daaraan de consequentie verbindt dat een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis ter gelegenheid van de behandeling in hoger beroep van een beslissing van de rechtbank tot (verlenging van de) gevangenhouding of een afwijzende beschikking op een verzoek tot opheffing van de voorlopige hechtenis door het hof niet kan worden ontvangen. Dit uitgangspunt wordt in de literatuur ook niet gedeeld. Een beperkte rondgang bij de voorzitters van de sector strafrecht bij de gerechtshoven heeft mij voorts geleerd dat de andere vier gerechtshoven zich ruimhartig opstellen wanneer in hoger beroep een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis wordt gedaan.

Tot slot wil ik wijzen op de praktische consequenties van het standpunt van het hof. Verdachte kan zich alleen maar tot het hof wenden teneinde een schorsing van de voorlopige hechtenis te bewerkstelligen in het kader van artikel 87, tweede lid, Sv. Het hof heeft zich niet uitgelaten over zijn bevoegdheid om ambtshalve als voorlopige-hechtenisrechter in hoger beroep de schorsing van de voorlopige hechtenis te bevelen, maar het zou neerkomen op een merkwaardig schimmenspel wanneer het hof deze mogelijkheid zou openlaten. De verdachte mag zich dan niet met een schorsingsverzoek tot het hof wenden maar het hof zou wel de schorsing ambtshalve kunnen bevelen en wel, naar men mag aannemen, op basis van de informatie die de verdachte levert. Of is het zo dat wanneer de verdachte materiaal aanlevert ter ondersteuning van een schorsingsverzoek het hof meent op dat materiaal geen acht te kunnen slaan omdat nu eenmaal dat verzoek niet ontvankelijk is? Dan wordt natuurlijk de bevoegdheid ambtshalve schorsing te bevelen in feite uitgehold. De advocaat van verdachte zal dan zeer zorgvuldig moeten opereren. Hij zal angstvallig moeten verzuimen een mondeling verzoek tot schorsing te doen en dat te onderbouwen. Hij zal de informatie die een schorsingsverzoek zou kunnen ondersteunen moeten presenteren in het kader van het hoger beroep tegen het bevel tot (verlenging van) gevangenhouding of tegen de afwijzing van een verzoek om opheffing of schorsing. Doet hij dat niet dan bestaat het risico dat het hof geen kennis wil nemen van de verzamelde informatie.

Voorts zorgt de verwijzing door het hof naar de rechtbank als de instantie waar het verzoek om schorsing moet worden ingediend voor een verlenging van procedures en een extra verzwaring van de taken van de rechtbank. Ook voor de advocatuur betekent dit extra werk en wellicht ook extra tijd die met reizen is gemoeid. Dikwijls zal de verdachte opnieuw verplaatst moeten worden, hetgeen ook beslag legt op de capaciteit van de diensten die met dat vervoer zijn belast.

Ook is denkbaar dat het standpunt van het hof beperkter moet worden uitgelegd, in die zin dat het hof een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis in hoger beroep alleen maar ontvankelijk acht wanneer ter gelegenheid van de behandeling door de raadkamer van de rechtbank, die de beslissing waarvan appel wordt ingesteld heeft gegeven, geen verzoek tot schorsing is gedaan (behoudens uiteraard de expliciete mogelijkheid van artikel 87, tweede lid, Sv). Ook deze uitleg brengt verzwaring van taken voor de rechtbank met zich en vergroot de omslachtigheid van de procedure voor de advocatuur.8.

In het licht van het voorgaande stel ik als middel van cassatie voor:

Schending dan wel verkeerde toepassing van het recht, in het bijzonder van art. 86 en 87 Sv doordat het hof verdachte, die appel had ingesteld tegen de beschikking tot gevangenhouding en bij de gelegenheid van de behandeling van dat hoger beroep mondeling een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis heeft gedaan, niet ontvankelijk heeft verklaard in zijn verzoek om schorsing en aldus blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting, nu het de bedoeling van de wetgever is geweest om aan een voorlopig gehechte ook de mogelijkheid te bieden een verzoek tot schorsing van de voorlopige hechtenis te doen ter gelegenheid van de behandeling van een door hem op de voet van art. 71 Sv ingesteld hoger beroep en de tekst van de wet noch het gesloten stelsel van rechtsmiddelen met zo een verzoek onverenigbaar is.

Op grond van vorenstaande moge ik vorderen dat Uw Raad

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden