HR, 26-11-2010, nr. 09/01699

Eiser in cassatie, [eiser], is agrarisch ondernemer en exploiteert een akkerbouwbedrijf op percelen gelegen in de Binnenwegsepolder, de Eendragtspolder, de polder de Wilde Veenen en de Zuidplaspolder.

Verweerder in cassatie, het Hoogheemraadschap, is belast met het beheer van het oppervlaktewater in onder meer de onder 1.1 genoemde polders.

Na zeer natte weken is in de periode van 19 september tot en met 21 september 2001 sprake geweest van langdurige en hevige regenval.

Bij inleidende dagvaarding van 8 augustus 2003 heeft [eiser] het Hoogheemraadschap gedagvaard voor de rechtbank te Rotterdam. Daarbij heeft hij, na wijziging van zijn eis, gevorderd dat de rechtbank het Hoogheemraadschap zal veroordelen om aan hem de schade te voldoen, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, alsmede een bedrag van € 597,-- aan buitengerechtelijke incassokosten, beide bedragen vermeerderd met de wettelijke rente.

Aan deze vorderingen heeft [eiser] — verkort weergegeven — ten grondslag gelegd dat het Hoogheemraadschap onrechtmatig jegens hem heeft gehandeld en daarmee aansprakelijk is voor de als gevolg van wateroverlast door hem geleden schade nu het Hoogheemraadschap is tekortgeschoten in diens zorgplicht voor een deugdelijk waterbeheersingssysteem.

Het Hoogheemraadschap heeft gemotiveerd verweer gevoerd.

Bij tussenvonnis van 3 december 2003 heeft de rechtbank een comparitie gelast, die op 6 mei 2004 heeft plaatsgevonden.

Na verdere stukkenwisseling en schriftelijk pleidooi heeft de rechtbank [eiser] bij vonnis van 24 mei 2006 in de gelegenheid gesteld om bij akte zijn stellingen omtrent de door hem geleden schade deugdelijk (nader) te preciseren.

De rechtbank heeft vervolgens — na verdere aktewisseling — de vordering van [eiser] bij vonnis van 10 januari 2007 afgewezen bij gebreke van een voldoende onderbouwing daarvan (rov. 2.20).

[Eiser] is, onder aanvoering van twee grieven, van de vonnissen van 24 mei 2006 en 10 januari 2007 in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof te Den Haag en heeft daarbij geconcludeerd tot vernietiging van voornoemde vonnissen en tot alsnog toewijzing van zijn vorderingen.

Het Hoogheemraadschap heeft de grieven bestreden en geconcludeerd tot bekrachtiging van de vonnissen waarvan beroep.

Partijen hebben vervolgens schriftelijk gepleit.

Het hof heeft de vonnissen waarvan beroep bij arrest van 10 februari 2009 bekrachtigd.

[Eiser] heeft tegen dit arrest tijdig4. beroep in cassatie ingesteld.

Het Hoogheemraadschap heeft geconcludeerd tot verwerping.

Beide partijen hebben hun zaak schriftelijk toegelicht, waarna [eiser] heeft gerepliceerd.

Het cassatieberoep bestaat uit drie middelen.

Middel 1 is gericht tegen de rechtsoverwegingen 5 en 6, waarin het hof als volgt heeft geoordeeld:

Het middel klaagt allereerst dat het hof heeft miskend dat voor toewijzing van een vordering tot verwijzing naar de schadestaat voldoende is dat aannemelijk wordt geacht dat er schade is en niet behoeft vast te staan dat er schade is. Zo het hof dit niet miskend, aldus de vervolgklacht, is het oordeel van het hof dat [eiser] te weinig heeft gesteld om tot bewijslevering te worden toegelaten onbegrijpelijk dan wel onvoldoende gemotiveerd. Ten slotte wordt geklaagd dat het hof [eiser] ten onrechte niet heeft toegelaten tot bewijslevering.

In de eerste klacht van het middel wordt met juistheid aangevoerd dat voor verwijzing naar de schadestaatprocedure voldoende is dat de mogelijkheid van schade als gevolg van de gestelde onrechtmatige daad aannemelijk is. Het is echter niet alleen voldoende maar ook noodzakelijk5.. In beginsel kan de eiser volstaan in de inleidende dagvaarding te stellen dat hij schade heeft geleden zonder dat hij op dat punt feitelijke gegevens over die schade behoeft aan te voeren. Betwist daarentegen de gedaagde het bestaan van die schade gemotiveerd, dan zal eiser wel degelijk gegevens ter toelichting van de aanwezigheid van schade naar voren moeten brengen en zonodig bewijs daarvan moeten aanbieden. Hetzelfde geldt met betrekking tot de betwisting van het gestelde causale verband tussen de schade en de verweten gedraging. Als eiser in gebreke blijft feiten en cijfers te stellen — en zonodig te bewijzen — die aannemelijk maken dat hij schade kan hebben geleden ten gevolge van de gestelde fout(en), zal hem de vordering tot schadevergoeding moeten worden ontzegd6..

In haar tussenvonnis van 24 mei 2006 heeft de rechtbank in rechtsoverweging 5.3 overwogen dat voor toewijzing van een vordering tot vergoeding van schade op te maken bij staat in beginsel voldoende is dat aannemelijk is dat [eiser] schade heeft geleden. Naar het oordeel van de rechtbank had [eiser] dat echter nog niet aannemelijk gemaakt, meer in het bijzonder doordat hij tot dan toe niet de exacte ligging van de percelen waar schade is opgetreden had aangegeven (rov. 5.2). [Eiser] werd vervolgens in de gelegenheid gesteld daaromtrent en over de vraag waar en in hoeverre hij schade als gevolg van wateroverlast heeft geleden een deugdelijk onderbouwde en gespecificeerde schadeopstelling bij akte in het geding te brengen. De conclusie van de rechtbank in haar eindvonnis in rechtsoverweging 2.20 dat [eiser] de vereiste voldoende onderbouwing nog steeds niet had geleverd, is vervolgens door [eiser] in hoger beroep met zijn grieven bestreden.

Kern van het oordeel van het hof is de slotsom in rechtsoverweging 6 dat niet is komen vast te staan dat [eiser] binnen het beheersgebied van het Hoogheemraadschap ook maar enige schade heeft geleden door handelen of nalaten van het Hoogheemraadschap ten aanzien van een waterwerk, -gang, -pomp of ander -systeem dat op percelen van [eiser] invloed heeft gehad. In dit oordeel, dat in samenhang met de hiervoor geciteerde oordelen van de rechtbank, de daartegen gerichte grieven alsmede de daaraan voorafgaande rechtsoverwegingen 2–4 van het hof dient te worden gelezen, ligt de hiervoor genoemde door de rechter te hanteren maatstaf besloten, te weten dat er ingeval van gemotiveerde betwisting door de wederpartij dat er schade is geleden wel degelijk sprake is van een voldoende gemotiveerde stelplicht aan de kant van degene die verwijzing naar de schadestaat vordert7..

De rechtsklacht faalt mitsdien.

Onder verwijzing naar zijn stellingen dienaangaande in zijn conclusie van repliek, het aan de inleidende dagvaarding gehechte expertiserapport van CED Nomex8., alsmede het bij memorie van grieven gestelde klaagt [eiser] vervolgens dat het oordeel van het hof dat hij niet aan zijn stelplicht heeft voldaan, onvoldoende begrijpelijk is gemotiveerd. In de memorie van grieven wordt louter verwezen naar hetgeen in de conclusie van repliek en het genoemde expertiserapport wordt opgemerkt, zodat het voor de onderbouwing in feite om die twee processtukken gaat.

Met betrekking tot de motivering van de stelling van [eiser] dat hij als gevolg van wateroverlast op zijn percelen schade heeft geleden, heeft de rechtbank in rechtsoverweging 5.2 van het vonnis van 24 mei 2006 als volgt geoordeeld:

In haar eindvonnis heeft de rechtbank onder 2.9 geconstateerd dat [eiser] nog immer de exacte ligging van de percelen waar schade is opgetreden, niet heeft aangegeven en heeft de rechtbank geoordeeld dat [eiser] niet meer in de gelegenheid zou worden gesteld de aangekondigde maar niet overgelegde tekening waarop zijn percelen in de polders zichtbaar zijn, alsnog bij akte over te leggen.

Het hof heeft zich in rechtsoverweging 5 aangesloten bij constatering van de rechtbank in haar eindvonnis dat [eiser] nog immer de exacte ligging van de percelen waar schade is opgetreden, alsmede de overige door de rechtbank verlangde relevante gegevens, niet heeft verstrekt. Het hof heeft voorts in rechtsoverweging 6 — in zoverre in cassatie onbestreden — geoordeeld dat [eiser] in hoger beroep evenmin de percelen heeft aangewezen waarop hij schade heeft geleden. De daaraan verbonden gevolgtrekking dat [eiser] de mogelijkheid van schade niet aannemelijk heeft gemaakt is daarmee voldoende begrijpelijk gemotiveerd. Daarbij moet worden meegewogen dat het Hoogheemraadschap gemotiveerd heeft gesteld dat de hoogte van het maaiveld, de streefpeilen en peilstijgingen tijdens de bewuste periode per polder en per peilgebied binnen de polders verschilden, alsmede dat op verschillende locaties op verschillende momenten noodpompen zijn ingezet9. en voorts dat de rechtbank — onbestreden — heeft vastgesteld10. dat het totale oppervlak van de negen polders in de regio Rotterdam die onder het beheer van het Hoogheemraadschap vallen, 20.112 hectare is en dat het Hoogheemraadschap in de periode van 1 tot en met 21 september 22 noodpompen heeft ingezet. Op basis van de enkele stelling dat de percelen binnen het beheersgebied van het Hoogheemraadschap liggen11., kan m.i. dan ook niet aannemelijk worden geacht dat de gestelde schade op die locaties kan zijn geleden door fouten van het Hoogheemraadschap.

De tweede klacht faalt derhalve eveneens.

De derde klacht stuit af op de vaste rechtspraak dat wanneer niet aan de stelplicht is voldaan, men aan bewijslevering niet toekomt12. zodat tekortkomingen op het terrein van de stelplicht niet kunnen worden geredresseerd met het aanbieden van getuigen- of deskundigenbewijs13..

Middel 1 kan mitsdien niet tot cassatie leiden.

De middelen 2 en 3 zijn gericht tegen respectievelijk rechtsoverweging 7.2 en 7.1.

Dit zijn evenwel ten overvloede gegeven oordelen. Nu middel 1 faalt, behoeven deze middelen derhalve geen bespreking.

De conclusie strekt tot verwerping van het cassatieberoep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

A-G