Hof 's-Gravenhage, 25-09-2012, nr. 200.085.571-01

[geïntimeerde] heeft een eenmanszaak onder de naam [geïntimeerde] Aannemersbedrijf. Hij heeft in opdracht van [appellant] diens woning in 's-Gravenzande verbouwd en deels nieuw gebouwd. Deze werkzaamheden zijn gestart in de loop van 2003 en zijn voortgezet tot in december 2004.

Voor het werk is op 15 augustus 2003 een bouwvergunning verleend. In de aanvraag daarvoor is vermeld dat beoogd wordt het verbouwen/uitbreiden van de woning en dat de aanneemsom bedraagt c.q. is begroot op € 105.000,- exclusief BTW. Bij de aanvraag waren tekeningen gevoegd die betrekking hebben op de uitwendige en constructieve werkzaamheden.

[appellant] heeft, naar zijn zeggen, daags na de vergunningverlening een brief, gedateerd 16 augustus 2003, aan [geïntimeerde] gefaxt en per gewone post verzonden, waarin onder meer is vermeld:

[geïntimeerde] stelt deze brief niet ontvangen te hebben.

[geïntimeerde] heeft, naar zijn zeggen, bij brief van 13 september 2003 aan [appellant] een prijsopgave gedaan voor de uitwendige werkzaamheden ("casco") aan de woning tegen een prijs van € 175.000,- exclusief 19% BTW. De brief bevat een uitvoerige beschrijving van de uit te voeren werken en toe te passen materialen.

[appellant] stelt deze brief voor het eerst in november 2004 onder ogen te hebben gekregen.

[geïntimeerde] heeft, stelt hij verder, in de loop van 2004 met [appellant] afgesproken dat hij ook de nodige werkzaamheden aan het inwendige van de woning zou uitvoeren, waarbij afgerekend zou worden op basis van verwerkte materialen en werkuren. De afspraak is niet op schrift gezet. [appellant] betwist dat deze afspraak gemaakt is.

[geïntimeerde] heeft voor zijn werkzaamheden in oktober 2003 en in maart en augustus 2004 tussentijdse facturen aan [appellant] gezonden, tot een totaal bedrag van € 112.500,- exclusief BTW. Als omschrijving vermelden de facturen "1e Termijn verbouw woning", "2e Termijn verbouw woning" respectievelijk "3e Termijn verbouw woning". [appellant] heeft deze drie facturen alle na korte tijd voldaan.

Een factuur d.d. 1 november 2004 van [geïntimeerde] ten bedrage van € 75.000,- exclusief BTW, met als omschrijving "4e Termijn verbouw woning" is door [appellant] niet betaald. Dat geldt ook voor een factuur d.d. 26 november 2004 ten bedrage van (per saldo) € 1.736,70 exclusief BTW, met als vermeldingen "Verbouw casco volgens opgave dd. 13-9-2003" en "Verrekening van wijzigingen"; deze laatste posten zijn toegelicht aan de hand van een overzicht van verwerkte uren en toegepaste materialen. Een ampel gespecificeerde factuur d.d. 29 december 2004 van [geïntimeerde] ten bedrage van € 103.363,30 exclusief BTW, met als vermelding "Betreft afwerking binnenkant van uw woning", is door [appellant] evenmin voldaan.

Uit deze facturen valt op te maken dat [geïntimeerde] in rekening heeft gebracht voor het casco € 175.000,-, voor meerwerk aan het casco € 14.236,70 en voor de binnenkant € 103.363,60, dus in totaal € 292.600,30 (alles exclusief BTW). [appellant] heeft de facturen betaald tot in totaal een bedrag van € 112.500,-. In eerste aanleg heeft [geïntimeerde] de veroordeling van [appellant] gevorderd tot betaling van het verschil van € 180.100,- (dat is € 214.319,- inclusief BTW), te vermeerderen met kosten en rente.

Na verweer van [appellant] en nadat een onderzoek door een deskundige had plaatsgevonden heeft de rechtbank bij eindvonnis van 26 januari 2011 de vordering van [geïntimeerde] toegewezen tot een bedrag van € 209.526,87 inclusief BTW, vermeerderd met rente. [appellant] is veroordeeld in de proceskosten.

In eerste aanleg heeft [appellant] in reconventie gevorderd (voor zover thans nog van belang) dat [geïntimeerde] wordt veroordeeld tot terugbetaling van € 14.925,- en tot het vergoeden van schade, op te maken bij staat. Deze vordering is door de rechtbank in het eindvonnis afgewezen, eveneens met veroordeling van [appellant] in de proceskosten.

De grieven strekken tot (i) vernietiging van de bestreden vonnissen, afwijzing van de vordering van [geïntimeerde] en toewijzing van de tegenvordering van [appellant], (ii) veroordeling van [geïntimeerde] tot terugbetaling van hetgeen [appellant] ter uitvoering van het eindvonnis heeft betaald en (iii) veroordeling van [geïntimeerde] in de proceskosten in beide instanties.

2 Grief I stelt, in verband met het feit dat titel 12 van boek 7 BW op 1 september 2003 in werking is getreden, de vraag aan de orde op welk tijdstip precies de overeenkomst van partijen tot stand is gekomen. Bij een antwoord op die vraag heeft [appellant] geen belang, aangezien het nieuwe recht geen voor dit geding beslissende bepalingen bevat die onder het oude recht niet al golden. Het oude recht kende weliswaar naar de letter van de wet geen bepaling als artikel 7:752 BW, maar de jurisprudentie ging al uit van de gelding van een inhoudelijk eendere regel (vergelijk onder meer het hierna nog te noemen arrest inzake Van der Zee/Martens). Deze grief behoeft dan ook geen verdere behandeling en wordt verworpen. Duidelijkheidshalve zal het hof hierna, zoals ook partijen hebben gedaan, de huidige wetsartikelen betreffende de overeenkomst van aanneming hanteren.

4 De grieven IX en XI bevatten het verwijt dat de rechtbank aan de door haar aanvankelijk benoemde deskundige en aan degeen die zij ter vervanging van hem heeft benoemd, niet heeft opgedragen in zijn bericht een "disclosure statement" op te nemen. Bij akte d.d. 27 juni 2007 heeft [appellant], bij gebreke van overeenstemming tussen partijen, de rechtbank de vrije hand gelaten bij het benoemen van een deskundige. Zijnerzijds is niet verzocht om de deskundige op te dragen een "disclosure statement" op te nemen. Kennelijk heeft de rechtbank zich verlaten op de bij haar aanwezige kennis omtrent de capaciteiten en ervaring van de gedachte deskundige(n) en heeft zij geen aanleiding gevonden dienaangaande nadere informatie te vragen. Bij deze stand van zaken acht het hof de door de rechtbank gevolgde werkwijze juist. De grieven worden gepasseerd.

5 Grief X is gericht tegen de beslissing van de rechtbank om de kosten van het deskundigenonderzoek voorshands voor rekening van [appellant] te brengen. Naar het oordeel van het hof had het in de rede gelegen het voorschot ten laste van [geïntimeerde] te brengen, maar nu [appellant] bij het eindvonnis veroordeeld is in de proceskosten en daarom ook de desbetreffende kosten voor zijn rekening moest nemen, kan de grief niet tot vernietiging van de bestreden uitspraak leiden.

Het hof kan [appellant] in dit betoog niet volgen. De rechtbank heeft als uitgangspunt de vraag genomen wat de redelijke prijs is die [appellant] aan [geïntimeerde] verschuldigd is. Dat is de vraag die de deskundige had te onderzoeken en onderzocht heeft. Hoewel een schouw ter plaatse informatief had kunnen zijn ziet het hof geen reden om aan te nemen dat de deskundige de redelijke prijs voor het werk niet aan de hand van tekeningen en rekeningen heeft kunnen berekenen. Hierbij weegt mee dat er geen discussie is over de kwaliteit van de door [geïntimeerde] uitgevoerde werkzaamheden en dat [appellant] gelegenheid had om eventuele onjuistheden in zijn reactie op de concept-rapportage aan de orde te stellen. De deskundige had niet tot taak om de juistheid van de hem ter inzage gegeven rekeningen te onderzoeken en evenmin om na te gaan welke bedragen door [geïntimeerde] in werkelijkheid waren betaald, waaronder de kosten van de gemaakte constructieberekeningen. Klaarblijkelijk heeft de deskundige de hem gezonden rekeningen alleen als oriëntatie gebruikt bij het uitvoeren van zijn onderzoek. Ook deze grief wordt derhalve verworpen.

7 Grief XIII verwijt de rechtbank geen rekening gehouden te hebben met het feit dat [appellant], naast de bedragen die hij aan [geïntimeerde] heeft betaald, voor het maken van constructieberekeningen rechtstreeks aan het desbetreffende bureau een bedrag betaald heeft. Deze grief treft doel. Nu de rechtbank tot de conclusie was gekomen dat [geïntimeerde] aanspraak kon maken op de redelijke prijs die door de deskundige becijferd was met inbegrip van de normale kosten voor constructieberekeningen, strekten daarop de door [appellant] al betaalde bedragen in mindering, met inbegrip van het bedrag dat deze aan genoemd bureau had voldaan. Het gaat hier om een bedrag van € 333,- exclusief BTW dat door [geïntimeerde] niet bestreden wordt. Het hof zal hierna de in rechtsoverweging 2.5. van het eindvonnis vervatte berekening corrigeren.

8 De grieven XIV, XV en XVI lenen zich voor gezamenlijke behandeling. Deze zien alle op de waardering van het getuigenbewijs dat [geïntimeerde] in eerste aanleg heeft bijgebracht. Volgens [appellant] heeft [geïntimeerde] getuigen beïnvloed en zelf een meinedige verklaring afgelegd. Bovendien zou aan de verklaringen van de gehoorde getuigen niet de waarde toegekend mogen worden die de rechtbank daaraan heeft toegekend. Bij de beoordeling van deze grieven stelt het hof voorop dat het eindvonnis, waarin de rechtbank het geleverde bewijs waardeert en de daaromtrent door [appellant] gemaakte opmerkingen beoordeelt, gewezen is door de rechter die ook de getuigen heeft gehoord. Dat is in overeenstemming met het voorschrift van artikel 155 Rv. De beoordeling van de betrouwbaarheid van een getuige en de vraag of deze door een van partijen op ongewenste wijze is beïnvloed zal als regel het beste kunnen geschieden door de rechter die zelf de getuigen heeft ondervraagd. De rechtbank is op de door [appellant] gemaakte opmerkingen voldoende ingegaan. Bij de beoordeling van de vraag of het bij te brengen bewijs geleverd is spelen niet alleen de inhoud van de desbetreffende verklaringen een rol maar ook de indruk die de rechter zich heeft kunnen vormen over de betrouwbaarheid van de getuigen en de mogelijke beïnvloeding door een van de partijen. Het hof heeft in hetgeen [appellant] ter onderbouwing van zijn grieven heeft aangevoerd, geen aanknopingspunten gevonden om de zaak anders te beoordelen dan de rechtbank heeft gedaan. Deze drie grieven zijn dan ook vergeefs voorgesteld.

9 Het door [appellant] gedane bewijsaanbod wordt gepasseerd omdat geen feiten zijn gesteld die, indien bewezen, tot een andere beoordeling van het geschil zouden leiden.

Voor het overige worden de bestreden vonnissen bekrachtigd.

Beslissing

Het hof: