HR, 22-12-2000, nr. R00/058HR

HR, 22-12-2000, nr. R00/058HR

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.

Uitspraak 22‑12‑2000

Inhoudsindicatie

-

22 december 2000

Eerste Kamer

Rek.nr. R00/058HR

Hoge Raad der Nederlanden

Beschikking

in de zaak van:

[Verzoeker], wonende te [woonplaats],

VERZOEKER tot cassatie,

advocaat: mr. W.I. Wisman,

t e g e n

DE GEMEENTE AMSTELVEEN, gevestigd te Amstelveen,

VERWEERSTER in cassatie,

niet verschenen.

1. Het geding in feitelijke instanties

Met een op 5 augustus 1998 ter griffie van het Kantongerecht te Amsterdam ingediend verzoekschrift heeft verweerster in cassatie - verder te noemen: de Gemeente - zich gewend tot de Kantonrechter aldaar en verzocht te bepalen dat door de Gemeente op verzoeker tot cassatie - verder te noemen: [verzoeker] - ter zake van kosten van bijstand in de vorm van een renteloze geldlening terstond kan worden ingevorderd een totaalbedrag van ƒ 2.834,60.

[Verzoeker] heeft het verzoek bestreden.

De Kantonrechter heeft bij beschikking van 11 juni 1999 het verzoek van de Gemeente geheel toegewezen.

Tegen deze beschikking heeft [verzoeker] hoger beroep ingesteld bij de Rechtbank te Amsterdam.

Bij beschikking van 8 maart 2000 heeft de Rechtbank de beschikking waarvan beroep bekrachtigd en het meer of anders verzochte afgewezen.

De beschikking van de Rechtbank is aan deze beschikking gehecht.

2. Het geding in cassatie

Tegen de beschikking van de Rechtbank heeft [verzoeker] beroep in cassatie ingesteld. Het cassatierekest is aan deze beschikking gehecht en maakt daarvan deel uit.

De Gemeente heeft geen verweerschrift ingediend.

De conclusie van de Advocaat-Generaal Langemeijer strekt tot vernietiging van de beschikking en tot verwijzing van de zaak naar het Hof van het ressort.

3. Beoordeling van het middel

3.1 Wat betreft de feiten en het verloop van de procedure verwijst de Hoge Raad naar punt 1 van de conclusie van de Advocaat-Generaal Langemeijer.

3.2 In het onderhavige geval is het inleidend verzoekschrift tot terugbetaling van aan [verzoeker] verleende leenbijstand ingediend na 30 juni 1997. Dit brengt mee dat ingevolge het bepaalde in art. XVI lid 2 van de Wet van 25 april 1996, Stb. 248 (Wet boeten, maatregelen en terug- en invordering sociale zekerheid) de Kantonrechter bevoegd is kennis te nemen van dat verzoek, indien het besluit tot terugvordering is bekend gemaakt vóór 1 juli 1997. Indien zulk een besluit is bekend gemaakt op of na 1 juli 1997 dan dient de Gemeente de bestuursrechtelijke procedure te volgen. Immers, alsdan levert het besluit tot terugvordering ingevolge het bepaalde in art. 87 lid 1 Abw een executoriale titel op in de zin van het Tweede Boek van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, tegen welk besluit de belanghebbende slechts kan opkomen door het volgen van de bestuursrechtelijke procedure van de Algemene wet bestuursrecht.

Beslissend voor de vraag of in het onderhavige geval de Kantonrechter bevoegd was kennis te nemen van het op 5 augustus 1998 ingediende verzoekschrift of dat de bestuursrechtelijke procedure gevolgd had moeten worden, is derhalve of het besluit tot terugvordering bekend is gemaakt vóór dan wel op of na 1 juli 1997. Daaromtrent is door de Kantonrechter en de Rechtbank niets vastgesteld en ook uit de stukken van het geding blijkt daarvan niet. De Rechtbank had mitsdien, nu zij ook zonder dat een daartoe strekkende grief tegen het vonnis van de Kantonrechter was gericht had behoren te beoordelen of de Kantonrechter wel bevoegd was kennis te nemen van het onderhavige geschil, moeten nagaan of het besluit tot terugvordering vóór dan wel op of na 1 juli 1997 bekend was gemaakt. De hierop gerichte klachten zijn derhalve gegrond.

4. Beslissing

De Hoge Raad:

vernietigt de beschikking van de Rechtbank te Amsterdam van 8 maart 2000;

verwijst het geding ter verdere behandeling en beslissing naar het Gerechtshof te Amsterdam.

Deze beschikking is gegeven door de raadsheren R. Herrmann, als voorzitter, A.E.M. van der Putt-Lauwers en H.A.M. Aaftink, en in het openbaar uitgesproken door de raadsheer W.H. Heemskerk op 22 december 2000.

Conclusie 22‑12‑2000

Inhoudsindicatie

-

R 00/058 HR

Mr. Langemeijer

Parket, 6 oktober 2000

Conclusie inzake:

[Verzoeker]

tegen

de gemeente Amstelveen

Edelhoogachtbaar College,

In deze bijstandszaak gaat het om de vraag of een gemeente na 1 juli 1997 met een terugvorderingsverzoek bij de kantonrechter terecht kan.

1. De feiten en het procesverloop

1.1. Gerekestreerde in cassatie (hierna: de gemeente) heeft bij beschikking van 5 januari 1993 aan verzoeker in cassatie (hierna: betrokkene) bijzondere bijstand verstrekt in de vorm van een renteloze geldlening groot f 1.430,-. Bij beschikking van 6 mei 1993 heeft de gemeente aan betrokkene bijzondere bijstand verstrekt in de vorm van een renteloze geldlening van f 2.880,-, later veranderd in f 2067,-. Voor beide geldleningen heeft betrokkene een schuldbekentenis ondertekend, waarin een aflossingschema werd bepaald(1).

1.2. Bij verzoekschrift, ingekomen ter griffie op 5 augustus 1998, heeft de gemeente aan de kantonrechter te Amsterdam verzocht het door betrokkene aan de gemeente verschuldigde bedrag te bepalen op f 2.834,60. De gemeente heeft daartoe aangevoerd dat betrokkene de leenschulden slechts gedeeltelijk heeft afgelost. Van de eerste schuld stond volgens de gemeente nog f 790,- open en van de tweede schuld f 2.044,60.

1.3. Betrokkene heeft materieel verweer gevoerd. Kort samengevat, voerde hij aan dat de gemeente hem had toegezegd dat de leensom uitsluitend zou behoeven te worden terugbetaald indien en nadat betrokkene zijn woning met een netto positief resultaat

zou hebben verkocht. Volgens betrokkene is aan die voorwaarde niet voldaan omdat zijn woning met verlies verkocht is.

1.4. De kantonrechter heeft bij beschikking van 11 juni 1999 dit verweer verworpen en het verzoek van de gemeente geheel toegewezen.

1.5. Betrokkene heeft hoger beroep ingesteld bij de rechtbank te Amsterdam. De grieven hadden betrekking op het materiële verweer, dat in cassatie verder buiten beschouwing kan blijven. Bij beschikking van 8 maart 2000 heeft de rechtbank de beschikking van de kantonrechter bekrachtigd.

1.6. Betrokkene heeft tijdig(2) cassatieberoep ingesteld. De gemeente heeft afgezien van het indienen van een verweerschrift.

2. Bespreking van het cassatiemiddel

2.1. Het cassatiemiddel houdt in dat de rechtbank ambtshalve had behoren te beslissen dat de kantonrechter onbevoegd was om over het inleidend verzoek van de gemeente te oordelen. Het middel wijst op de inwerkingtreding op 1 juli 1997 van het desbetreffende gedeelte van de wet van 25 april 1996, Stb. 248 (de Wet Boeten c.a.). Sedert 1 juli 1997 dient de terugvordering van kosten van bijstand volgens het middel te geschieden door het nemen van een terugvorderingsbesluit, dat ingevolge art. 87 lid 1 Abw een executoriale titel oplevert en waartegen een bestuursrechtelijke rechtsgang openstaat.

2.2. De klacht komt mij gegrond voor. De Wet Boeten c.a. bepaalt in art. XVI, tweede lid, dat ten aanzien van besluiten tot terugvordering die vóór 1 juli 1997 bekend zijn gemaakt, het recht zoals dat vóór 1 juli 1997 gold van toepassing blijft. Is het besluit tot terugvordering bekend gemaakt vóór 1 juli 1997, dan dient de gemeente dus een verzoekschrift in te dienen bij de kantonrechter(3). Is het besluit tot terugvordering bekend gemaakt op of na 1 juli 1997, dan geldt de regel van art. 87 lid 1 Abw. Uit de beschikbare gedingstukken blijkt niet dat de gemeente vóór 1 juli 1997 een besluit tot terugvordering heeft genomen en bekend heeft gemaakt.

2.3. De kantonrechters nemen slechts kennis van burgerlijke zaken die met een verzoekschrift worden ingeleid voor zover de kennisneming daarvan hun door de wet is opgedragen (art. 43a RO). Art. 156 Rv bepaalt dat, ingeval de rechter onbevoegd mocht zijn uit hoofde van het onderwerp van het geschil, hij gehouden is zich onbevoegd te verklaren, ook al is geen exceptie van onbevoegdheid voorgesteld. De kantonrechter had zich uit hoofde van het onderwerp van het geschil onbevoegd behoren te verklaren. De rechter in appèl dient, ook zonder dat een daartoe strekkende grief tegen het vonnis is gericht, de absolute bevoegdheid van de rechter in eerste aanleg te toetsen (tenzij de rechter in appèl de appellant niet-ontvankelijk acht in zijn hoger beroep en daarom niet aan die toetsing toekomt)(4).

2.4. De rechtbank heeft dus hetzij een onjuiste rechtsopvatting gehad omtrent de bevoegdheid van de kantonrechter om kennis te nemen van een na 1 juli 1997 ingediend terugvorderingsverzoek in een geval, waarin niet vaststaat dat de overgangsregel van toepassing is met betrekking tot vóór die datum bekend gemaakte terugvorderingsbesluiten, hetzij een onjuiste rechtsopvatting gehad van haar verplichting om de bevoegdheid van de kantonrechter ambtshalve te onderzoeken, hetzij nagelaten haar oordeel te motiveren. Het cassatieverzoekschrift roert aan het slot de vraag aan, of na vernietiging van de bestreden uitspraak nog feitelijk onderzoek nodig is. Uit het dossier blijkt niet van een besluit tot terugvordering, genomen vóór 1 juli 1997. De Hoge Raad zou hierin aanleiding kunnen vinden de zaak zelf af te doen en de kantonrechter alsnog onbevoegd te verklaren tot kennisneming van het inleidend verzoekschrift. Het is echter niet geheel uit te sluiten dat vóór 1 juli 1997 wel een besluit tot terugvordering genomen is doch in de gedingstukken onvermeld is gelaten omdat betrokkene in feitelijke aanleg geen verweer van deze aard heeft gevoerd. Om deze reden verdient verwijzing m.i. de voorkeur.

3. Conclusie

De conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot verwijzing van de zaak naar het hof van het ressort.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden,

1 Zie voor de volledige feitenvaststelling: rov. 6.2 van de bestreden beschikking.

2 Het cassatieverzoekschrift is ingekomen op 8 mei 2000, dus binnen 2 maanden na de bestreden beschikking. Nu het inleidend verzoekschrift is ingediend na 1 januari 1996, kan voor de berekening van de appeltermijn art. 429n lid 2 Rv analoog worden toegepast; als een appeltermijn van twee maanden geldt, kan voor de berekening van de cassatietermijn de hoofdregel van art. 426 lid 1 Rv worden aangehouden (HR 20 februari 1998, NJ 1999, 561 m.nt. HJS; HR 19 november 1999, NJ 2000, 84).

3 Aldus is ook afgesproken door de kantonrechters en de sectoren bestuursrecht van de rechtbanken: zie de mededeling in Trema, bijlage Actueel 1997-7, blz. 52-53. Zie hierover ook mijn conclusie van heden in de zaak R 00/033 HR.

4 HR 22 mei 1987, NJ 1988, 291 m.nt. WHH. Zie ook Snijders/Wendels, Civiel appel (1999) nrs. 35 en 41.

Deze functie is alleen te gebruiken als je bent ingelogd.