HR, 11-09-2015, nr. 14/03908

Het oordeel van het Hof dat de Ontvanger op goede gronden heeft verdedigd dat de verjaring is geschorst en gestuit is onjuist althans onbegrijpelijk en niet deugdelijk gemotiveerd.

Ten aanzien van de aanslag met dagtekening 5 december 2000 heeft het Hof (in r.o. 8.23.) ten onrechte overwogen dat de verjaringstermijn van artikel 27 (oud) Invorderingswet 1990 (hierna ook: Inv.wet) wordt verlengd door de hoger beroepstermijn tegen het vonnis van 19 november 2002 van de Rechtbank.

Deze bepaling luidde destijds (op 11 november 2002) als volgt:

Het rechtsgeding dat door [A] bij de Rechtbank aanhangig was gemaakt met de dagvaarding van de Ontvanger is met het vonnis van 19 november 2002 ten einde gekomen, waarmee een einde kwam aan het met die dagvaarding ingestelde verzet en daarmee aan de schorsende werking van dat verzet. Er was na het vonnis van de Rechtbank geen sprake meer van een ‘lopend rechtsgeding’ in de zin van artikel 27 (oud) Inv.wet. […]

Zulks is tijdens de zitting van 10 april 2013 van het Hof nadrukkelijk zijdens belanghebbende betoogd, met verwijzing naar rechtspraak van de Hoge Raad die het standpunt van belanghebbende ondersteund.1. Daarop het Hof in het geheel niet heeft gerespondeerd, althans heeft het Hof niet deugdelijk gemotiveerd waarom het standpunt van belanghebbende onjuist is.

Het Hof verwijst in dit kader nog wel op het bepaalde in artikel 17 (oud) Inv.wet, waaruit volgens het Hof ‘volgt dat eerst na ommekomst van de termijn die na het wijzen van het vonnis is verbonden aan het in kracht van gewijsde gaan daarvan de bevoegdheid van de Ontvanger om tot (dwang)invordering over te gaan herleeft.’

Deze bepaling luidde destijds (op 11 november 2002) als volgt:

In dit artikel is kort gezegd bepaald

Daaruit volgt geenszins dat de verjaringstermijn van artikel 27 (oud) Inv.wet wordt verlengd in de door het Hof bedoelde zin. In artikel 17 (oud) Inv.wet is überhaupt niets bepaald over de verlenging van de verjaringstermijn van artikel 27 (oud) Inv.wet.

Ook het bepaalde in artikel 17, lid 2, tweede volzin (oud) Inv.wet kan het oordeel van het Hof niet dragen. Daarin is immers slechts bepaald dat het verzet de tenuitvoerlegging van een dwangbevel schorst voor zover dat door het verzet wordt bestreden. De wetgever heeft daarmee de schorsing van de tenuitvoerlegging willen beperken tot het gedeelte van het verzet waarmee de tenuitvoerlegging wordt bestreden. Dat betekent dat de tenuitvoerlegging van een dwangbevel niet wordt geschorst voor zo ver deze niet door het verzet wordt bestreden. Een andere uitleg valt niet met de tekst van de wet te rijmen.

Ook overigens kan aan de tekst van artikel 17 (oud) Inv.wet niet worden ontleend dat de verjaringstermijn wordt verlengd. De schorsing van de tenuitvoerlegging geldt voor de duur van het verzet, dat in beginsel eindigt met het vonnis van de Rechtbank dat op de dagvaarding, waarmee de verzetprocedure is gestart, is gewezen.

De uitleg die het Hof aan artikel 17 (oud) Inv.wet heeft gegeven verdraagt zich evenmin met de duidelijke tekst van artikel 27 (oud) Inv.wet, waarin immers is bepaald dat de verjaringstermijn wordt ‘verlengd met de tijd gedurende welke na de aanvang van die termijn de tenuitvoerlegging van een dwangbevel is geschorst ingevolge een lopend rechtsgeding, waaraan de wetgever nog heeft toegevoegd, met dien verstande dat de termijn waarmee de verjaringstermijn wordt verlengd een aanvang neem op de dag waarop het rechtsgeding door middel van dagvaarding aanhangig wordt gemaakt’.

Mitsdien had het Hof het beroep op verjaring dienen te honoreren en de aansprakelijk-stellingsbeschikking dienen te vernietigen. De Hoge Raad kan dat, gelet op de feiten waarvan in cassatie kan worden uitgegaan, zelf in deze zin beslissen.

In rechtsoverweging 8.2.6. heeft het Hof geoordeeld dat door de akte aan het kantooradres van [H] te betekenen het dwangbevel de belastingschuldige op juiste en regulier wijze heeft bereikt. Daartoe verwijst het Hof naar een brief van 3 december 2003 waarin deze toenmalige gemachtigde heeft aangegeven niet langer bevoegd te zijn. Het Hof oordeelt dat aan deze verklaring geen terugwerkende kracht kan worden ontleend.

Een dergelijke terugwerkende kracht is evenwel in het geheel niet aan de orde. De betreffende brief aan de Belastingdienst dateert van een jaar eerder, 3 december 2002. Daaraan ontleen ik het volgende tekst:

Reeds vanaf die datum kon de Ontvanger, wegens de inhoud van deze mededeling, niet meer rechtsgeldig stukken aan [H] betekenen. Het oordeel van het Hof (in r.o. 8.2.7. en 8.2.8) dat sprake is van een rechtsgeldige betekening is dan ook onjuist.

Het voorgaande dient alsnog te leiden tot vernietiging van de beschikking tot aansprakelijkstelling van belanghebbende.

In rechtsoverweging 8.2.7. heeft het Hof in het kader van de beoordeling of de akte van betekening de belastingschuldige op ‘reguliere wijze heeft bereikt’ aangenomen dat […] bevoegd was om als gemachtigde van de belastingschuldige op te treden én daarmee ook voor laatstgenoemde akten in ontvangst kon nemen. Dat oordeel vindt geen steun in het recht. Uitgangspunt is dat akten worden betekend aan de degene voor wie het betreffende stuk bestemd is. Eerst indien sprake is van een uitdrukkelijke en ondubbelzinnige machtiging stukken aan een ander te kunnen betekenen, kan van deze hoofregel worden afgeweken.

Uit het gegeven dat […] in een bepaalde niet verder gespecificeerde procedure bij de Belastingkamer van het Gerechtshof te Amsterdam optrad als gemachtigde (brief van 11 oktober 2001 met kenmerk BK-01/02699) kan nog niet worden afgeleid dat sprake was van een algemene machtiging van de belastingschuldige aan deze partij om akten in ontvangst te nemen en dat bovendien die machtiging daartoe ook nog kenbaar was voor de Belastingdienst.

Van een reguliere en ook rechtsgeldige betekening van de betreffende akte is dan ook geen sprake geweest. Het andersluidende oordeel van het Hof kan niet in stand blijven.

Voorts is ook het onderhavige rechtsoordeel onbegrijpelijk althans niet naar de eisen der wet met redenen omkleed. Het Hof oordeelt immers dat ‘niet is gesteld of anderzijds is gebleken dat […] niet (meer) bevoegd was om als gemachtigde van belastingschuldige op te treden’. In de pleitnotities (van [J]) in verband met de zitting van 10 april 2013 bij Hof Den Haag is (in het bijzonder onder nr. 55) gesteld dat van ‘een dergelijke bevoegdheid (tot het in ontvangst nemen van akten; […] blijkt niet als het de belastingadviseur van [A] betreft.’

Daaruit volgt dat dus wel degelijk is gesteld dat de Ontvanger op wie de bewijslast rustte geen bewijs had geleverd waaruit de bevoegdheid van […] tot het in ontvangst nemen van de akte kan worden afgeleid. Door deze betwisting buiten beschouwing te laten is het oordeel van het Hof onbegrijpelijk.

Eveneens vanwege dit motiveringsgebrek dient de uitspraak van het Hof te worden vernietigd.

In het verwijzingsarrest van 11 mei 2012 heeft de Hoge Raad duidelijk richtsnoeren gegeven voor de uitleg van het oordeel van de Hoge Raad in het arrest van 9 december 2008.

In rechtsoverweging 4.2.2. overweegt de Hoge Raad:

De Hoge Raad verlangt derhalve een actief handelende Ontvanger die zich verdiept in de financiële situatie van de belastingschuldige.

De bestreden uitspraak miskent deze rechtsregel. Immers de uitspraak geeft er geen blijk van dat het Hof heeft getoetst of de Ontvanger zich heeft vergewist van de financiële positie van de belastingschuldige.

Voor zover het Hof de juiste juridische maatstaf zou hebben gehanteerd is het oordeel van het Hof onbegrijpelijk.

De Ontvanger is kennelijk uitsluitend afgegaan op de enkele mededeling van de toenmalige gemachtigde van [A] dat de vennootschap niet in staat was zekerheid te stellen.

Gelet op de omvang van de belastingschuld en hetgeen bij de Inspecteur en de Ontvanger bekend was over het aangiftegedrag van [A], is onbegrijpelijk het oordeel dat de Ontvanger in redelijkheid — en uitsluitend — op de verklaring van de gemachtigde mocht afgaan, althans is dat oordeel niet afdoende gemotiveerd.

De Ontvanger beschikt immers op grond van de Invorderingswet 1990 over een ruim arsenaal aan onderzoeksbevoegdheden en had nader onderzoek kunnen en dienen te doen, alvorens de beslissing te nemen geen zekerheid te verlangen. Een behoorlijk handelend Ontvanger had geen genoegen mogen nemen met de enkele namens de belastingschuldige gedane mededeling dat deze niet tot het stellen van zekerheid in staat was. Aldus heeft de Ontvanger niet gehandeld overeenkomstig het door de Hoge Raad in het arrest van 11 mei 2012 gestelde criterium. Het Hof heeft dit criterium ten onrechte niet aan het oordeel ten grondslag gelegd, althans heeft daarvan onvoldoende blijk gegeven.

Belanghebbende concludeert op grond van het vorenstaande dan ook tot vernietiging van de uitspraak van het Hof.

Belanghebbende heeft in feitelijke instanties betoogd dat de Ontvanger ten onrechte geen zekerheid voor de openstaande belastingschulden van de belastingschuldige heeft verlangd en daardoor haar dus ten onrechte aansprakelijk heeft gesteld voor een deel van de onbetaald gebleven belastingschulden.

Zoals in het vorige middel reeds is aangehaald, volgt uit de arresten van de Hoge Raad van 9 december 2008 en 11 mei 2012 dat van een Ontvanger actief handelen wordt verwacht, waarbij onderzoek dient te worden gedaan naar de financiële situatie van een belastingschuldige. Uit de gedingstukken volgt dat belanghebbende heeft gesteld dat indien de Ontvanger zich in de onderhavige situatie zich deze moeite had getroost dat dan de mogelijkheid van het vestigen van een openbaar pandrecht soelaas had kunnen bieden.2. Doordat de Ontvanger geen onderzoek heeft gedaan naar de financiële positie doch zich heeft verlaten op de brief van [H] is deze mogelijkheid überhaupt niet onderkend.

Ter zitting heeft de Ontvanger slechts gewezen op de praktische bezwaren indien sprake is van een groot aantal debiteuren maar erkent dat in de praktijk gebruik wordt gemaakt van deze vorm van zekerheid.3. Geenzins wordt door de Ontvanger gesteld dat dit de continuïteit van de vennootschap had kunnen bemoeilijken. Dat had de Ontvanger immers pas kunnen vaststellen als hij daadwerkelijk onderzoek zou hebben gedaan.

Desniettemin heeft het Hof (in r.o. 8.4.6.) geoordeeld dat de mogelijkheid tot het vestigen van een pandrecht het oordeel omtrent het handelen van de Ontvanger niet anders maakt. Daartoe wordt door het Hof overwogen dat ‘het verlangen van een zodanige zekerheid waardoor de belastingschuldige in ruime kring als niet solvabel bekend zou komen te staan, het faillissement van [A] zou hebben bespoedigd met als negatief gevolg dat de openstaande belastingschulden niet zouden kunnen worden voldaan’.

Anders dan het Hof overweegt, volgt dus uit de gedingstukken niet dat de Ontvanger dit standpunt heeft betrokken. Het Hof heeft dan ook ten onrechte het verweer van de zijde van de Ontvanger aangevuld en is daarmee buiten de rechtstrijd getreden. Dat is in strijd met artikel 8:69, eerste lid Awb.

Bovendien is van belang dat hetgeen het Hof overweegt niet specifiek betrekking heeft op mogelijkheid tot verpanding van debiteuren in de onderhavige zaak, maar van toepassing is op iedere verpanding van debiteuren. Nu de Leidraad Invordering en ook de praktijk — ook volgens het standpunt van de Ontvanger — wel degelijk de mogelijkheid openlaten dat zekerheid geschiedt door het verpanden van debiteuren is die generieke verwerping van het verweer van belanghebbende onjuist. Ook in zoverre is de uitspraak van het Hof op dit onderdeel onbegrijpelijk.

Het voorgaande brengt met zich dat dit oordeel van het Hof niet in stand kan blijven.

Op voormelde gronden wordt geconcludeerd tot vernietiging van de bestreden uitspraak. Voorts verzoekt belanghebbende uw Raad te bepalen dat het griffierecht wordt gerestitueerd en de Ontvanger (alsnog) te veroordelen in de (integrale) proceskosten.