HR, 08-11-2011, nr. 10/04010

‘De voorzitter deelt mede de korte inhoud van de stukken van het dossier in deze strafzaak, waaronder met name al die stukken waarvan in het (promis) vonnis, het verkorte arrest en de aanvulling daarop melding is gemaakt, in het bijzonder de deskundigenrapporten opgemaakt door de gerechtelijk deskundigen bij het NFI, Ir B. Hoogeboom en Dr I.B. Alberink van 13 februari 2009 en Dr B. Kubat, arts en patholoog, van 19 augustus en 26 november 2008 het contra-expertiserapport opgemaakt door Dr. med. D. Spendlove, geneesheer-specialist voor gerechtelijke geneeskunde/forensische pathologie, van 5 november 2009 almede het rapport van psychologisch onderzoek met betrekking tot de verdachte van B. van Giessen, klinisch psycholoog, van 4 december 2008.’

‘hij op 17 augustus 2008 te Amsterdam opzettelijk [slachtoffer] van het leven heeft beroofd, immers is verdachte met dat opzet met een door hem bestuurde auto met aanmerkelijke snelheid gereden in de richting van voornoemde [slachtoffer], waardoor voornoemde [slachtoffer] op de motorkap is terechtgekomen en waarna verdachte vervolgens zijn snelheid heeft verhoogd en vervolgens krachtig heeft geremd, waardoor voornoemde [slachtoffer] op de grond is gevallen, ten gevolge waarvan voornoemde [slachtoffer] op 19 augustus 2008 is komen te overlijden.’

‘Door de raadsman is ter terechtzitting in hoger beroep ten aanzien van hetgeen onder 1 is ten laste gelegd —zakelijk weergegeven— primair aangevoerd dat het overlijden van het slachtoffer twee dagen na het ongeval niet noodzakelijkerwijs het gevolg is geweest van het handelen van zijn client. Het slachtoffer is mogelijk overleden ten gevolge van letsel dat hij heeft opgelopen bij een sprong op de motorkap van de auto van verdachte, door een val tegen de auto van [betrokkene 1], tijdens de in het ziekenhuis uitgevoerde operaties of door een reeds bestaande slechte fysieke conditie. Nu het oorzakelijk verband tussen het handelen van de verdachte en de dood van het slachtoffer ontbreekt dient hij te worden vrijgesproken van het hem onder 1 ten laste gelegde.

Voor het geval het hof van oordeel is dat het handelen van verdachte wel heeft geleid tot het overlijden van het slachtoffer, heeft de raadsman subsidiair ten aanzien van het onder 1 primair tot en met meer subsidiair ten laste gelegde aangevoerd dat de verdachte geen (voorwaardelijk) opzet heeft gehad op de dood van het slachtoffer. Uit de aard van de gedragingen, noch uit de omstandigheden waaronder deze zijn begaan kan worden afgeleid dat deze waren gericht op het overlijden van het slachtoffer. Daarbij komt dat de auto van verdachte zo klein en laag was dat deze niet als potentieel wapen kan worden opgevat. Het voorgaande betekent, aldus de raadsman, dat de verdachte van dit deel dient te worden vrijgesproken.

Het hof overweegt naar aanleiding van het voorgaande als volgt.

Het hof stelt aan de hand van het verhandelde ter terechtzitting en de stukken die zich in het dossier bevinden vast dat de verdachte op 17 augustus 2008 in zijn auto — een Mini Cooper — over het parkeerdek van IKEA in de richting van de verkeersregelaar [slachtoffer] is gereden. De verdachte stopte niet hoewel en terwijl de verkeersregelaar voor de auto midden op de rijbaan stond, maar bleef — hoewel hij had kunnen stoppen — doorrijden. Daardoor moest [slachtoffer] achteruit lopen en heeft hij zijn handen op de motorkap gezet. De bestuurder remde nog steeds niet af en uiteindelijk kwam de verkeersregelaar met zijn hele lichaam op die motorkap terecht. Toen gaf de verdachte gas. Daarna heeft de verdachte krachtig geremd en is direct daarop achteruit gaan rijden. De verkeersregelaar is door dit rijgedrag van de motorkap gevallen waarbij zijn lichaam en hoofd met grote kracht op het wegdek terecht kwamen.

Uit het deskundigenrapport van 13 februari 2009 van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) betreffende beeldonderzoek naar het incident op het parkeerdek van IKEA te Amsterdam op 17 augustus 2008, uitgevoerd door gerechtelijk deskundigen Ir. B. Hoogenboom en Dr. I.B. Alberink leidt het hof af dat de snelheid van de auto van verdachte toen [slachtoffer] achteruit moest lopen ongeveer 8 kilometer per uur bedroeg en dat de snelheid is opgevoerd tot ongeveer 22 kilometer per uur toen het slachtoffer zich op de motorkap bevond.

Op basis van het voorgaande komt het hof tot de conclusie dat [slachtoffer] — die achteruit moest lopen voor een auto die niet voor hem stopte maar met een hogere snelheid dan stapvoets bleef doorrijden — als hij niet onder die auto terecht wilde komen- geen andere reele mogelijkheid om erger te voorkomen had dan te zorgen dat hij op de motorkap van die auto terecht kwam, nog daargelaten dat de auto, terwijl [slachtoffer] zijn handen op de motorkap had, feitelijk onder hem door schoof.

Uit de rapporten met betrekking tot pathologisch en neuropathologisch onderzoek van 26 november 2008 van het NFI, beide opgemaakt door arts en patholoog dr. B. Kubat (verder: het pathologisch en het neuropathologisch rapport) en uit het verhoor van deze deskundige bij de rechter-commissaris op 14 april 2009 blijkt —samengevat— dat de meer dan 2 meter lange en meer dan 100 kg zware [slachtoffer] is overleden aan (de gevolgen van) ernstig schedel-hersenletsel en de daardoor opgetreden verwikkelingen. Door het hersentrauma zijn kneuzingen aan de hersenen ontstaan en zijn er onder het harde hersenvlies bloedingen opgetreden. Dit heeft geleid tot hersenzwelling als gevolg van vochtophoping. Dit heeft geleid tot de noodzaak van de eerste spoedoperatie. Na de eerste spoedoperatie was een tweede spoedoperatie nodig. Door de hersenzwelling ontstaat druk op de hersenstam en dan stopt het hart. Ook tijdens de tweede operatie is, om de druk op de hersenstam te verlagen, de bloeding weggehaald. Daarbij is het slachtoffer gereanimeerd. Uiteindelijk heeft dit alles geleid tot nog meer hersenzwelling en uiteindelijk tot het overlijden van het slachtoffer. De inklemming van hersenen heeft de voornaamste rol gespeeld tijdens het overlijden. De inklemming van de hersenen — die ook geleid heeft tot het door Kubat in het pathologisch onderzoek beschreven afsterven van weefsel in de rechter hersenhelft — zou nooit zijn ontstaan als er geen vochtophoping in de hersenen was. Voorts zou er geen vochtophoping zijn geweest als er geen trauma zou zijn geweest.

Naar het oordeel van Kubat was het hart van het slachtoffer volstrekt normaal. Het hartfalen is terminaal ontstaan en was onderdeel van het doodgaan en een complicatie van een algehele slechte toestand die door het trauma was ontstaan. Tenslotte heeft de deskundige in dit geval geen oud subduraal hematoom kunnen constateren en de bevindingen van Kubat bevatten geen aanwijzingen dat tijdens de in het ziekenhuis bij het slachtoffer uitgevoerde operaties fouten zijn gemaakt of dat het slachtoffer voorafgaand aan het ten laste gelegde gebeuren in een zodanig slechte lichamelijke conditie zou zijn geweest dat dit tot zijn dood heeft geleid. Ook anderszins is dit niet aannemelijk geworden

Wat er zij van de door de getuige [betrokkene 1] beschreven val van [slachtoffer] tegen de motorkap van een andere auto nadat [slachtoffer] van de straat was opgestaan en hij zijn evenwicht niet kon bewaren (de getuige [betrokkene 2] verklaart bij de rechter commissaris dat [slachtoffer] tegen de auto geleund stond en in elkaar zakte), blijkt — nog afgezien van de constatering dat deze val kennelijk het gevolg was van de toestand waarin [slachtoffer] door de val van de motorkap van verdachtes auto was geraakt — uit niets dat die val van zodanige aard was dat daarbij het later geconstateerde hoofdletsel kon ontstaan. Nu Kubat in zijn verhoor door de rechter-commissaris heeft gezegd dat naar zijn oordeel hersenletsel zoals dat bij [slachtoffer] is geconstateerd wel past bij iemand die — zoals de getuigen [betrokkene 1] en [betrokkene 3] verklaren — als een plank achterover slaat maar niet bij iemand die flauw valt, is het hof van oordeel dat het (hersen)letsel bij [slachtoffer] is veroorzaakt door de harde klap met zijn hoofd tegen het wegdek nadat hij van de motorkap van de auto van verdachte viel.

Gelet op bovenbeschreven feiten en omstandigheden en nu niet aannemelijk is geworden dat de dood is ingetreden door enige andere oorzaak, is het hof met de advocaat-generaal van oordeel dat sprake is van oorzakelijk verband tussen het handelen van verdachte en de dood van het slachtoffer. De gedragingen van de verdachte en het daaruit bij [slachtoffer] ontstane hersenletsel zijn van zodanige aard dat diens overlijden redelijkerwijs als gevolg van het handelen van verdachte aan de verdachte kan worden toegerekend. Het voorgaande voert tot de slotsom dat het hof het primair door de raadsman gevoerde verweer verwerpt.

Het hof overweegt, ten aanzien van het subsidiair door de raadsman gevoerde verweer —zoals weergegeven in zijn pleitnota— als volgt.

Het hof acht, evenals de rechtbank, de verdediging en de advocaat-generaal, de verklaring van verdachte dat hij niet de bedoeling heeft gehad om het slachtoffer te doden in de zin van boos opzet, aannemelijk. Naar het oordeel van het hof heeft de verdachte echter wel opzet in voorwaardelijke zin op de dood van het slachtoffer gehad.

Voorwaardelijk opzet op een bepaald gevolg — zoals hier de dood — is aanwezig indien de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat dat gevolg zal intreden. De beantwoording van de vraag of de gedraging de aanmerkelijke kans op een bepaald gevolg in het leven roept is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waarbij betekenis toekomt aan de aard van de gedraging en de omstandigheden waaronder deze is verricht. Er is geen grond de inhoud van het begrip ‘aanmerkelijke kans’ afhankelijk te stellen van de aard van het gevolg. Het zal in alle gevallen moeten gaan om een kans die naar algemene ervaringsregelen aanmerkelijk is te achten. Voor de vaststelling dat de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan zulk een kans is niet alleen vereist dat de verdachte wetenschap heeft van de aanmerkelijke kans dat het gevolg zal intreden, maar ook dat hij die kans ten tijde van de gedraging bewust heeft aanvaard (HR 25 mei 2003; LJN: AE9049).

Verdachte is met zijn auto — hoewel dat had gekund — niet gestopt toen hij de verkeersregelaar voor zich op de rijbaan zag staan maar is in diens richting met een snelheid van ongeveer 8 kilometer per uur doorgereden. De auto bleef in voorwaartse beweging, zelfs toen deze [slachtoffer] op zeer korte afstand was genaderd en [slachtoffer] hierdoor was genoodzaakt zich achteruit te bewegen. Verdachte is niet gestopt toen [slachtoffer] zich (met zijn handen op de motorkap) voor zijn auto bevond. Toen het slachtoffer op de motorkap terecht was gekomen heeft verdachte zelfs de snelheid verhoogd tot ongeveer 22 kilometer per uur. Vervolgens heeft verdachte abrupt geremd met — zoals hij zelf verklaart — de bedoeling de verkeersregelaar van de motorkap te krijgen.

Door aldus te handelen heeft de verdachte naar het oordeel van het hof de objectief aanmerkelijke kans dat het slachtoffer zodanig ten val zou komen dat hij (daaraan) zou (komen te) overlijden op de koop toegenomen. Met de rechtbank acht het hof de verklaring van de verdachte bij de rechter-commissaris dat het slachtoffer zelf tegen de auto aanliep en op de motorkap is gaan liggen onaannemelijk. Zelfs indien dit zo zou zijn doet dit niet af aan het voorwaardelijk opzet op de dood. Al zou het slachtoffer zelf op de motorkap zijn gesprongen en al zou de lezing van verdachte worden gevolgd, dan nog laat dit onverlet dat verdachte op dat moment niet zijn auto (rustig) tot stilstand heeft gebracht maar is doorgereden terwijl het slachtoffer zich voor de auto bevond en zelfs heeft geaccelereerd terwijl het slachtoffer zich op de motorkap bevond.

Wellicht ten overvloede wijst het hof op het feit van algemene bekendheid dat een met enige snelheid in beweging zijnde auto zich ten opzichte van de kwetsbaarheid van een voetganger al snel als een potentieel dodelijk wapen manifesteert. Het hof is daarbij bepaald niet van oordeel dat dit voor een Mini Cooper (die meer dan 1000 kg weegt) anders zou zijn.

Voorts is het hof van oordeel dat niet aannemelijk is geworden dat het slachtoffer door voor de auto op de rijbaan —al dan niet met gestrekte armen en zwaaiend bewegingen— een stopteken te geven ook maar enigermate heeft bijgedragen aan de aanrijding door verdachte. Blijkens de zich in het dossier bevindende verklaringen was het slachtoffer duidelijk zichtbaar en was zijn optreden juist gericht op het aanspreken van de verdachte op diens gevaarzettend (rij) gedrag, derhalve gericht op het voorkomen van een ongeval.

Naar oordeel van het hof heeft verdachte, ook ter terechtzitting in hoger beroep, op geen enkele manier duidelijk kunnen maken dat hij ‘in paniek’ zou hebben gehandeld. Deze uitleg van de verdachte voor zijn gedrag staat ook haaks op de door hem op 17 augustus 2008 ter plekke van het ongeval afgelegde verklaring waarin hij zegt dat hij ‘pissig’ was en het slachtoffer van zijn motorkap wilde hebben.

Het hof verwerpt ook het subsidiaire verweer in de onderdelen afzonderlijk en in onderling verband beschouwd.

Met de advocaat-generaal is naar het oordeel van het hof op grond van het vorenoverwogene wettig en overtuigend bewezen hetgeen de verdachte onder 1 primair, ten aanzien van doodslag, is ten laste gelegd.’