Lijfrenten

Binnen de lijfrente voor een pensioentekort zijn twee hoofdstromen te onderscheiden: verzekerde lijfrenten, waarvan de meeste zijn ondergebracht bij een levensverzekeraar of een eigen bv, en bancaire lijfrenten, die zijn ondergebracht bij een bank, een beheerder van een beleggingsinstelling of instelling voor collectieve beleggingen in effecten of een beleggingsonderneming.

Een lijfrente – verzekerd of bancair – moet vast en gelijkmatig zijn. Het begrip vast houdt in dat de uitkeringen ten opzichte van elkaar in beginsel steeds in hoogte gelijk moeten zijn. Het begrip gelijkmatig houdt in dat de uitvoerder de lijfrentetermijnen met gelijke tussenpozen moet uitkeren, bijvoorbeeld maandelijks. Verder moet een lijfrente aanspraak geven op periodieke uitkeringen. Periodiek impliceert dat de uitvoerder meer dan één uitkering moet verstrekken.

De Wet IB 2001 kent momenteel drie toegestane verzekerde lijfrentevormen: de levenslange oudedagslijfrente, de tijdelijke oudedagslijfrente en de nabestaandenlijfrente. De bancaire lijfrentevormen lijken op de verzekerde lijfrentevormen, maar zijn in tegenstelling tot de verzekerde lijfrenten allen levensonafhankelijk. Tot en met 2005 kende de Wet IB 2001 nog een vierde lijfrentevorm: de overbruggingslijfrente. Voor deze lijfrentevorm is overgangsrecht getroffen. De overbruggingslijfrente is een verzekerde lijfrentevorm. Er is geen bancaire tegenhanger.

De stortingen voor een lijfrentevoorziening kan de belastingplichtige in aanmerking nemen als uitgaven voor inkomensvoorzieningen, mits sprake is van een aantoonbaar ‘fiscaal’ pensioentekort. De jaarlijks in aanmerking te nemen stortingen zijn begrensd door de jaarruimte en/of reserveringsruimte. Voor de zelfstandig ondernemer geldt daarnaast dat hij de fiscale oudedagsreserve en/of stakingswinst kan omzetten in een lijfrente. Tegenover de aftrek staat dat de lijfrentetermijnen belast zijn.

Voor directeuren-grootaandeelhouders geldt dat zij het pensioen in eigen beheer hebben kunnen omzetten in een zogeheten oudedagsverplichting (ODV). Deze ODV mag vervolgens door rechtstreekse (gedeeltelijke) afstorting worden omgezet in een lijfrentevoorziening bij bijvoorbeeld een bank of verzekeraar. Dit gebeurt fiscaal geruisloos. De directeur-grootaandeelhouder krijgt hier geen fiscale aftrek voor. De omzetting van de ODV in een lijfrente kan in de opbouwfase en -onder voorwaarden- in de uitkeringsfase.

De wet stelt aan de lijfrentevoorziening strenge eisen. Als de belastingplichtige deze niet nakomt, leidt dit ertoe dat de Belastingdienst negatieve uitgaven voor inkomensvoorzieningen in aanmerking neemt. Afkoop, vervreemding of verpanding van de lijfrente zijn dergelijke handelingen. De Belastingdienst betrekt in dat geval de waarde van de lijfrenteaanspraak op het moment dat de verboden handeling plaatsvindt in de heffing van inkomstenbelasting. Daarbovenop berekent de Belastingdienst revisierente. In de regel bedraagt deze 20% van de waarde van de lijfrenteaanspraak. Op grond van de regeling ‘bedrag ineens’ kan een lijfrentegerechtigde zonder heffing van revisierente bij ingang van een oudedagslijfrente een bedrag van maximaal 10% van de waarde van de aanspraak in een bedrag ineens laten uitkeren. De regeling ‘bedrag ineens’ treedt op zijn vroegst op 1 januari 2025 in werking.