HR, 22-12-2015, nr. 15/01404

Nr. 15/01404 B

Mr. Harteveld

Zitting 25 augustus 2015

Conclusie inzake:

[verdachte]1.

1. De Rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, heeft bij beschikking van 9 februari 2015 het namens de klager ingediende beklag ex art. 552a Sv gegrond verklaard en daarbij het conservatoir beslag op de goederen en gelden van de klager opgeheven en de teruggave daarvan aan hem gelast.

2. Tegen deze beschikking is door de officier van justitie, mr. M.A.E. Schot, cassatieberoep ingesteld.

3.1. De plaatsvervangend officier van justitie bij het arrondissementsparket Oost-Nederland, mr. H.H.J. Knol, heeft een middel van cassatie voorgesteld.

3.2. Namens de klager is het cassatieberoep van het openbaar ministerie bij schrijven van 30 juni 2015 - ingekomen bij de Hoge Raad op 2 juli 2015 - door mr. J. Kuijper, advocaat te Amsterdam, tegengesproken.

4.1. Het middel klaagt dat de Rechtbank buiten het geldende toetsingskader is getreden bij haar beslissing tot gegrondverklaring van het beklag, althans dat dat oordeel ontoereikend is gemotiveerd.

4.2. De bestreden beschikking houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel van belang, het volgende in:

“De beoordeling

(…)

In het vonnis van de meervoudige strafkamer van deze rechtbank, gewezen op 25 februari 2014 (hierna: het vonnis) heeft de rechtbank overwogen dat coffeeshop ‘[A]’ te Zwolle (hierna: de coffeeshop) bewust en expliciet is gedoogd op grond van de zogenaamde AHOJG-criteria uit de Aanwijzing Opiumwet (Stcrt. 2000, nr. 250 en 2010, nr. 20611). De rechtbank heeft in voormeld vonnis voorts overwogen dat uit de stukken van het dossier blijkt dat [verdachte] vanaf de opening van de coffeeshop zeer nauw betrokken is geweest bij de exploitatie van de coffeeshop en dat zijn werkzaamheden zo nauw verweven zijn geweest met de werkzaamheden van de exploitante van de coffeeshop, te weten [medeverdachte], en zijn rol in het geheel aldus dermate groot is geweest dat hij ook met succes een beroep kan doen op de verleende gedoogvergunning.

In de hierboven genoemde ‘Aanwijzing Opiumwet’ is onder het kopje “Strakker gedoogbeleid’ weergegeven dat de maximale handelsvoorraad van gedoogde coffeeshops de 500 gram niet te boven mag gaan. In het vonnis heeft de rechtbank bewezenverklaard dat [verdachte] meer dan de hiervoor genoemde handelsvoorraad - middels stashes - aanwezig heeft gehad in en buiten de coffeeshop. Tegelijkertijd heeft de rechtbank overwogen dat de vervolging in deze concrete zaak een trendbreuk vormt op het sinds jaar en dag gevolgde gedoogbeleid, waarbij geen acht werd geslagen op de bevoorrading aan de achterdeur of de aanwezigheid van voorraden buiten de coffeeshop.

Op basis van de overwegingen uit het hiervoor genoemde strafvonnis heeft de rechtbank geconcludeerd dat er in het verleden steeds zorg voor is gedragen dat de coffeeshop ‘[A]’ paste in het lokale gedoogbeleid en dat zij aan de eisen van alle lokaal opererende instanties voldeed. Tevens heeft de rechtbank in voormeld strafvonnis geoordeeld dat [verdachte] inzicht heeft gegeven in zijn financiën, die vastgelegd zijn in een echtscheidingsconvenant, en dat op basis van het strafrechtelijk onderzoek geen - niet te verwachten - geldstromen zijn aangetroffen anders dan door [verdachte] zelf reeds aangegeven. De rechtbank heeft [verdachte] vrijgesproken ter zake van witwassen.

Ter zitting in raadkamer is onweersproken naar voren gebracht dat de coffeeshop ‘[A]’ een deugdelijke boekhouding heeft bijgehouden en dat aanzienlijke bedragen aan belasting zijn afgedragen. Van illegale geldstromen is niets gebleken. De hoge omzetten van de coffeeshop waren aldus bij de overheid bekend en over de omzet is telkens belasting betaald. Gelet hierop en op de omstandigheid dat klager bij voormeld strafvonnis van de meervoudige strafkamer van deze rechtbank ter zake van de bewezenverklaarde feiten schuldig is verklaard, terwijl om bovengenoemde redenen geen straf of maatregel is opgelegd, is de rechtbank van oordeel dat het thans hoogst onwaarschijnlijk is te achten dat de strafrechter, later oordelend, aan klager een verplichting tot betaling van een geldbedrag ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel zal opleggen. Het klaagschrift wordt gegrond verklaard.

(…)

De rechtbank verklaart het klaagschrift gegrond.

De rechtbank heft op het conservatoir beslag betreffende de onder [verdachte] inzake parketnummer 07.663199 -11 inbeslaggenomen goederen en gelast de teruggave daarvan aan [verdachte].”

Uit de beschikking van de Rechtbank kan worden ontleend dat het beslag is gegrond op artikel 94a Sv. Met toepassing van de juiste maatstaf bij de beoordeling van een op de voet van art. 94a Sv gelegd beslag heeft de Rechtbank beoordeeld of zich hier het geval voordoet dat niet hoogst onwaarschijnlijk is dat de strafrechter, later oordelend, aan de klager een verplichting tot betaling van een geldbedrag van ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel zal opleggen. De Rechtbank heeft dat hoogst onwaarschijnlijk geacht. Aan haar oordeel heeft de Rechtbank in het bijzonder ten grondslag gelegd - kort gezegd - dat in raadkamer onweersproken naar voren is gebracht dat de coffeeshop ‘[A]’ een deugdelijke boekhouding heeft bijgehouden, dat aanzienlijke bedragen aan de belasting zijn afgedragen en dat van illegale geldstromen niets is gebleken. Tevens heeft de Rechtbank in aanmerking genomen dat de klager in de tegen hem gerichte strafzaak bij (niet onherroepelijk) vonnis van 25 februari 2014 schuldig is verklaard zonder oplegging van straf of maatregel ex art. 9a Sr. Door aldus te oordelen is de Rechtbank in haar overwegingen voorbij gegaan aan het summiere en voorlopige karakter van de beklagprocedure. De Rechtbank is immers met haar beslissing in de beklagprocedure vooruitgelopen op een mogelijke uitkomst van een nog te voeren ontnemingszaak tegen de klager.2.

In voormeld strafvonnis is de klager veroordeeld voor een tweetal feiten, te weten het medeplegen van het opzettelijk handelen in strijd met het in art. 3 onder B en C van de Opiumwet gegeven verbod en het als leider deelnemen door de klager aan een organisatie als bedoeld in art. 140 Sr die tot oogmerk had het plegen van Opiumwetmisdrijven. In het strafvonnis is voorts overwogen dat sprake was van ernstig en stelselmatig overtreden door de klager van het gestelde criterium inzake de handelsvoorraad.3.De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 4 maart 2003, ECLI:NL:HR:2003:AF1965, bepaald dat in een zodanig geval in beginsel al het uit die handel in softdrugs verkregen voordeel geacht moet worden wederrechtelijk verkregen te zijn, dus niet alleen dat voordeel dat is verkregen uit de verkoop van softdrugs voor zover dat de te gedogen hoeveelheid te boven gaat. De Rechtbank lijkt het een en ander te miskennen. Evident is echter dat de Rechtbank op de stoel van de ontnemingsrechter is gaan zitten, terwijl de door haar in aanmerking genomen feiten en omstandigheden niet zonder meer meebrengen dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de later oordelende ontnemingsrechter aan de klager geen ontnemingsmaatregel zal opleggen. Daarbij is van belang dat de officier van justitie in raadkamer heeft aangevoerd dat de ontnemingsvordering reeds in 2014 is aangekondigd en dat die ook daadwerkelijk zal worden ingesteld.

Voor zover de Rechtbank in haar overwegingen heeft betrokken dat in de strafzaak tegen de klager art. 9a Sr is toegepast merk ik het volgende op. Op de vordering tot ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel kan slechts worden beslist als er sprake is van een veroordeling als bedoeld in art. 36e Sr. Onder veroordeling wordt mede begrepen de schuldigverklaring zonder straf of maatregel als bedoeld in art. 9a Sr.4.Ook in dit opzicht is het oordeel van de Rechtbank, zonder nadere motivering, niet begrijpelijk.

De beslissing van de Rechtbank is ontoereikend gemotiveerd. Het middel klaagt daarover terecht.

5. Deze conclusie strekt tot vernietiging van de bestreden beschikking en tot zodanige beslissing met betrekking tot verwijzen of terugwijzen als de Hoge Raad gepast zal voorkomen.

De Procureur-Generaal

bij de Hoge Raad der Nederlanden