HR, 09-07-2004, nr. C01/013HR

De eisers tot cassatie, [eiser] c.s., hebben een dienstverband gehad met de verweerster in cassatie, TAT. In het kader daarvan gold voor [eiser] c.s. een pensioenregeling. TAT heeft - om redenen die in cassatie niet meer van belang zijn - over de periode van 1 januari 1984 tot 1 oktober 1986 te weinig pensioenpremies afgedragen.

[Eiser] c.s. hebben TAT1.• onder andere aangesproken tot betaling van f. 123.623,- terzake van te weinig afgedragen pensioenpremies, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 1 maart 19922.,3.. Het bedrag van f. 123.623,- was volgens de inleidende dagvaarding als volgt opgebouwd:

De kantonrechter heeft deze vordering bij (eind)vonnis van 12 januari 1994 toegewezen. In hoger beroep heeft de rechtbank heeft deze beslissing bekrachtigd "voor zover daarbij aan [eiser] c.s. in totaal een bedrag van f 59.416,324., vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 1 maart 1992 tot de dag der voldoening is toegewezen" (rov. 19.1), het vonnis voor het overige vernietigd (rov. 19.2) en het meer of anders gevorderde afgewezen (rov. 19.4).

[Eiser] c.s. hebben (tijdig) cassatieberoep ingesteld. TAT heeft primair geconcludeerd tot niet-ontvankelijkverklaring van [eiser] c.s. in hun cassatieberoep, en zich subsidiair gerefereerd aan het oordeel van de Hoge Raad. Namens de partijen zijn hun standpunten schriftelijk toegelicht.

Ontvankelijkheid in cassatie; art. 399 Rv.

Het namens TAT in cassatie primair verdedigde standpunt gaat ervan uit dat het cassatieberoep van [eiser] c.s. in essentie berust op de klacht dat de rechtbank heeft verzuimd om te oordelen over de vordering van [eiser] c.s., voorzover die gebaseerd was op (vóór 1 maart 1992 geleden) rentenadeel - dus de post die in het hiervóór in alinea 3 weergegeven citaat onder nummer 8 wordt aangeduid. Voor een dergelijk verzuim zou, aldus dit verweer van TAT, naar het op deze zaak toepasselijke (proces)recht van vóór 1 januari 20025. (slechts) het buitengewone rechtsmiddel van rekest-civiel beschikbaar zijn (art. 382, aanhef en sub 4º Rv. (oud)); en dat zou aan de ontvankelijkheid van het cassatieberoep in de weg staan.

Het uitgangspunt waarop dit verweer berust, is juridisch juist. Inderdaad gold onder het "oude" procesrecht de zojuist omschreven regel6.; bovendien placht te worden aangenomen dat wanneer de rechter verzuimd had uitspraak te doen op een aan hem voorgelegd punt, de daardoor benadeelde partij de rechter (gewoon) kon vragen om alsnog op het betreffende punt te beslissen7.. Art. 399 Rv. leverde, met het oog daarop, een beletsel voor de ontvankelijkheid van een op hetzelfde verzuim gebaseerd cassatieberoep op. Dat laatste is, zou ik denken, onder het sedert 1 januari 2002 geldende procesrecht (in weerwil van de nieuwe regeling van herziening, die de oude regeling voor het rekest-civiel heeft vervangen) net zo gebleven8..

Onder de gelding van het vóór 1 januari 2002 bestaande procesrecht was echter wel verdedigd dat klachten gericht op de motivering van een beslissing waarbij aan een deugdelijk voorgedragen vordering of verzoek voorbij werd gegaan, in weerwil van de zojuist besproken rechtsleer in cassatie aanvaard konden worden9.; en gold dit a fortiori wanneer de beslissing waarover geklaagd werd weliswaar leek te berusten op een over het hoofd zien van het betreffende punt, maar in de uitspraak toch, expliciet of impliciet, een beslissing over dat punt was gegeven. Dat laatste doet zich dan veelal in die vorm voor, dat in de beslissing een dictum is opgenomen dat ertoe strekt dat het meer of anders gevorderde of verzochte wordt afgewezen10.. In dit (tweede) geval gelden géén van de eerder besproken beletselen voor cassatieberoep: er is, op de keper beschouwd, geen beslissing die met rekest-civiel óf met een verzoek tot aanvulling aan dezelfde rechter zou kunnen worden geredresseerd, maar (gewoon) een definitieve beslissing waarin het gevorderde of verzochte wordt afgewezen - en die, in de hier veronderstelde gevallen, inderdaad vaak onvoldoende gemotiveerd zal zijn.

Dit tweede geval doet zich in deze zaak voor: het in cassatie bestreden (eind)vonnis bevat, zoals bij de bespreking van de feiten al aangestipt, in alinea 19.4 het (standaard)dictum "Wijst het meer of anders gevorderde af.".

De rechter beoogt, met deze of dergelijke formules, gewoonlijk duidelijk te maken dat hiermee alle aan hem voorgelegde geschilpunten zijn afgedaan. Ik zie geen reden om daar in dit geval anders over te denken (en om, bijvoorbeeld, aan te nemen dat hier een - stilzwijgend - voorbehoud is gemaakt voor geschilpunten die over het hoofd gezien mochten zijn).

Daartoe is eens te minder aanleiding omdat, blijkens het bij de schriftelijke toelichtingen aangevoerde, de rechtbank in de intussen uitgestreden procedure in rekest-civiel, haar eigen eerdere vonnis ook zó heeft uitgelegd. Ofschoon de Hoge Raad niet aan die uitleg gebonden is (strikt genomen kan de Hoge Raad volgens mij zelfs geen kennis nemen van wat er in de rekest-civiel procedure is voorgevallen, nu het onderhavige dossier daarvoor geen feitelijke grondslag biedt), lijkt het mij bij uitstek aangewezen om de in die procedure aan het eerder gewezen vonnis gegeven uitleg - ook omdat die volgens mij de meest plausibele uitleg van dat vonnis is -, ook in cassatie te aanvaarden.

Hoewel het cassatiemiddel primair uitgaat van de veronderstelling dat de rechtbank op de vordering van [eiser] c.s. terzake van rentenadeel niet heeft beslist, klaagt het ook over het ontbreken van gronden waarop de ontzegging van die vordering is gebaseerd.

De eerstgenoemde veronderstelling lijkt mij dus niet juist, maar de subsidiaire - of alternatieve - klacht beoordeel ik als gegrond: dit onderdeel van de vordering van [eiser] c.s. is, in de zojuist als aanbevelenswaardig verdedigde uitleg van het in cassatie bestreden vonnis, inderdaad afgewezen, en partijen zijn het erover eens (en ik deel hun mening), dat voor deze afwijzing geen motivering, en dus ook geen dragende motivering wordt gegeven.

Op dit punt heeft TAT zich gerefereerd aan het oordeel van de Hoge Raad, (misschien mede) met de bedoeling om bij eventuele aanvaarding van deze klacht een kostenveroordeling te ontlopen. Ik zie daarvoor echter geen aanleiding, nu TAT in cassatie wél verweer heeft gevoerd (en dat verweer in mijn opvatting niet behoort te worden gehonoreerd)11..

Voor het overige is noch in cassatie noch in de feitelijke instanties iets aangevoerd dat ertoe zou kunnen leiden dat aan de onderhavige vordering van [eiser] c.s. zonder nader onderzoek voorbij zou kunnen worden gegaan12.. (Men zou in dit verband bijvoorbeeld kunnen denken aan de regel van art. 1286 (oud) BW. Op (feiten die tot) toepassing van die regel (zouden kunnen leiden) is echter namens TAT in de eerdere instanties geen beroep gedaan, en de regel zelf is ook in cassatie niet ter sprake gebracht. Ik denk overigens dat dat met goede reden niet is gedaan, omdat in cassatie niet kan worden aangenomen dat hier sprake was van een verbintenis die uitsluitend tot inhoud heeft het betalen van geld, zoals die in de onder vigeur van art. 1286 (oud) BW gevormde rechtspraak nader was omlijnd13..)

[Eiser] c.s. hebben er dus aanspraak op dat hun onderhavige (deel)vordering alsnog wordt beoordeeld.

Conclusie

Ik concludeer tot vernietiging en verwijzing, met veroordeling van de verweerster in cassatie in de kosten.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden