Crypto-valuta, zoals bitcoins, en de onderliggende blockchaintechnologie zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Dat roept ook vanuit de fiscaliteit diverse vragen op. Zo is blockchain niet hetzelfde als bitcoin, maar is bitcoin wel een vorm van een blockchain. Hoe zit het met de fiscale aspecten, kansen en aandachtspunten rondom blockchain?
In dit thema krijgt u antwoord op de volgende vragen:
⁃
Wat is blockchain en waarom is er zoveel over te doen?
Welke kansen en aandachtspunten biedt blockchain voor de fiscaliteit?
Wat is blockchain?
Blockchaintechnologie is kort gezegd een gedecentraliseerd grootboek dat alle transacties in een netwerk bijhoudt. Hierdoor kan een gedecentraliseerde uitwisseling van betrouwbare data plaatsvinden. Elke deelnemer aan de blockchain houdt een kopie van alle transacties (‘zelfde versie van de waarheid’). Deze transacties zijn beveiligd met cryptographische ‘hashes’ (versleutelingen) om oneigenlijke wijzigingen van transacties te voorkomen en worden goedgekeurd met behulp van een zogeheten consensus-mechanisme.
Bij een zogeheten ‘permissioned blockchain’ (ook wel private blockchain genoemd) kunnen alleen bepaalde gebruikers een transactie goedkeuren, terwijl bij een ‘permissionless blockchain’ (een publieke blockchain, zoals bijvoorbeeld de bitcoin-blockchain) eigenlijk iedereen transacties kan goedkeuren. Bij sommige blockchains kunnen transacties hierbij ‘vergezeld’ gaan van bepaalde regels die zijn opgenomen in zogeheten ‘smart contracts’: kleine programma’s/algoritmes die bepalen wanneer en hoe transacties worden verwerkt. Een groep van transacties wordt hierbij opgenomen in een ‘block’, dat met een cryptografische code aan het vorige block van transacties wordt gekoppeld. Het gevolg is een onbreekbare ketting van transacties: de blockchain. Blockchaintechnologie is daarnaast één van de bouwstenen van Web 3.0, wat door sommigen ook wel de toekomst van het internet wordt genoemd.
Wat is het verschil tussen bitcoin en blockchain?
Bitcoin is de eerste versie van een blockchain. Naast bitcoin bestaan er op dit moment meer dan duizenden andere vormen van crypto-valuta. Daarbij is niet altijd duidelijk wat het doel is van de crypto-valuta of wat het achterliggende project is waarbij men gebruik wil maken van de onderliggende technologie, blockchain. Anders gezegd: Bitcoin is een vorm van blockchaintechnologie, maar blockchaintechnologie staat op zichzelf los van bitcoin of welke andere crypto-valuta dan ook. De term crypto-valuta is overigens verwarrend in die zin dat ondanks dat op sommige plaatsen met bijvoorbeeld bitcoin kan worden betaald, er geen sprake is van valuta. Daarnaast zijn crypto-valuta ook weer onderdeel van een bredere groep crypto-activa. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook NFT’s en utility tokens, tokens waar doorgaans een bepaalde vorm van nut (‘utility’) aan gekoppeld is.
Het belang van blockchaintechnologie voor de fiscaliteit
Voor de combinatie tussen blockchaintechnologie en fiscaliteit zijn met name de volgende aspecten van belang:
•
Welke belastingen zijn relevant bij crypto-valuta en blockchain?
•
Welke rapportageverplichtigen gelden voor crypto-valuta?
•
Hoe kunnen belastingdiensten overgaan tot een adequate en betrouwbare belastingheffing over crypto-valuta?
•
Hoe kan blockchain-technologie worden ingezet voor het creëren van meer robuuste systemen van belastingheffing?
•
Hoe vormt blockchain één van de bouwstenen van de toekomst van het internet ('Web3') en wat zijn de bijbehorende belastinggevolgen?
European Commission, Proposal for revision of the Directive on Administrative Cooperation in the field of taxation (Council Directive 2011/16/EU or DAC), COM 2022/707, 8 december 2022
D.R. Post, Enige inkomstenbelastingaspecten van crypto, NTFR 2024/1378
C. Cipollini, DAC8 and Extraterritoriality: How to Enforce Compliance for non-EU Operators, EC Tax Review, Volume 33, Issue 1 (2024), p. 19-32
R. van de Berg en M.K. van Luijt, Crypto-assets en btw: Een fiscale koorddans op de blockchain, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 4-15
E, Broeren, Een blik op de (inkomstenbelasting)technische aspecten van cryptovaluta, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 16-23
L.S. Qua en D.R. Post, Nieuwe rapportageverplichtingen over cryptoactiva onder DAC8, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 24-37
D.R. Post, Metaverse, het nieuwe Moneyland?, NTFR 2002/2826
European Commission, Proposal for revision of the Directive on Administrative Cooperation in the field of taxation (Council Directive 2011/16/EU or DAC), COM 2022/707, 8 december 2022
A.Bomer, R. Hein, D. van Hout, R. Russo, Belastingrecht en Technologie, Fiscale Monografie 176, Wolters Kluwer, Deventer, 2022, onderdeel 2.6
E.I. Brouwer en S.J. Brinkman, Beleggen in beursaandelen en cryptovaluta in box 1?, WFR 2022/109
E.I. Brouwer en S.J. Brinkman, Beleggen in beursaandelen en cryptovaluta in box 1?, WFR 2022/109
E.S.J. de Ruijter en R. Rashid, Volgende BTW-block gemined, Btw-brief 2022/10
W. Jansen de Lannoy, De kwalificatie van het handelen in cryptocurrency met gebruik van een trading bot, Tijdschrift voor Formeel Belastingrecht, 8 december 2021.
E.S.J. de Ruijter en S.J. Carrière, Het BTW-doolhof van NFT-crypto’s, Btw-brief 2021/67
Global Standards Mapping Initiative (GSMI) 2.0 – Standalone report on Global Taxation, rapport van het Global Blockchain Business Council (GBBS), november 2021
Dennis Post
Partner Financial Services Amsterdam – Global Blockchain Tax Leader EY
Senior research fellow bij het CPT Project van de Universiteit van Amsterdam
Specialisaties: Blockchain en Tax, Crypto, Web 3.0, Tax Technology, vennootschapsbelasting, verliesverrekening
Auteur van diverse (inter)nationale fiscale publicaties
Meer over Dennis Post
Crypto-valuta, zoals bitcoins, en de onderliggende blockchaintechnologie zijn niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Dat roept ook vanuit de fiscaliteit diverse vragen op. Zo is blockchain niet hetzelfde als bitcoin, maar is bitcoin wel een vorm van een blockchain. Hoe zit het met de fiscale aspecten, kansen en aandachtspunten rondom blockchain?
In dit thema krijgt u antwoord op de volgende vragen:
Wat is blockchain en waarom is er zoveel over te doen?
Wat is het verschil tussen bitcoin en blockchain?
Welke mogelijke fiscale aspecten spelen rondom crypto-munten?
Welke kansen en aandachtspunten biedt blockchain voor de fiscaliteit?
Wat is blockchain?
Blockchaintechnologie is kort gezegd een gedecentraliseerd grootboek dat alle transacties in een netwerk bijhoudt. Hierdoor kan een gedecentraliseerde uitwisseling van betrouwbare data plaatsvinden. Elke deelnemer aan de blockchain houdt een kopie van alle transacties (‘zelfde versie van de waarheid’). Deze transacties zijn beveiligd met cryptographische ‘hashes’ (versleutelingen) om oneigenlijke wijzigingen van transacties te voorkomen en worden goedgekeurd met behulp van een zogeheten consensus-mechanisme.
Bij een zogeheten ‘permissioned blockchain’ (ook wel private blockchain genoemd) kunnen alleen bepaalde gebruikers een transactie goedkeuren, terwijl bij een ‘permissionless blockchain’ (een publieke blockchain, zoals bijvoorbeeld de bitcoin-blockchain) eigenlijk iedereen transacties kan goedkeuren. Bij sommige blockchains kunnen transacties hierbij ‘vergezeld’ gaan van bepaalde regels die zijn opgenomen in zogeheten ‘smart contracts’: kleine programma’s/algoritmes die bepalen wanneer en hoe transacties worden verwerkt. Een groep van transacties wordt hierbij opgenomen in een ‘block’, dat met een cryptografische code aan het vorige block van transacties wordt gekoppeld. Het gevolg is een onbreekbare ketting van transacties: de blockchain. Blockchaintechnologie is daarnaast één van de bouwstenen van Web 3.0, wat door sommigen ook wel de toekomst van het internet wordt genoemd.
Wat is het verschil tussen bitcoin en blockchain?
Bitcoin is de eerste versie van een blockchain. Naast bitcoin bestaan er op dit moment meer dan duizenden andere vormen van crypto-valuta. Daarbij is niet altijd duidelijk wat het doel is van de crypto-valuta of wat het achterliggende project is waarbij men gebruik wil maken van de onderliggende technologie, blockchain. Anders gezegd: Bitcoin is een vorm van blockchaintechnologie, maar blockchaintechnologie staat op zichzelf los van bitcoin of welke andere crypto-valuta dan ook. De term crypto-valuta is overigens verwarrend in die zin dat ondanks dat op sommige plaatsen met bijvoorbeeld bitcoin kan worden betaald, er geen sprake is van valuta. Daarnaast zijn crypto-valuta ook weer onderdeel van een bredere groep crypto-activa. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook NFT’s en utility tokens, tokens waar doorgaans een bepaalde vorm van nut (‘utility’) aan gekoppeld is.
Het belang van blockchaintechnologie voor de fiscaliteit
Voor de combinatie tussen blockchaintechnologie en fiscaliteit zijn met name de volgende aspecten van belang:
Welke belastingen zijn relevant bij crypto-valuta en blockchain?
Welke rapportageverplichtigen gelden voor crypto-valuta?
Hoe kunnen belastingdiensten overgaan tot een adequate en betrouwbare belastingheffing over crypto-valuta?
Hoe kan blockchain-technologie worden ingezet voor het creëren van meer robuuste systemen van belastingheffing?
Hoe vormt blockchain één van de bouwstenen van de toekomst van het internet ('Web3') en wat zijn de bijbehorende belastinggevolgen?
Documenten bij dit thema
Wetgeving
Art. 5.3 Wet IB 2001
Art. 3.90 Wet IB 2001
Art. 3.2 Wet IB 2001
Verordening (EU) 2023/1114 betreffende cryptoactivamarkten en tot wijziging van Verordeningen (EU) nr. 1093/2010 en (EU) nr. 1095/2010 en Richtlijnen 2013/36/EU en (EU) 2019/1937
European Commission, Proposal for revision of the Directive on Administrative Cooperation in the field of taxation (Council Directive 2011/16/EU or DAC), COM 2022/707, 8 december 2022
Kennisgroepstandpunt Belastingdienst van 9 januari 2024, KG:213:2024:2 Toepassing ruilarresten bij onderhandse cryptohandel
Kennisgroepstandpunt Belastingdienst van 9 januari 2024, KG:213:2024:3 Toepassing ruilarresten bij gebruik cryptotradingbot
Standaardarrest
HvJ 25 oktober 2015, Skatteverket v David Hedqvist, zaak C-264/14, ECLI:EU:C:2015:718, V-N 2015/59.15, TaxVisions, editie 20 november 2015
Belangrijkste uitspraken
Conclusie van A-G Niessen 8 januari 2021, nr. 20/02201, ECLI:NL:PHR:2020:1191, V-N 2021/6.11 (zie ook: V-N 2021/11.13, TaxVisions, editie 5 maart 2021)
Hoge Raad 26 februari 2021, nr. 20/02201, ECLI:NL:HR:2021:294, BNB 2021/77, V-N 2021/11.13, FED 2021/46, V-N Vandaag 2021/498, NJB 2021/807, TaxVisions, editie 5 maart 2021
Rechtbank Den Haag 1 oktober 2021, nr. 18_8226, ECLI:NL:RBDHA:2021:10751, V-N 2022/4.13, Belastingadvies 2021/24.10, TaxVisions, editie 21 januari 2022
Rechtbank Gelderland 23 mei 2022, nrs. AWB 21/4562, nrs. 21/4563 en 21/4564, ECLI:NL:RBGEL:2022:2836, V-N Vandaag 2022/1426, Belastingadvies 2022/19.1, TaxLive 10 juni 2022
Gerechtshof Amsterdam 30 mei 2023, nrs. 21/000312 tot en met 21/000318, ECLI:NL:GHAMS:2023:1499, V-N Vandaag 2023/1621, V-N 2023/37.1.6
Rechtbank Noord-Holland 20 december 2023, nr. HAA 23/1575, ECLI:NL:RBNHO:2023:13675, VFP 2024/37
Rechtbank Noord-Nederland 4 april 2024, nrs. LEE 22/2748, 22/2749, 22/2750, 22/2751, 22/2753 en 22/2754, ECLI:NL:RBNNE:2024:1216, V-N 2024/28.2.4
Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 9 juli 2024, nrs. 22/1644 t/m 22/1646, ECLI:NL:GHARL:2024:4613, V-N Vandaag 2024/1562, VFP 2024/115
Literatuur
D.R. Post, Enige inkomstenbelastingaspecten van crypto, NTFR 2024/1378
C. Cipollini, DAC8 and Extraterritoriality: How to Enforce Compliance for non-EU Operators, EC Tax Review, Volume 33, Issue 1 (2024), p. 19-32
R. van de Berg en M.K. van Luijt, Crypto-assets en btw: Een fiscale koorddans op de blockchain, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 4-15
E, Broeren, Een blik op de (inkomstenbelasting)technische aspecten van cryptovaluta, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 16-23
L.S. Qua en D.R. Post, Nieuwe rapportageverplichtingen over cryptoactiva onder DAC8, MBB 2023/13, 10 oktober 2023 (Themanummer: Crypto’s), p. 24-37
D.R. Post en C. Cipollini, Fundamental Elements of a Blockchain-Based Tax System: Governance, Legal and Technology Aspects, World Tax Journal, 2023 (volume 15), No. 3; p. 413-461
D.R. Post en C. Cipollini, Fundamental Elements of a Blockchain-Based Tax system: When to use blockchain for tax?, World Tax Journal, 2022 (volume 14), No. 4; p. 519-572
D.R. Post, Metaverse, het nieuwe Moneyland?, NTFR 2002/2826
European Commission, Proposal for revision of the Directive on Administrative Cooperation in the field of taxation (Council Directive 2011/16/EU or DAC), COM 2022/707, 8 december 2022
A.Bomer, R. Hein, D. van Hout, R. Russo, Belastingrecht en Technologie, Fiscale Monografie 176, Wolters Kluwer, Deventer, 2022, onderdeel 2.6
E.I. Brouwer en S.J. Brinkman, Beleggen in beursaandelen en cryptovaluta in box 1?, WFR 2022/109
OECD, Crypto-Asset Reporting Framework and Amendments to the Common Reporting Standard, oktober 2022
E.I. Brouwer en S.J. Brinkman, Beleggen in beursaandelen en cryptovaluta in box 1?, WFR 2022/109
E.S.J. de Ruijter en R. Rashid, Volgende BTW-block gemined, Btw-brief 2022/10
W. Jansen de Lannoy, De kwalificatie van het handelen in cryptocurrency met gebruik van een trading bot, Tijdschrift voor Formeel Belastingrecht, 8 december 2021.
E.S.J. de Ruijter en S.J. Carrière, Het BTW-doolhof van NFT-crypto’s, Btw-brief 2021/67
Global Standards Mapping Initiative (GSMI) 2.0 – Standalone report on Global Taxation, rapport van het Global Blockchain Business Council (GBBS), november 2021
Taxation of Crypto Assets, Niklas Schmidt et al., Wolters Kluwer Law International, 2021
Will code be taxed? Blockchaintechnologie en kunstmatige intelligentie in de fiscaliteit, P.R. de Jong, WFR 2019/17
Fiscale aspecten van cryptovaluta, V-N 2018/31.3
Bitcoin; juridische en fiscale aspecten in beeld, M. Zeegers, WFR 2015/329
Naslag
Cursus Belastingrecht, OB.2.2.1.A.f8, De vergoeding in vreemde valuta; bitcoins en andere cryptovaluta
Cursus Belastingrecht, IB.5.4.1.N, Cryptovaluta
Verwante onderwerpen
Thema: Digitale economie en belastingheffing
Thema: Machine Learning en fiscaliteit