HR (A-G), 13-12-2011, nr. 11/00355 B

Het eerste middel klaagt dat, gelet op het tijdsverloop van 11 maanden tussen het afgeven van de machtiging tot het instellen van een strafrechtelijk financieel onderzoek ex. art. 126 Sv en het leggen van een conservatoir beslag onder klager, de Rechtbank ten onrechte dan wel niet zonder meer begrijpelijk heeft geoordeeld dat van enige noodzaak voor een tussentijdse toetsing door de rechter-commissaris niet is gebleken.

De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, in:

Art. 126 Sv luidt, voor zover van belang:

Art. 126b Sv luidt, voor zover van belang:

Art. 126e Sv luidt:

Op grond van art. 126 lid 3 Sv wordt het strafrechtelijk financieel onderzoek (hierna: sfo) ingesteld krachtens een machtiging van de rechter-commissaris. De officier van justitie is ervoor verantwoordelijk dat het sfo voortvarend verloopt. Om het sfo te kunnen bespoedigen, is in art. 126 lid 5 Sv vastgelegd dat de officier van justitie de rechter-commissaris periodiek uit eigener beweging of op diens verzoek informeert over de voortgang van het sfo. Met ‘periodiek’ bedoelt de wetgever dat het contact tussen de rechter-commissaris en de officier van justitie met een zekere regelmaat dient plaats te hebben. De wetgever heeft echter niet willen vastleggen hoe en met welke frequentie er contact moet zijn, nu dit afhankelijk is van de aard en omvang van het sfo.1. Art. 126 lid 5 Sv bepaalt voorts dat de rechter-commissaris vervolgens de rechtbank inlicht indien hij dat nodig vindt met het oog op de in art. 126e Sv vastgelegde taak van de rechtbank om te waken tegen nodeloze vertraging. Hoewel de tekst van art. 126e Sv alleen inhoudt dat de rechtbank ‘op verzoek van de onderzochte persoon’ de onverwijlde of spoedige beëindiging van het onderzoek kan bevelen, kan uit de wetsgeschiedenis worden afgeleid dat de rechtbank aan de inlichtingen van de rechter-commissaris ‘naar bevinden’ de bij art. 126e lid 2 Sv bedoelde gevolgen kan verbinden.2. Indien het de rechter blijkt dat er geen of onvoldoende voortgang is, dan kan de rechter beëindiging van het sfo bevelen. Dat oordeel moet volgens de wetgever worden gebaseerd op de gehele stand van zaken in het sfo en niet op het eventuele verzuim van de officier van justitie om informatie te verschaffen aan de rechter-commissaris.3.

Voor zover het middel op de opvatting berust dat de op grond van art. 126 lid 3 Sv gegeven machtiging van de rechter-commissaris — in de schriftuur wordt ten onrechte gesproken van een machtiging ex art. 126b Sv — ‘niet onbeperkt kan voortduren’ en in het bijzonder dat een dergelijke machtiging reeds na elf maanden zijn gelding verliest, faalt het omdat die opvatting geen steun vindt in het recht. De wet verbindt de geldigheid van een dergelijke machtiging niet aan een termijn.4. Die machtiging heeft betrekking op het instellen van een strafrechtelijk financieel onderzoek. Zolang dat onderzoek loopt, is de officier van justitie ‘zonder verdere rechterlijke machtiging’ bevoegd tot het leggen van conservatoir beslag (art. 126b lid 1 Sv). De wet biedt daarbij, zoals uit de onder 4.3 uiteengezette wettelijke regeling blijkt, waarborgen tegen het verouderen van de machtiging van de rechter-commissaris.

Uit de wettelijke regeling volgt dat het middel, voor zover het berust op de opvatting dat de rechter-commissaris de gegeven machtiging tussentijds moet toetsen, evenmin steun vindt in het recht. Het is niet aan de rechter-commissaris om de verleende machtiging bij een tussentijds toetsing in te trekken en zo het strafrechtelijk financieel onderzoek te beëindigen. Alleen aan de rechtbank komt de bevoegdheid toe de beëindiging van het onderzoek te bevelen.

Ik sluit niet uit dat er uitzonderlijke gevallen zijn waarin het leggen van conservatoir beslag op basis van een lang geleden verstrekte machtiging in strijd moet worden geoordeeld met de beginselen van een goede procesorde. De Rechtbank heeft met haar oordeel dat, gelet op het tijdsverloop tussen het afgeven van de machtiging en het leggen van het beslag, van enige noodzaak voor een toetsing door de rechter-commissaris niet is gebleken, kennelijk tot uitdrukking willen brengen dat zo'n uitzonderlijk geval zich niet voordoet. Dat oordeel is gezien hetgeen namens klager is aangevoerd, niet onbegrijpelijk. Ik merk daarbij nog op dat de persoon tegen wie het onderzoek zich richt er in het algemeen geen belang bij heeft dat het conservatoir beslag zo snel mogelijk wordt gelegd.

Het middel faalt.

Het middel klaagt over het oordeel van de Rechtbank dat haar is gebleken dat het openbaar ministerie bij de beslaglegging binnen het bedrag van de door de rechter-commissaris gegeven machtiging van € 137.491, — is gebleven.

De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, in:

De machtiging van de rechter-commissaris is op grond van art. 126 Sv afgegeven. In een dergelijk geval vermeldt de officier van justitie op grond van art. 126b jo. art. 94c onder b Sv in het proces-verbaal van de inbeslagneming of in het beslagexploit het maximum bedrag waarvoor het recht tot verhaal voor de voordeelsontneming zal worden uitgeoefend. Volgens de MvT kan niet worden geëist dat in de vordering tot het instellen van een sfo en in de machtiging van de rechter-commissaris zelf het maximumbedrag wordt vermeld.5.

In overeenstemming met hetgeen hiervoor is overwogen, heeft de rechter-commissaris in zijn machtiging geen (maximum) bedrag vastgesteld. Wel bevatten de drie processen-verbaal van inbeslagneming de vermelding dat het bedrag van de op te leggen ontnemingsmaatregel ‘thans’ geschat wordt op € 137.491, -.6. Daarmee is aan het bepaalde in art. 94c onder b Sv voldaan.

Gelet op deze stand van zaken moet het ervoor gehouden worden dat de Rechtbank in de gewraakte overweging abusievelijk spreekt van ‘het bedrag van de door de rechter-commissaris gegeven machtiging van 137.491 euro’ en bedoeld heeft tot uitdrukking te brengen dat het openbaar ministerie bij de beslaglegging binnen het bedrag is gebleven waarop het te ontnemen wederrechtelijk verkregen voordeel blijkens de processen-verbaal van inbeslagneming wordt geschat. Door deze verbeterde lezing — waardoor aan het middel de feitelijke grondslag ontvalt — wordt de klager niet in zijn belang geschaad. De — gelijk gebleven — strekking van de overweging van de Rechtbank is immers dat de inbeslagneming is gebleven binnen het niet onredelijk hoog geschatte bedrag van het te ontnemen voordeel.

Het middel faalt.

Het middel klaagt over het oordeel van de Rechtbank voor zover inhoudende dat zich niet het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, aan de verdachte een verplichting tot betaling van een geldboete zal opleggen.

De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, in:

Het middel stelt terecht dat in een geval als het onderhavige, waarin het beslag is gelegd op grond van art. 126b Sv jo. art. 94a Sv, slechts conservatoir beslag mogelijk is met het oog op een op te leggen ontnemingsmaatregel. Hoewel uit de formulering van art. 126b lid 1 Sv lijkt te kunnen worden afgeleid dat in het sfo zonder voorafgaande machtiging conservatoir beslag mogelijk is op grond van beide in art. 94a Sv genoemde gronden, meen ik dat dit wetsartikel zo dient te worden uitgelegd dat hier slechts wordt gedoeld op beslaglegging met het oog op een op te leggen ontnemingsmaatregel zoals bedoeld in art. 94a lid 2 Sv. Beslaglegging ten behoeve van een op te leggen geldboete strookt namelijk niet met het in art. 126 lid 2 Sv vastgelegde doel van een sfo, te weten de bepaling van het door de verdachte wederrechtelijk verkregen voordeel met het oog op de ontneming daarvan op grond van art. 36e Sr. Uit de Aanwijzing ontneming van het College van Procureurs-generaal spreekt eenzelfde visie, nu daarin is bepaald dat de officier van justitie tijdens een sfo voorwerpen in conservatoir voordeelsbeslag kan nemen zonder nadere machtiging van de rechter-commissaris, maar dat voor een geldboetebeslag tijdens een sfo altijd een machtiging ex artikel 103 Sv is vereist.7. Ook in de literatuur wordt deze stelling veelal betrokken.8.

In de onderhavige zaak is dit door het openbaar ministerie niet miskend. Uit de drie processen-verbaal conservatoir beslag van 1 november 2010 blijkt dat de beslagen (enkel) dienden tot bewaring van het recht van verhaal van een op te leggen ontnemingsmaatregel ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel. Reeds daarom had de Rechtbank in dit geval slechts te onderzoeken of zich het geval voordoet dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, aan de verdachte een verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van het wederrechtelijk verkregen voordeel zal opleggen.9.

De gewraakte overweging dient zo te worden verstaan dat de Rechtbank daarin onder meer als haar oordeel tot uitdrukking heeft gebracht dat zich niet het geval voordat dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat door de later oordelende rechter aan de verdachte een verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel zal worden opgelegd. Dit oordeel draagt de beslissing van de Rechtbank dat het klaagschrift ongegrond wordt verklaard zelfstandig. Dat de Rechtbank daarnaast en in zoverre ten onrechte aan haar beslissing mede ten grondslag heeft gelegd dat het niet hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter later aan de verdachte een geldboete zal opleggen, kan daarom niet tot cassatie leiden.

Het middel is derhalve tevergeefs voorgesteld.

Alle middelen falen. Het tweede en het derde middel kunnen worden afgedaan met de aan art. 81 RO ontleende motivering.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop de bestreden beschikking zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG