Rb. 's-Gravenhage, 02-10-2007, nr. KG 07/905

Eiser heeft gedaagde doen dagvaarden tegen de zitting van 18 september 2007. Op verzoek van eiser -en met instemming van gedaagde- heeft de behandeling van de zaak wegens de mogelijkheid van bespreking van psychiatrische rapportages achter gesloten deuren plaatsgevonden. Beide partijen hebben hun standpunten toegelicht. Het vonnis -dat in het openbaar wordt uitgesproken- is bepaald op heden.

Eiser vordert na wijziging van eis -zakelijk weergegeven-:

Eiser legt aan zijn vordering de stelling ten grondslag dat gedaagde (de Minister en/of de Staatssecretaris) jegens hem onrechtmatig handelt door -het voornemen- eiser terug te plaatsen in het gevangeniswezen op grond van het gewijzigde beleid ten aanzien van het toetsingskader verlof, alsmede door hem geen verlofmachtiging te verstrekken. Daarmee is de bevoegdheid van de burgerlijke rechter -in dit geval de voorzieningenrechter in kort geding- gegeven.

Voor de ontvankelijkheid van eiser in dit kort geding is nodig dat er niet een andere, met voldoende waarborgen omklede, rechtsgang voor hem openstaat of heeft opengestaan. In het bijzonder dient te worden onderzocht of eiser zich richt tegen een besluit / voornemen waartegen hij beroep kan instellen bij de RSJ.

Eiser is bij sedert 1985 onherroepelijk arrest veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Het op 11 maart 1998 door eiser ingediende gratieverzoek is op 16 januari 2001 afgewezen.

Vaststaat dat het verzoek van het ministerie van justitie d.d. 6 december 2000 om eiser op te nemen, aanvankelijk door de Van der Hoevenkliniek is afgewezen. Eiser was niet gemotiveerd voor een behandeling en vanwege het ontbreken van een tbs-titel kon van een concrete behandeling geen sprake zijn, aldus de kliniek. Opname van eiser achtte de kliniek dan ook niet verantwoord. Het overleg dat vervolgens omtrent de plaatsing van eiser heeft plaatsgevonden moet naar voorlopig oordeel dan ook in dat licht worden bezien. Genoemd overleg heeft immers geleid tot een behandelplan, ook wel een beleidsvoornemen, en is vastgelegd in de memo van 9 juli 2001. Eiser is vervolgens op 31 augustus 2001 op grond van artikel 13, eerste lid, Sr. geplaatst in de Van der Hoevenkliniek. Ingevolge die bepaling kan een veroordeelde tot gevangenisstraf wegens de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens worden geplaatst in een tbs-kliniek.

Het betoog van eiser dat de memo is te kwalificeren als een civielrechtelijke overeenkomst dan wel een derdenbeding wordt niet gevolgd. Partijen zijn in overleg getreden na de aanvankelijke afwijzing van de kliniek, in een poging hem alsnog geplaatst te krijgen. Van belang is daarbij dat aan het aanvankelijke bezwaar van de kliniek tegemoet is gekomen en daartoe een behandeldoelstelling is vastgelegd in meergenoemd memo. De kliniek heeft eiser vervolgens -alsnog- opgenomen.

De kliniek berichtte op 29 november 2005 dat de behandeling van eiser moeizaam verliep, de ontwikkeling gering was en de prognose niet optimistisch. Klinische structuur, intensief toezicht en intensieve begeleiding werden nog gedurende lange tijd noodzakelijk geacht. Op 4 augustus 2006 rapporteerde de kliniek een positieve wending in de behandeling van eiser; er kon volgens de kliniek een stap gezet naar begeleide en onbegeleide vrijheden. De doelstelling van een klinische behandeling met resocialisatie als einddoel kon volgens de kliniek worden gehandhaafd, zij het dat een en ander nog lange tijd zou vergen. Op 1 juni 2006 heeft de Minister de Van der Hoevenkliniek bericht dat op grond van het gewijzigde toetsingskader verlof de verlofmarges niet konden worden gecontinueerd en dat zou worden voorgesteld eiser terug te plaatsen naar het gevangeniswezen.

Ter beoordeling ligt allereerst voor de vraag of eiser ontvangen kan worden in zijn vordering gedaagde te veroordelen zich te onthouden van handelingen gericht op terugplaatsing van eiser in het gevangeniswezen alsmede te bepalen dat gedaagde zal gehengen en gedogen dat wordt gehandeld alsof eiser over een verlofmachtiging beschikt dan wel gedaagde te bevelen onbegeleid verlof te verlenen.

Bovengenoemde vraag wordt ontkennend beantwoord. Daartoe wordt overwogen als volgt. Gedaagde beraadt zich thans omtrent de vraag of eiser moet worden teruggeplaatst in het gevangeniswezen. Zulks vereist een zorgvuldige -interne- besluitvorming. Daarbij is onder andere van belang dat de plaatsing van eiser in de kliniek in 2001 te verantwoorden was in het kader van een mogelijk perspectief op (voorwaardelijke) gratie. Indien perspectief op gratie zou (komen te) ontbreken zou terugplaatsing in het gevangeniswezen onvermijdelijk zijn is -ook- in de memo / het beleidsvoornemen vastgelegd. De Minister heeft zich dan ook over de vraag gebogen of de situatie zich voordoet waarbij gratie voor eiser wordt overwogen. De Minister heeft daartoe deskundigen verzocht hem omtrent eiser te rapporteren. Een en ander hield naast de ongunstige rapportage in 2005 betreffende de moeizaam verlopen behandeling van eiser gedurende de eerste vier jaar in de kliniek, eveneens verband met het gewijzigde toetsingsbeleid verlof. De Minister is vervolgens tot de conclusie gekomen dat gratie voor eiser -thans- geen reële optie is. Bepalend daarbij is dat er zich geen grond -dan wel een concreet uitzicht dat één van die gronden- voor gratie voordoet als bedoeld in artikel 2 van de Gratiewet. Terugplaatsing van eiser naar het gevangeniswezen wordt dan ook door de Minister ernstig in overweging genomen.

De Staatssecretaris en de Minister komen in deze een ruime beleidsvrijheid toe in het kader van hun verantwoordelijkheid voor de tenuitvoerlegging van levenslange gevangenisstraf en maatregelen als de daarmee samenhangende bevoegdheid om te onderzoeken of eventueel dient te worden overgegaan tot terugplaatsen van eiser in het gevangeniswezen. Met andere woorden de Staatssecretaris en de Minister komt ruime beleidsvrijheid toe met betrekking tot de vraag of de plaatsing van eiser in de tbs-kliniek dient te worden heroverwogen. Zulks betreft -de voorbereidingen van- de interne beleidsvoering van het ministerie die niet onderworpen kan worden aan een rechterlijke toetsing. Daar komt bij dat voor eiser, indien de Minister daadwerkelijk besluit hem terug te plaatsen in het gevangeniswezen, beroep open staat op grond van artikel 13, vierde lid Sr. De thans namens eiser aangevoerde omstandigheden kunnen ter gelegenheid van dat beroep aan de orde gesteld worden bij de RSJ, een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang.

In het kader van zijn eindverantwoordelijkheid ten aanzien van de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen dient ook de machtiging voor verlofverlening te worden gezien. Ook in deze komt de Staatssecretaris en de Minister een ruime mate van beleidsvrijheid toe. Na aanscherping in 2005 van het verlofbeleid is als uitgangspunt gehanteerd dat geen verlofmachtiging in geval van levenslange detentie wordt verstrekt, tenzij gratieverlening wordt overwogen. Met andere woorden: indien geen concreet uitzicht bestaat op terugkeer in de samenleving kan verlofverlening niet worden gerechtvaardigd (met uitzondering van incidenteel verlof op grond van humanitaire gronden).

Vaststaat dat de op 15 juni 2006 gegeven machtiging tot begeleid verlof voor de duur van één jaar niet is verlengd. Voorts staat vast dat -voor het geval de machtiging onverhoopt niet zou zijn komen te vervallen- de verlofmachtiging tot begeleid verlof bij brief van 24 augustus 2007 per direct is ingetrokken. Van enige verlofmachtiging is op dit moment dan ook geen sprake. Met betrekking tot de -intrekking van de- machtiging begeleid verlof op grond van artikel 69, eerste lid, onder c van de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden staat beroep open. Die procedure staat in de weg aan de ontvankelijkheid van de vorderingen van eiser met betrekking tot de verlofmachtiging in dit kort geding. Het betreft immers een met voldoende waarborgen omklede rechtgang bij de RSJ. Eiser heeft dan ook aan de voorzitter van de RSJ verzocht de beslissing van 24 augustus 2007 te schorsen totdat de beroepscommissie op het door hem ingestelde beroep heeft beslist. Bij uitspraak van 6 september 2007 heeft de voorzitter van de RSJ het verzoek tot schorsing afgewezen.

Ten overvloede wordt nog overwogen dat hetgeen eiser vordert onder II en III ook overigens als te verstrekkend en te onbepaald zou moeten worden afgewezen. Zoals hiervoor reeds overwogen kan gedaagde met het oog op de ruime beleidsvrijheid in principe niet gedwongen worden een verlofmachtiging te verlenen, dan wel te gehengen en gedogen dat de kliniek handelt als ware zo'n verlofmachtiging aan eiser verleend, al dan niet tot het moment waarop zo'n machtiging wel zal zijn verleend. Daarenboven is er op dit moment geen verzoek van de kliniek tot het verstrekken van een verlofmachtiging, waarop nog niet is beslist. Een -spoedige- positieve beslissing ten aanzien van een verlofmachtiging ligt dan ook reeds daarom niet in de lijn der verwachting. Voor het maken van een uitzondering op genoemd principe is dan ook onvoldoende grond. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat gedaagde niet veroordeeld zou kunnen worden tot het verlenen van een verlofmachtiging, dan wel te gehengen en gedogen dat de kliniek handelt als ware een verlofmachtiging verstrekt, nu zulks -naar voorlopig wordt geoordeeld- in de nabije toekomst geen reële optie is.

Het voorgaande leidt tot de conclusie dat eiser niet ontvankelijk is in zijn vorderingen.

Eiser zal, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van dit geding.

De voorzieningenrechter:

verklaart eiser niet-ontvankelijk in zijn vordering;

veroordeelt eiser in de kosten van dit geding, tot dusverre aan de zijde van gedaagde begroot op € 1.067,--, waarvan € 816,-- aan salaris procureur en € 251,-- aan griffierecht;

verklaart de kostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad.

Dit vonnis is gewezen door mr. R.J. Paris en uitgesproken ter openbare zitting van 2 oktober 2007 in tegenwoordigheid van de griffier.

nk