HR, 09-05-2003, nr. C01/261HR

Omdat [eiser] het met de zojuist weergegeven verklaring van Anova oneens was heeft hij Anova op 27 november 1998 gedagvaard en op de voet van art. 477a Rv die verklaring betwist2..

De rechtbank in eerste aanleg bleek het in hoofdzaak eens met de bezwaren die [eiser] tegen het namens Anova verdedigde standpunt inbracht. In appel besliste het hof echter alsnog in het nadeel van [eiser]. Doorslaggevend oordeelde het hof daarbij, dat het kort geding vonnis van 24 september 1998 pas op 6 september 2000, en daarmee ruimschoots na het verloop van de in art. 722 Rv aangegeven termijn van één maand, aan Anova is betekend. Daaruit volgde, naar het oordeel van het hof, dat de betalingen die Anova na de beslaglegging en vóór de betekening zou hebben gedaan, alsnog van waarde waren.

In cassatie richt [eiser] zich vooral tegen het zojuist kort weergegeven oordeel van het hof.

Anova heeft in cassatie verstek laten gaan. Namens [eiser] is het cassatiemiddel schriftelijk toegelicht.

Bespreking van het cassatiemiddel

In cassatie mag aan de hand van de vaststellingen in de feitelijke instanties - in het bijzonder rov. 4.4 van het bestreden arrest - tot uitgangspunt worden genomen dat het op 24 september 1998 gewezen kort geding vonnis in de verhouding tot het door [eiser] op 14 augustus 1998 gelegde beslag, geldt als de in de art. 704 en 722 Rv bedoelde executoriale titel terzake van de hoofdvordering3..

Voordat ik de argumenten uit het cassatiemiddel ga bespreken, meen ik er goed aan te doen even stil te staan bij drie vragen die het hiervóór kort weergegeven feitelijke substraat oproept. Die vragen worden door het middel niet aangesneden (wat te begrijpen is, nu de belangen van [eiser] daardoor niet gediend zouden zijn). Ik vind ze desondanks de moeite van het onderzoeken waard, omdat van het antwoord op die vragen kan afhangen of [eiser] belang heeft bij het onderhavige cassatieberoep. Bij sommige antwoorden op die vragen zou namelijk wat [eiser] vordert, hoe dan ook niet voor toewijzing in aanmerking komen. Dan zou aan verder onderzoek van de in cassatie opgeworpen klachten inderdaad het belang komen te ontvallen.

De eerste vraag: staat het feit dat (zoals in voetnoot 3 werd aangegeven) de beslagdebiteur, De Biltse Hof, in april 1999 failliet is gegaan er, met het oog op art. 33 Fw, niet aan in de weg dat [eiser] nog aanspraken aan het op 14 augustus 1998 gelegde beslag ontleent? Dat blijkt niet het geval te zijn: weliswaar is door het faillissement het beslag vervallen, maar de aanspraken van [eiser] uit hoofde van het feit dat Anova in weerwil van het beslag zou hebben betaald, vallen buiten het vermogen van De Biltse Hof, en worden (dus) door de verdere lotgevallen van het beslag niet getroffen4..

De tweede vraag: kan een executoriale titel die niet verkregen is als uitkomst van de als "hoofdvordering" ten vervolge van een conservatoir beslag ingestelde (rechts)vordering, en die (dan ook) niet als zodanig in de beslagstukken is aangeduid of aan de derde-beslagene is meegedeeld (zoals uit de in voetnoot 3 besproken gegevens valt op te maken, is aannemelijk dat dit alles met betrekking tot de vordering die tot het kort geding vonnis van 24 september 1998 heeft geleid, het geval is), toch dienen als "...een executoriale titel ..in de hoofdzaak..." zoals bedoeld in art. 704 Rv?

In de rechtsleer heb ik over deze vraag maar weinig aangetroffen5.. De bronnen lijken (stilzwijgend) tot uitgangspunt te nemen dat de in art. 704 Rv bedoelde titel, de titel is die wordt verkregen als uitkomst van de rechtsvordering waarmee het beslag wordt vervolgd, maar sluiten de mogelijkheid van een uit anderen hoofde verkregen titel niet expliciet uit.

Naar het vóór 1992 geldende recht werd een onderscheid gemaakt tussen de vordering tot vanwaardeverklaring die voor handhaving van een conservatoir beslag vereist was, en de vordering strekkend tot verkrijging van een titel terzake van de vordering waarvoor beslag gelegd werd (die de titel kon opleveren waardoor het conservatoire beslag in een executoriaal beslag werd geconverteerd). Beide vorderingen werden in de meeste gevallen gecombineerd in één rechtsgeding aanhangig gemaakt, maar daarvan kon worden afgeweken (en moest ook worden afgeweken in die gevallen waarin voor de beide vorderingen verschillende bevoegde instanties of verschillende rechtsgangen waren aangewezen). In dat systeem kon het dus voorkomen dat de titel waardoor het conservatoire beslag executoriaal werd, niet voortvloeide uit de rechtsvordering waarmee het beslag vervolgd werd (namelijk de vordering tot vanwaardeverklaring van het beslag).

Er zijn geen aanwijzingen dat de wetgever bij de invoering van het nieuwe beslagrecht in dit opzicht een afwijking van het voorheen geldende recht heeft beoogd. Dat lijkt mij voor het antwoord op de hier opgeworpen vraag doorslaggevend. Als het naar het "oude" recht mogelijk was dat de executoriale titel waardoor een conservatoir beslag executoriaal werd, werd verkregen in een ander rechtsgeding dan dat waarmee het beslag, om als geldig te worden erkend, moest worden vervolgd, moet die mogelijkheid ook onder het nieuwe recht geaccepteerd worden. Trouwens, ware dat anders dan zou er een moeilijk oplosbaar probleem kunnen ontstaan in die ook naar huidig recht bestaande gevallen, waarin voor de materiele beoordeling van de "hoofdvordering" een bijzondere rechtsgang is voorgeschreven (bijvoorbeeld: bindend advies), die niet dadelijk tot een executoriale titel leidt6..

Per saldo denk ik daarom dat het hier besproken probleem geen beletsel behoeft te vormen voor wat in het onderhavige geding door [eiser] wordt gevorderd.

Dan de derde vraag: kan de conservatoire beslaglegger de derde-beslagene op de voet van art. 477a, tweede lid Rv aanspreken vóór de in art. 722 Rv bedoelde betekening heeft plaatsgehad?

Hier lijkt het antwoord rechtsreeks uit de wet te volgen: krachtens art. 723 Rv gaan de in art. 477a Rv aan de beslaglegger gegeven bevoegdheden pas in, vier weken na de bedoelde betekening. Zolang die niet heeft plaatsgehad (en de bij de wet voorziene vier weken niet zijn verstreken) kan de derde beslagene zich er dus tegen verzetten dat hij op deze voet wordt aangesproken7.. Daar heeft Anova zich in deze zaak ook op beroepen.

Het lijkt mij echter dat dit bezwaar vervalt wanneer in de loop van het betreffende geding een executoriale titel die aan art. 722/723 Rv beantwoordt, wordt verkregen en betekend. De wet geeft niet aan welke sanctie aan de in art. 723 Rv gegeven regel verbonden is; maar ik zou denken dat de sanctie dat aan een "premature" actie ieder rechtsgevolg wordt ontzegd, zowel excessief als ondoelmatig zou zijn.

Ter afsluiting van dit onderzoek(je) nog een opmerking: ik denk dat [eiser] ook dan een legitiem belang heeft bij beoordeling van het cassatiemiddel, wanneer geoordeeld zou (moeten) worden dat wat in dit geding gevorderd wordt (overigens) niet toewijsbaar is met het oog op een of meer van de hiervóór besproken moeilijkheden (en hetzelfde geldt wanneer dat wegens andere, niet door mij gesignaleerde moeilijkheden het geval zou zijn). Uit het dossier blijkt immers (ik verwijs opnieuw naar de in voetnoot 3 genoemde gegevens) dat er een "hoofdvordering" ter vervolging van het onderhavige beslag is ingesteld; en uit het dossier blijkt niet dat op die hoofdvordering niet (alsnog) een veroordeling ten gunste van [eiser] zou kunnen volgen. Als het in deze zaak door het hof gegeven oordeel in stand zou blijven zou het kunnen zijn (zie ook alinea 15 hierna) dat [eiser] van een dergelijke veroordeling geen profijt meer zou (kunnen) hebben, omdat dat oordeel (van het hof) zou kunnen betekenen dat het beslag van 14 augustus 1998 [eiser] geen baat meer kan brengen (en omdat het in hoge mate in de rede ligt dat er geen andere verhaalsmogelijkheden zijn).

Daarmee is - nader - gegeven dat er een voldoende belang bestaat bij toetsing van de juistheid van het in dit cassatiegeding bestreden oordeel van het hof.

Met mijn verontschuldigingen voor en niet onaanzienlijke omweg, kom ik dan tot de bespreking van de vraag die het middel aan de orde stelt. Dat is (vooral - want onderdeel 2 van het middel snijdt nog een tweede probleem(pje) aan) deze vraag, of het overschrijden van de in art. 722 Rv voorziene termijn waarbinnen de voor de "hoofdvordering" verkregen titel aan de derde-beslagene moet worden betekend, betekent dat alle betalingen die de derde intussen (na het beslag) mocht hebben gedaan, alsnog ten opzichte van de beslaglegger van waarde worden.

Het middel bestrijdt dat dat het geval zou zijn, en verdedigt dat dat gevolg alleen mag worden aangenomen voor betalingen die na het verstrijken van de voor betekening voorgeschreven termijn zijn gedaan.

De aldus door het middel voorgedragen stelling lijkt mij juist, en wel op de gronden die in het middel en de schriftelijke toelichting worden aangevoerd:

Zoals hiervóór bij de bespreking van de feiten aangegeven, twisten de partijen over het "van waarde"-zijn van twee betalingen die op door Anova op 14 augustus 1998 gegeven betalingsopdrachten gevolgd zijn (en die enkele dagen later voltooid waren). Het gaat dus om betalingen die vóór het verstrijken van de bij art. 722 Rv voorziene termijn zouden hebben plaatsgehad (zie over het precieze tijdstip waarop die termijn eindigde alinea 18 hierna).

Ingevolge de hiervóór besproken rechtsleer kon het niet-inachtnemen van de termijn van art. 722 Rv niet van invloed zijn op de geldigheid van deze betalingen ten opzichte van [eiser].

Het bestreden arrest gaat klaarblijkelijk van een andere, en dus van een onjuiste rechtsopvatting uit.

Ofschoon Anova ten overstaan van het hof niet heeft bepleit dat aan het niet-betekend zijn van het kort geding vonnis van 24 september 1998 de rechtsgevolgen moesten worden verbonden die het hof daar in het bestreden arrest wèl aan heeft verbonden, heeft Anova wel betoogd dat dit gegeven aan de toewijsbaarheid van de vorderingen van [eiser] in de weg zou staan. Ik meen daarom dat niet gezegd kan worden dat Anova de thans in cassatie bestreden beslissing niet heeft uitgelokt.

Het tweede onderdeel van het middel verdedigt de stelling dat de termijn van art. 722 Rv, waar het het kort geding vonnis van 24 september 1998 betrof, eindigde op 24 oktober 1998; en dat het hof dus ten onrechte van belang zou hebben geacht of betekening vóór 24 oktober had plaatsgehad (betekening op 24 oktober zelf zou immers ook nog tijdig zijn geweest).

Deze klacht kan [eiser] niet baten, al was het maar omdat duidelijk is dat er noch vóór noch op 24 oktober 1998 een betekening van het kort geding vonnis van 24 september 1998 heeft plaatsgehad. Die betekening is pas verricht op 6 september 2000. Het doet er daarom in het geheel niet toe of het hof de betreffende termijn (een dag) te kort heeft bemeten.

Ik meen intussen dat het hof het niet zo bedoeld zal hebben. Ik denk dat met de woorden "vóór 24 oktober 1998" in rov. 4.4 van het bestreden arrest bedoeld wordt: voordat die dag voorbij was. Het zal immers ook het hof niet zijn ontgaan dat algemeen wordt aangenomen dat in het (civiele) procesrecht gehanteerde termijnen gerekend worden vanaf de dag na het feit dat het begin van de termijn markeert, of, anders gezegd, dat de dag van waaraf een termijn moet worden berekend niet zelf in de termijn wordt inbegrepen12..

Conclusie

Ik concludeer tot vernietiging van het bestreden arrest, met verwijzing van de zaak als gebruikelijk.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden