HR, 12-10-2001, nr. R00/137HR

Voor de feiten verwijs ik in de eerste plaats naar de in cassatie bestreden beschikking van het hof. Verzoeker tot cassatie (de vader) is op verzoek van de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK) bij beschikking van de rechtbank te 's-Gravenhage d.d. 17 september 1997 ontheven van het gezag over zijn twee kinderen [kind 1] (geboren in 1988) en [kind 2] (geboren in 1990). Bij die beschikking is verweerster in cassatie onder 2 (de stichting) benoemd tot voogdes. De vader heeft zich niet tegen de ontheffing verzet.

Verweerster in cassatie onder 1 is de moeder van de kinderen. Zij verblijft in Pakistan. Het huwelijk tussen de vader en de moeder is ontbonden in 1996.

De kinderen zijn, na tijdelijke opvang in een tehuis, geplaatst in een pleeggezin.

De vader heeft zich gewend tot de rechtbank te 's-Gravenhage met een verzoekschrift strekkende tot herstel in het gezag. De rechtbank heeft het verzoek afgewezen bij beschikking van 15 maart 2000.

De vader heeft hoger beroep aangetekend tegen deze beschikking bij het gerechtshof te 's-Gravenhage. Het hof heeft, nadat het een verzoek van de vader tot uitstel had afgewezen, de zaak mondeling behandeld op 5 juli 2000. Bij de mondelinge behandeling was de vader noch zijn raadsman aanwezig.

Het hof heeft de beschikking van de rechtbank bekrachtigd bij beschikking van 9 augustus 2000. Het hof heeft daartoe als volgt overwogen:

De vader heeft tegen deze beschikking tijdig beroep in cassatie ingesteld. Hij heeft 31 cassatiemiddelen voorgedragen. De RvdK en de stichting hebben gezamenlijk een verweerschrift ingediend.

Cassatiemiddel 1

Dit cassatiemiddel is verdeeld in vijf onderdelen. Onderdeel 1.1 klaagt dat het hof geen redelijke termijn heeft gegund voor het overleggen van het volledige dossier van behandeling bij de rechtbank inclusief proces-verbaal van de mondelinge behandeling.

Deze klacht faalt. Op de appellant rust ingevolge art. 429o, tweede lid Rv. de plicht zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval voor de mondelinge behandeling, afschriften van het oorspronkelijke verzoekschrift en van de beschikking waarvan beroep, over te leggen. Ingevolge het derde lid blijft deze bepaling buiten toepassing indien de lagere rechter de stukken aan de appèlrechter heeft toegezonden.

Onderdeel 1.2 klaagt dat het hof zelf het dossier had kunnen opvragen bij de rechtbank. Uit het in nr. 2.1.2 besprokene vloeit voort dat het hof niet verplicht was dat te doen, zodat de klacht faalt.

Onderdeel 1.3 klaagt dat het hof een aantal door de stichting overgelegde stukken niet in zijn beschikking heeft genoemd. De klacht faalt. Het hof was niet verplicht ieder overgelegd stuk afzonderlijk te noemen.

De klacht van onderdeel 1.4, luidende dat het hof ten onrechte heeft overwogen dat de vader de beschikking van de rechtbank waarvan beroep (d.d. 15 maart 2000) niet had overgelegd, faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag. Het hof heeft overwogen dat de beschikking waarbij de vader van het gezag is ontheven, d.d. 17 september 1997, niet is overgelegd.

Onderdeel 1.5 luidt als volgt: "Het Hof stelt dat de Vader zijn beroepschrift op 15.5.2000 ingediend heeft om te suggereren dat deze na het verstreken van de termijn van twee maanden was (...)". Deze klacht faalt. In de eerste plaats is de constatering van het Hof juist. In de tweede plaats zou het Hof, indien het van oordeel was geweest dat het beroepschrift te laat was binnengekomen, de vader niet-ontvankelijk hebben verklaard. Dat heeft het Hof niet gedaan, zodat de klacht wat dat betreft feitelijke grondslag mist.

Cassatiemiddel 2

Het tweede middel klaagt over schending van art. 429q lid 2 Rv doordat het hof de vader niet persoonlijk zou hebben opgeroepen. De klacht faalt bij gebrek aan feitelijke grondslag. In de overweging van het hof dat de vader behoorlijk is opgeroepen (laatste alinea onder het kopje "HET GEDING") ligt besloten dat de oproeping overeenkomstig art. 3 van het ingevolge art. 429r Rv. van toepassing zijnde Besluit oproepingen, mededelingen en zendingen verzoekschriftprocedures heeft plaatsgevonden (zie HR 3 november 1995, NJ 1996,123, HR 14 februari 1997, NJ 1997,378, m.nt. JdB en HR 14 april 2000, NJ 2000,359).

Cassatiemiddel 3

Cassatiemiddel 3 bevat de klacht dat de moeder niet persoonlijk is opgeroepen. Deze klacht faalt op dezelfde gronden als cassatiemiddel 2.

Cassatiemiddel 4

Cassatiemiddel 4 bevat een reeks van klachten. De eerste klacht is dat de vader onvoldoende tijd heeft gekregen om te reageren op het verweerschrift van de stichting, nu diens procureur dat verweerschrift eerst op 1 juli heeft ontvangen en de vader zelf het eerst op 4 juli, één dag voor de zitting heeft ontvangen, welke tijd te kort was om dat verweerschrift te laten vertalen in het Urdu, de taal van de vader.

Deze klacht faalt. Op grond van art. 429h Rv., dat ingevolge art. 429q, zesde lid Rv. van overeenkomstige toepassing is in hoger beroep, kan iedere belanghebbende tot de aanvang van de behandeling een verweerschrift indienen. Het verweerschrift van de stichting is binnen deze termijn ingediend.

Cassatiemiddel 4 bevat voorts klachten betreffende de afwijzing door het hof van het verzoek van de vader tot uitstel van de mondelinge behandeling. De vader doet daartoe mede een beroep op art. 6 EVRM.

Deze klachten falen. De rechter bepaalt ingevolge art. 429f Rv. dag en uur van de mondelinge behandeling. Het is aan het beleid van de rechter overgelaten of hij de behandeling aanhoudt of niet, HR 14 oktober 1988, NJ 1989,75 en HR 13 maart 1992, NJ 1992,375. Beslissingen over aanhouding hoeft de rechter niet te motiveren, HR 31 oktober 1986, NJ 1987,207 en HR 22 januari 1993, rek. nr. 8073 (niet gepubliceerd). Indien partijen voor de zitting behoorlijk zijn opgeroepen, staat het de rechter vrij de zaak te behandelen ook al zijn zij of is één van hen niet verschenen. Van een schending van het beginsel van hoor en wederhoor is alsdan geen sprake (HR 21 juni 1996, rek .nr. 7873, niet gepubliceerd).

Ook het beroep op art. 6 EVRM faalt. De verzoekschriftprocedure kent slechts één schriftelijke ronde. De vader heeft een beroepschrift doen indienen door zijn procureur, de stichting heeft daarop een verweerschrift ingediend. Het hof hoefde de vader niet een termijn te bieden om schriftelijk op het verweerschrift van de stichting te reageren.

De vader heeft bovendien per fax d.d. 4 juli 2000 (productie 4 bij het cassatieverzoekschrift) aangekondigd gebruik te zullen maken van zijn recht de zaak zelf te bepleiten. Hij is echter ter terechtzitting niet verschenen, zodat het hof zich ook niet gesteld zag voor de vraag of art. 6 EVRM in het onderhavige geval meebracht dat de vader kosteloze bijstand van een tolk zou moeten krijgen (vergelijk HR 19 december 1997, NJ 1999,399, m.nt. HJS).

Cassatiemiddel 5

Het vijfde cassatiemiddel klaagt over de afwijzing van het verzoek van de procureur van de vader tot uitstel van de mondelinge behandeling. Het faalt op dezelfde gronden als de desbetreffende klacht van cassatiemiddel 4.

Cassatiemiddelen 6 en 7

Het zesde cassatiemiddel klaagt dat het hof heeft volstaan met een samenvatting van de grieven van de vader en - naar ik begrijp- niet iedere grief van de vader afzonderlijk heeft behandeld. Het zevende cassatiemiddel bevat dezelfde klacht.

De appèlrechter is niet gehouden op elke grief afzonderlijk in te gaan. Hij mag grieven gezamenlijk behandelen of de gegrondheid ervan in het midden laten omdat de grief om een andere reden faalt (zie H. J. Snijders/A. Wendels, Civiel appel, 1999, nr. 243). Het appèlverzoekschrift van de vader stelde de beslissing van de rechtbank in volle omvang ter discussie. Het hof heeft het verzoek van de vader tot herstel in het ouderlijk gezag opnieuw beoordeeld en aldus niet blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Cassatiemiddelen 6 en 7 falen derhalve.

Cassatiemiddelen 8 tot en met 13

De cassatiemiddelen 8 tot en met 28 bevatten steeds een herhaling van in appèl aangevoerde grieven aangevuld met de klacht dat het hof de desbetreffende stelling ten onrechte niet heeft behandeld. De cassatiemiddelen 8 tot en met 13 bevatten alle stellingen met betrekking tot feiten en omstandigheden die aanleiding waren voor de ontheffing van het gezag. Deze stellingen zijn geen van alle essentieel voor de beslissing omtrent het verzoek van de vader tot herstel in het gezag, zodat de genoemde cassatiemiddelen falen.

Cassatiemiddel 14 tot en met 19, 21, 23 en 27 tot en met 31

Voorafgaand aan de bespreking van de genoemde cassatiemiddelen, die nagenoeg alle motiveringsklachten bevatten, merk ik het volgende op. Op grond van art. 1:277 BW kan de rechter de van het gezag ontheven ouder herstellen in het gezag indien hij ervan overtuigd is dat de minderjarige wederom aan de van het gezag ontheven ouder mag worden toevertrouwd. In het woord "kan" ligt besloten dat de toetsing in cassatie beperkt is tot begrijpelijkheid van de door de rechter gemaakte afweging van belangen. Bij die afweging staat het belang van het kind voorop.

Het hof heeft in het onderhavige geval zijn beslissing doen steunen op het door de RvdK uitgebrachte rapport d.d. 8 februari 2000 en op zijn oordeel dat geen feiten of omstandigheden naar voren zijn gekomen op grond waarvan de vader in het gezag zou moeten worden hersteld (rov. 4). Het hof heeft de naar zijn oordeel belangrijkste conclusies uit dat rapport weergegeven in zijn rov. 3. Die conclusies luiden dat 1) De vader nog steeds niet beschikt over het vermogen de verantwoordelijkheid over zijn kinderen te dragen en dat hij niet in hun pedagogische behoeften kan voorzien en 2) dat de situatie waarin de kinderen zich thans bevinden veilig en stabiel is en dat het niet in hun belang is deze situatie te verbreken en dat de kinderen hebben aangegeven bij het pleeggezin te willen blijven wonen. Door op deze gronden de beschikking van de rechtbank te bekrachtigen heeft het hof niet blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Zijn beslissing is evenmin onbegrijpelijk. De cassatiemiddelen 14 tot en met 19, 21, 23 en 27 tot en met 31 falen derhalve, daargelaten of zij alle een voldoende feitelijke grondslag hebben.

Cassatiemiddel 20

In cassatiemiddel 20 wordt geklaagd dat het hof ten onrechte rekening heeft gehouden met de wens van de kinderen. Deze klacht faalt omdat het het hof vrijstond de wensen van de kinderen in zijn overwegingen te betrekken.

Cassatiemiddel 22

Cassatiemiddel 22 klaagt dat het hof in zijn overwegingen had moeten betrekken dat, naar de vader stelt, een goede omgangsregeling onmogelijk is. Ook deze klacht faalt omdat de onderhavige procedure niet het forum is voor klachten over het verloop en/of de omvang van de omgangsregeling tussen de vader en de kinderen.

Cassatiemiddel 24

Cassatiemiddel 24 behelst de klacht dat het hof met geen enkel woord rept van de op p. 7 van het beroepschrift in hoger beroep naar voren gebrachte grief, dat de rechtbank zich had moeten laten voorlichten door een Islamitische getuige-deskundige en een psycholoog.

In zijn inleidend verzoekschrift heeft de vader geen verzoek aan de rechtbank gedaan om een deskundige te benoemen, dan wel een rapport van een door de vader aangewezen deskundige te mogen overleggen. In de beschikking van de rechtbank is daarover dan ook niets te vinden.

Op p. 7 van het aanvullend beroepschrift in hoger beroep zegt de vader:

In het licht van het vorenstaande kon deze mededeling bezwaarlijk door het hof worden opgevat als een tegen de beschikking van de rechtbank gerichte grief. Dat het hof de mededeling dan ook niet als grief heeft behandeld, lijkt mij vanzelfsprekend. Het cassatiemiddel faalt derhalve.

Volledigheidshalve merk ik nog het volgende op. Indien moet worden aangenomen, dat een verzoek om herstel in het ouderlijk gezag een zaak is die de ontheffing van het ouderlijk gezag betreft in de zin van art. 810a, tweede lid, Rv., moet de rechter ingevolge die bepaling aan het verzoek van de vader tot benoeming van een deskundige gevolg geven, of althans vaststellen (en motiveren), dat een zodanige benoeming niet mede tot de beslissing van de zaak kan leiden, dan wel dat het belang van de kinderen zich daartegen verzet.

Moet worden aangenomen, dat het een zaak betreft als bedoeld in art. 810a, eerste lid Rv., dan moet de rechter de vader op zijn verzoek in de gelegenheid stellen een rapport van de door hem bedoelde deskundige over te leggen, of ook dan vaststellen (en motiveren), dat een zodanige benoeming niet mede tot de beslissing van de zaak kan leiden, dan wel dat het belang van de kinderen zich daartegen verzet.1.

Daargelaten de vraag wat het lot zou zijn geweest van een cassatieklacht als omschreven in punt 2.11.6, biedt cassatiemiddel 24, zoals het is geformuleerd, naar mijn mening onvoldoende houvast voor een uitleg als bedoeld in punt 2.11.6, zodat het gestelde in punt 2.11.5 naar het mij voorkomt niet tot gegrondbevinding van het middel kan leiden.

Cassatiemiddel 25

Bij de klacht van cassatiemiddel 25, dat het hof de rechten van de moeder heeft genegeerd, heeft de vader geen belang, zodat de klacht faalt.

Cassatiemiddel 26

De klacht van cassatiemiddel 26 luidt dat het hof heeft nagelaten te beslissen op het verzoek van de vader zijn zoon [betrokkene A] te benoemen tot voogd over de kinderen. Deze klacht faalt bij gebrek aan belang. Bij de beschikking waarbij de vader van het gezag is ontheven, is de stichting benoemd tot voogdes over de kinderen. Ingevolge art. 1:281, eerste lid, kan - in andere gevallen dan die welke worden bestreken door a en b van dat lid en die hier niet aan de orde zijn- de voogdij alleen op de gronden genoemd in de art. 299a of 302, vierde lid aan een andere voogd worden opgedragen. Art. 1:299a betreft voogdijverzoek van de pleegouders en is derhalve niet van toepassing. Art. 302, vierde lid betreft het geval dat de met de voogdij belaste rechtspersoon door fusie of splitsing ophoudt te bestaan, welk geval zich hier niet voordoet, zodat ook deze bepaling toepassing mist. De vader had derhalve in zijn verzoek de zoon te benoemen tot voogd over de kinderen niet-ontvankelijk verklaard dienen te worden.

Alle cassatiemiddelen ongegrond bevindend, concludeer ik tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G i.b.d.