Rb. Utrecht, 27-05-2009, nr. 216541 / HA ZA 06-184127

Ten aanzien van de niet verschenen gedaagden zal de rechtbank haar bevoegdheid kennis te nemen van de vorderingen in de hoofdzaak ambtshalve beoordelen.

De bevoegdheid van de rechtbank is blijkens de dagvaarding ten aanzien van [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 2] gebaseerd op artikel 6 aanhef en sub e Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (hierna: Rv) en ten aanzien van de overige gedaagden gebaseerd op artikel 5 sub 3 Verordening betreffende de rechtelijke bevoegdheid, erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken nr 44/201 d.d. 22 december 2000 (hierna: EEX-Vo), aangezien Universal haar vordering baseert op onrechtmatige daad en de door haar geleden schade in Baarn is ontstaan.

Tussen partijen staat vast dat de bevoegdheid van de Nederlandse rechter om kennis te nemen van de vordering van Universal op [gedaagde sub 1] beoordeeld dient te worden aan de hand van artikel 6 Rv. Artikel 6 Rv dient te worden begrepen in het licht van artikel 5 EEX-Vo, zodat de rechtbank bij de beoordeling van haar bevoegdheid zal uitgaan van de uitleg die het Europese Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (hierna HvJ EG) heeft gegeven aan artikel 5 EEX-Vo.

[gedaagde sub 1] heeft zich op het standpunt gesteld dat de rechtsmacht van de Nederlandse rechter beoordeeld dient te worden op grond van artikel 6 aanhef en sub a Rv omdat er sprake is van een verbintenis uit overeenkomst in de zin van deze bepaling. Blijkens vaste rechtspraak van het HvJ EG dient het begrip 'verbintenis uit onrechtmatige daad' in de zin van artikel 5 sub 3 EEX-Vo te worden beschouwd als een autonoom begrip, waaronder elke rechtsvordering valt die boogt de aansprakelijkheid van een verweerder in het geding te brengen en die geen verband houdt met een 'verbintenis uit overeenkomst' (HvJ EG 29-09-1988, 189/87, NJ 1990, 425 Kalfelis/Schroder cs). Ook het begrip 'verbintenis uit overeenkomst' in artikel 5 sub 1 sub a EEX-Vo dient verdragsautonoom te worden uitgelegd. Blijkens jurisprudentie van het HvJ EG is er sprake van een verbintenis uit overeenkomst indien een partij jegens een andere partij vrijwillig een verbintenis is aangegaan. Dat is het geval indien er tussen partijen een contractuele band bestaat. Universal heeft gesteld dat er geen contractuele of anderszins vrijwillig aangegane verbintenis heeft bestaan tussen haar en [gedaagde sub 1], en dat hij op grond van de Tsjechische wet hoofdelijk aansprakelijk wordt gehouden voor de schulden van de ontbonden vennootschap [gedaagde sub 3 en 4], hetgeen niet (gemotiveerd) door [gedaagde sub 1] is betwist. Dit betekent dat de door Universal tegen [gedaagde sub 1] aangebrachte vordering niet voortvloeit uit een verbintenis uit overeenkomst in de zin van artikel 6 aanhef en sub a Rv.

Uit het vorenstaande volgt dat thans ten aanzien van [gedaagde sub 1] c.s. - jegens [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 2] in het kader van de beoordeling van de bevoegdheid op grond van artikel 6 aanhef en sub e Rv - beoordeeld dient te worden of de rechtbank op grond van artikel 5 sub 3 EEX-Vo bevoegd is van het onderhavige geschil kennis te nemen.

Voor wat betreft de toepasselijkheid van artikel 5 sub 3 EEX-Vo heeft Universal zich op het standpunt gesteld dat deze rechtbank bevoegd is, nu in Baarn (en derhalve binnen de competentie van de rechtbank) de door haar geleden schade is ingetreden. Universal heeft daarbij aangevoerd dat de door haar geleden schade als gevolg van toerekenbaar onrechtmatig handelen door [gedaagde sub 3 en 4] en [gedaagde sub 5] bestaat uit het verschil tussen de beoogde verkoopprijs en het door haar betaalde schikkingsbedrag en de kosten die zij heeft moeten maken in verband met de arbitrage en de schikking, voor welker schade de voormalig partners van [gedaagde sub 3 en 4] en [gedaagde sub 5] hoofdelijk aansprakelijk zijn. [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 5] hebben de bevoegdheid van de rechtbank op grond van artikel 5 sub 3 EEX-Vo gemotiveerd betwist.

Bij de beantwoording van de vraag of de rechtbank bevoegd is op grond van artikel 5 sub 3 EEX-Vo, is uitgangpunt dat in het stelsel van de EEX-Vo het algemene beginsel (van artikel 2 EEX-Vo) geldt dat zij die woonplaats hebben op het grondgebied van een verdragsluitende staat, ongeacht hun nationaliteit, worden opgeroepen voor de gerechten van die staat. De bevoegdheidsregels die van dit algemene beginsel afwijken, zoals artikel 5 lid 3 EEX-Vo dat bepaalt dat een verweerder ook kan worden opgeroepen voor het gerecht van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan, is een uitzondering op voornoemd beginsel.

Wanneer de plaats waar zich een feit heeft voorgedaan dat tot aansprakelijkheid kan leiden (“handlungsort) en de plaats waar door dit feit schade is ontstaan (“erfolgsort”) niet samenvallen, biedt artikel 5 sub 3 EEX-Vo volgens vaste rechtspraak aan eiser de keuze verweerder voor het gerecht van de ene dan wel de andere plaats op te roepen. De 'plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan' dient evenwel niet extensief te worden uitgelegd, in die zin dat het iedere plaats omvat waar de schadelijke gevolgen voelbaar zijn van een feit dat elders daadwerkelijk ingetreden schade heeft veroorzaakt. De uitdrukking omvat niet ook de plaats waar eiser woont of waar zich het centrum van zijn vermogen bevindt op de enkele grond dat hij aldaar financiële schade heeft geleden die voortvloeit uit het in een andere verdragsluitende staat ingetreden en door hem geleden verlies van onderdelen van zijn vermogen (HvJ EC 10 juni 2004, zaaknr. C-168/02 NJ 2006, 335 Kronhofer/Maier c.s.).

Hantering van deze uitgangspunten leidt in de onderhavige zaak tot het navolgende resultaat.

De door Universal gestelde schade betreft, anders dan in het geval Kronhofer/ Maier c.s., zuivere vermogensschade die het directe (initiële) gevolg is van het schadebrengende feit. Het is thans de vraag of de plaats waar zuivere initiële vermogensschade is ingetreden kan worden aangemerkt als 'plaats waar het schadeveroorzakende feit zich heeft voorgedaan' als hiervoor bedoeld. De rechtbank stelt voorop dat de Hoge Raad in haar arrest Zuid Chemie/Philippo's Mineralenfabriek (HR 4 april 2008, NJ 2008, 2002) prejudiciële vragen aan het HvJ EG heeft gesteld die - in de tweede plaats - zien op de vraag of de plaats waar de schade is ingetreden alleen dan in aanmerking kan worden genomen als 'plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan' in de zin van artikel 5 sub 3 EEX-Vo, indien deze schade bestaat in fysieke schade aan personen of zaken (en dus niet vermogensschade). Door het voorwaardelijke karakter van deze tweede vraag is de kans aanwezig dat het HvJ EG niet aan beantwoording daarvan toekomt. Gelet op dit laatste, de termijn waarop een uitspraak van het HvJ EG te verwachten is, en gehoord het verzoek van partijen om deze niet af te wachten maar thans vonnis te wijzen, zal de rechtbank - mede met het oog op de eisen van een goede procesorde - thans beoordelen of de door Universal gestelde in Baarn geleden zuivere initiële vermogensschade bevoegdheid van deze rechtbank met zich kan brengen.

Volgens vaste rechtspraak berust de in artikel 5 sub 3 EEX-Vo neergelegde bevoegdheidsregel op het bestaan van een bijzonder nauw verband tussen het geschil en het gerecht van de plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan, zodat de bevoegdheid van dit gerecht wordt gerechtvaardigd door de eisen van een goede rechtsbedeling en een nuttige procesinrichting (zie HvJ EC 10 juni 2004, zaaknr. C-168/02 NJ 2006, 335 Kronhofer/Maier c.s. r.o. 15). Tussen partijen staat vast dat de onderhandelingen van zowel de aandelenoptieovereenkomst als de schikkingsovereenkomst in Tsjechië hebben plaatsgevonden, beide overeenkomsten worden beheerst door Tsjechisch recht en de betaling van de koopprijs van de aandelen en van het schikkingsbedrag in Tsjechië heeft plaatsgehad. Er zijn geen feiten gesteld die zich in Nederland hebben afgespeeld. De rechtbank is van oordeel dat er gezien voornoemde feiten en omstandigheden onvoldoende aanknopingspunten aanwezig zijn om tot het oordeel te komen dat er een zodanig bijzonder nauw verband is tussen het geschil en deze rechtbank dat de eisen van goede rechtsbedeling en nuttige procesinrichting met zich brengen dat zij bevoegd is van het onderhavige geschil kennis te nemen. Niet gesteld kan immers worden dat de rechtbank het gerecht is dat, mede gelet op de eisen van een goede proceseconomie en de bewijsvoering, bij uitstek in staat zal zijn de vordering van Universal te beoordelen waardoor toepassing van de uitzondering van artikel 5 sub 3 EEX-Vo (op de hoofdregel van artikel 2 EEX-Vo) gerechtvaardigd wordt.

Conclusie

Resumerend is de rechtbank van oordeel dat haar op grond van artikel 6 aanhef en sub e Rv (jegens [gedaagde sub 1] en [gedaagde sub 2]) noch artikel 5 sub 3 EEX[gedaagde sub 4] en [gedaagde sub 5]) bevoegdheid toekomt om kennis te nemen van de vordering van Universal in de hoofdzaak, zodat de hoofdregel van artikel 2 Rv respectievelijk artikel 2 EEX-Vo geldt. De incidentele vorderingen zullen derhalve worden toegewezen en de rechtbank zal zich jegens [gedaagde sub 4] ambtshalve onbevoegd verklaren kennis te nemen van de vorderingen in de hoofdzaak.

Vrijwaring

Gelet op het voorwaardelijke karakter van de vordering tot oproeping in vrijwaring van de heer [X] door [gedaagde sub 5] en het hiervoor overwogene behoeft deze geen beoordeling meer.

Proceskosten in het incident

Universal zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld.

De kosten aan de zijde van [gedaagde sub 1] worden begroot op:

De kosten aan de zijde van [gedaagde sub 5] worden begroot op:

Universal zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld.

De kosten aan de zijde [gedaagde sub 1] worden begroot op:

De kosten aan de zijde [gedaagde sub 5] worden begroot op:

De kosten aan de zijde van de niet verschenen gedaagden worden begroot op

nihil.