Hof Arnhem, 22-04-2008, nr. 21-005900-05

De feiten die aan verdachte worden verweten, strekken zich uit over de periode 1 februari 1999 tot en met 9 april 2003;

Doorzoeking, na een daartoe strekkend rechtshulpverzoek van 14 december 2000, in verband met een onderzoek naar in Duitsland gepleegde strafbare feiten, heeft plaatsgevonden op 3 oktober 2001;

Een gerechtelijk vooronderzoek is geopend op 12 oktober 2001 en gesloten op 3 februari 2004;

Verdachte heeft in deze zaak van 20 september 2002 tot en met 23 september 2002 inverzekeringstelling ondergaan;

Op 25 maart 2004 heeft behandeling bij de meervoudige kamer in de rechtbank te Arnhem plaatsgevonden. De zaak wordt aangehouden omdat de zaak tegen [medeverdachte] wordt aangehouden en de zaken gelijktijdig dienen op te gaan;

Op 3 november 2005 heeft de volgende behandeling bij de rechtbank plaatsgevonden, waarna het onderzoek is gesloten;

Bij vonnis van 17 november 2005 is verdachte veroordeeld tot – kort gezegd – een gevangenisstraf voor de duur van 22 maanden;

Op 22 november 2005 is namens verdachte beroep ingesteld tegen het vonnis;

Op 17 maart 2006 is het dossier binnengekomen bij de strafgriffie van het gerechtshof;

Op 7 november 2007 vond de eerste behandeling bij het gerechtshof te Arnhem plaats, bij welke behandeling verdachte aanwezig is geweest. De zaak is toen aangehouden omdat er onvoldoende tijd was de zaak helemaal te behandelen;

Op 8 april 2008 heeft de tweede en laatste behandeling bij het gerechtshof te Arnhem plaatsgevonden, bij welke behandeling verdachte wederom aanwezig is geweest.

Op het moment dat vanwege de Nederlandse Staat jegens de betrokkene een handeling wordt verricht waaraan deze in redelijkheid de verwachting kan ontlenen dat tegen hem ter zake van een bepaald strafbaar feit door het openbaar ministerie een strafvervolging zal worden ingesteld, begint de redelijke termijn te lopen. Naar het oordeel van het hof dient niet de doorzoeking van de woning van verdachte in oktober 2001, die immers plaats vond op verzoek van de Duitse autoriteiten, maar de inverzekeringstelling van verdachte op 23 september 2002 als een zodanige handeling te worden aangemerkt. Aldus is de op zijn redelijkheid te beoordelen termijn op de laatstgenoemde datum aangevangen.

In eerste aanleg en tussen de datum van instelling van het hoger beroep namens verdachte op 28 november 2005 en de eerste behandeling van de zaak bij het gerechtshof op 7 november 2007, is een onwenselijk lange periode verstreken, echter niet zodanig dat deze een schending oplevert van het redelijke termijnvereiste als bedoeld in artikel 6 EVRM. Ook het tijdsverloop van de totale procedure acht het hof niet zodanig lang dat op grond daarvan schending van artikel 6, eerste lid, van het EVRM moet worden aangenomen.

Het hof zal bij de bepaling van de op te leggen straf wel rekening houden met het tijdsverloop.

Ne bis in idem

Namens de verdachte is door de raadsman ter terechtzitting voorts betoogd dat het openbaar ministerie niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging nu er sprake is van schending van het beginsel van ne bis in idem als bedoeld in artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht. De raadsman heeft daartoe aangevoerd dat verdachte voor de bestuurdersaansprakelijkheid in Duitsland met betrekking tot beide vennootschappen is vervolgd getuige het Haftungsbescheid über Lohnsteuer und Solidaritätszuschlag van

9 december 2005, 28 november 2006 en 14 februari 2007. Er is tevens sprake ten laste van verdachte van aanmaningen en tenuitvoerleggingen in verband met de Haftungsbescheiden.

Het hof oordeelt hierover als volgt.

Artikel 68 van het Wetboek van Strafrecht (Sr) ziet er – kort gezegd – op dat niemand andermaal kan worden vervolgd wegens een feit waarover door een Nederlandse rechter onherroepelijk is beslist (lid 1). Is het gewijsde afkomstig van een andere rechter, dan heeft wegens hetzelfde feit geen vervolging plaats in geval van vrijspraak, ontslag van alle rechtsvervolging of veroordeling, indien een straf is opgelegd, gevolgd door de gehele uitvoering, gratie of verjaring der straf (lid 2).

Ter zitting van het hof d.d. 8 april 2008 is de raadsman gevraagd naar een bewijs van vervolging in Duitsland terzake van het opzettelijk niet of onjuist doen van een aangifte inkomstenbelasting. De raadsman kon hierover niets overleggen. Uit de door de raadsman aangehaalde stukken kan het hof niet afleiden dat verdachte in Duitsland is of wordt vervolgd of dat er sprake is van een onherroepelijke veroordeling ten aanzien van het opzettelijk niet of onjuist doen van een aangifte inkomstenbelasting. Nu niet is gebleken dat in Duitsland voor de feiten waarvoor verdachte thans wordt vervolgd een vonnis is gewezen, is er geen sprake van een vervolging voor dezelfde feiten als bedoeld in artikel 68 Sr. Het hof verwerpt het verweer.

Nietige dagvaarding

De raadsman heeft aangevoerd dat in de dagvaarding onder feit 1 niet staat vermeld hetgeen niet door verdachte zou zijn opgegeven aan inkomsten. De dagvaarding moet daarom nietig verklaard worden.

Het hof verwerpt het verweer.

Hoewel het hof het op zichzelf wenselijk acht dat in de tenlastelegging (globaal) aan wordt gegeven op welke posten het onjuist en/of onvolledig doen van aangiften inkomstenbelasting betrekking heeft, leidt het niet vermelden daarvan in elke geval in deze zaak er niet toe dat verdachte niet wist waartegen hij zich diende te verdedigen. Verdachte en zijn raadsman hebben ter zitting voldoende blijk gegeven zich te realiseren om welke inkomsten het ging.

Het hof is aldus anders dan de raadsman van oordeel dat de tenlastelegging niet behoeft te worden aangemerkt als een obscuur libel. Verder is de dagvaarding ook in overeenstemming met de eisen gesteld in het eerste lid van artikel 261 van het Wetboek van Strafvordering zodat geen sprake is van nietigheid van de dagvaarding.

Ten aanzien van feit 1

Op grond van de Wet op de inkomstenbelasting 1964 zoals deze gold tot en met het jaar 2000, en de Wet inkomstenbelasting 2001 die geldt met ingang van het jaar 2001 (in het hierna volgende zal het hof beide wetten aanduiden als de Wet IB, tenzij het tegendeel blijkt) wordt de belasting geheven naar het belastbare inkomen (wet IB 1964), dan wel - voor zover in dit geval van belang - naar het belastbare inkomen uit werk en woning (Wet IB 2001). Het hof begrijpt de dagvaarding aldus dat verdachte onder 1 ten laste wordt gelegd dat hij in de aangiften voor de inkomstenbelasting voor de aldaar genoemde jaren opzettelijk een te laag belastbaar inkomen heeft opgegeven (en niet een te laag belastbaar bedrag zoals geldt voor belastingplichtigen voor de vennootschapsbelasting).

Belastingplicht

Verdachte heeft opgegeven dat hij woonachtig is in [woonplaats] (Nederland). Uit de door hem gedane aangiften inkomstenbelasting blijkt dat hij ook in de onder feit 1 genoemde jaren woonachtig was in Nederland. Het tegendeel is gesteld noch gebleken. Dit betekent dat verdachte voor de desbetreffende jaren moet worden aangemerkt als binnenlandse belastingplichtige volgens de Wet IB en dat hij voor die jaren zijn zogenoemde wereldinkomen, dat wil zeggen al zijn inkomsten uit de in de Wet IB genoemde bronnen van inkomen, waar ook ter wereld verdiend, moet aangeven. Het hof acht bewezen dat verdachte in de tenlastegelegde periode mede leiding heeft gegeven aan - kort gezegd - een koppelbazenorganisatie en dat hij daarmee in die periode aanzienlijke inkomsten heeft verkregen. Uit de gebezigde bewijsmiddelen volgt dat verdachte stelselmatig vanuit Nederland werkzaamheden verrichtte, gericht op de tewerkstelling van werknemers in Duitsland. De daaruit voortvloeiende inkomstenstroom vanuit de opdrachtgevers in Duitsland leidde naar Nederland, is mede geïncasseerd door verdachte en kwam hem mede ten goede. Die inkomsten heeft hij, nu vast staat dat hij binnenlandse belastingplichtige was, ten onrechte niet in zijn aangifte voor de inkomstenbelasting vermeld. Gelet op aard van deze inkomsten en de listige en samenspannende wijze waarop de verdachte die inkomsten heeft verkregen, acht het hof tevens bewezen dat hij die inkomsten opzettelijk voor de Nederlandse fiscus heeft verzwegen. Of in fiscale zin sprake is van handelen van de verdachte in fraudem legis, welke vraag door de verdediging in haar pleidooi uitvoerig aan de orde wordt gesteld (en welke vraag het hof geneigd is ontkennend te beantwoorden omdat het niet-aangeven van - in de volksmond "zwarte" - inkomsten, niet valt onder het fiscale leerstuk van fraus legis) is hier niet van belang.

Zoals de rechtbank terecht in haar veroordelende vonnis heeft overwogen, is het enkele feit dat de fiscale kwalificatie van de genoten inkomsten onder de Wet IB voor discussie vatbaar is, niet relevant voor de bewezenverklaring van het onder 1 tenlastegelegde. Dit geldt evenzeer voor de omstandigheid dat de bevoegde inspecteur van de Belastingdienst zijn standpunt dienaangaande nog niet definitief heeft bepaald. De vraag of die inspecteur door dat nalaten, zich schuldig maakt aan détournement de pouvoir staat hier niet ter discussie. Evenmin staat hier ter discussie dat de inspecteur, door het beweerde hanteren van een knijp- en piepsysteem, ontoelaatbaar zou handelen. Het handelen van de inspecteur kan door verdachte in een fiscale procedure aan de orde worden gesteld.

Voor het antwoord op de vraag of verdachte, voor zijn inkomsten als koppelbaas een zogenoemde aftrek ter voorkoming van dubbele belasting toekomt, gaat het hof uit van het ter zake door de inspecteur van de Belastingdienst in zijn brief van 2 juni 2004 ingenomen standpunt dat zulks niet het geval is. Dit standpunt komt het hof vooralsnog als juist voor. Verdachte heeft immers verklaard dat hij het grootste deel van zijn werkzaamheden voor de Duitse vennootschappen in of vanuit Nederland heeft verricht. Gesteld noch gebleken is dat verdachte zich daarbij bediend heeft van een inrichting die op grond van - kort gezegd - het Belastingverdrag van 16 juni 1959 zoals dat nadien is gewijzigd, tussen Nederland en Duitsland (hierna: het Verdrag) als een zogenoemde vaste inrichting kan worden aangemerkt. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de vennootschappen onder wier namen verdachte in Duitsland opereerde, gebruik maakten van zogenoemde servicebureau's. De diensten van deze servicebureau's bestonden hierin dat de telefoonlijnen van die vennootschappen waarop zij - beweerdelijk - op in Duitsland gelegen adressen bereikbaar waren, automatisch en gedurende 24 uur per dag waren doorgeschakeld naar een door of namens verdachte in Nederland gehuurd bedrijfsadres, en dat op die Duitse adressen ontvangen post voor de vennootschappen werd doorgestuurd naar bedoeld Nederlands adres. Verdachte heeft ter zitting verklaard, zonder daarbij overigens concrete en verifieerbare feiten te vermelden, wel eens op de adressen van de servicebureau's aanwezig te zijn geweest in een, per gebeurtenis, extra gehuurde kantoorruimte, maar dit maakt naar het oordeel van het hof niet aannemelijk dat verdachte daarmee in Duitsland over een vaste inrichting in de zin van het Verdrag beschikte. Alsdan worden de inkomsten van verdachte als koppelbaas op grond van het Verdrag aan Nederland toegerekend, ongeacht de fiscale kwalificatie daarvan.

Daarmee staat naar het oordeel van het hof vast dat het tenlastegelegde opzettelijk doen van onjuiste en onvolledige aangiften inkomstenbelasting tot gevolg kon hebben dat te weinig belasting werd geheven en daartoe ook strekte. Dat, zoals de rechtbank heeft overwogen, de precieze omvang van het bedrag dat verdachte als inkomen ten goede is gekomen, achteraf moeilijk is vast te stellen, hangt samen met de gebrekkige administratie waarvoor verdachte in hoge mate mede-verantwoordelijk was en is voor de strafbaarheid van de gedraging op zich niet van belang. Overigens heeft verdachte zelf niets concreet aangevoerd waaruit volgt dat die inkomsten beduidend lager waren dan door de FIOD-ECD berekend.

Zoals de rechtbank, eveneens terecht, heeft overwogen is ook de vraag of de Duitse vennootschappen al dan niet in de vennootschapsbelasting zijn betrokken of daarin betrokken hadden moeten worden, niet relevant voor het antwoord op de vraag of verdachte strafbaar heeft gehandeld. Te dezen dient uitsluitend te worden beoordeeld of verdachte inkomsten opzettelijk niet heeft aangegeven.

Nadere overweging ten aanzien van feit 2

De raadsman heeft zich ten aanzien van feit 2 op het standpunt gesteld dat verdachte niet opzettelijk heeft nagelaten aan de uitkeringsinstantie tijdig de benodigde gegevens te verstrekken. Hij heeft er niet bij stilgestaan dat hij zijn andere inkomsten had moeten opgeven aan het UWV.

Het hof verwerpt het verweer.

[Verbalisanten 1 en 2] verklaren in hun proces-verbaal van bevindingen dat een onderzoek is ingesteld in het AAW/WAO/TW-dossier van verdachte. Hieruit bleek dat verdachte met ingang van 16 augustus 1998 tot 1 maart 2003 een arbeidsongeschiktheidsverzekering heeft ontvangen van 80-100%.

Op de achterzijde van de vragenformulieren AAW/WAO d.d. 21 januari 2000 en 17 januari 2001 worden onder andere de vragen gesteld:

Of betrokkene vorig jaar of het lopende jaar gewerkt heeft. Deze vraag werd met “nee” beantwoord.

Of betrokkene werkt(e) als zelfstandige. Deze vraag werd met “nee” beantwoord.

Een korte omschrijving van de werkzaamheden, hoeveel de netto winst in het afgelopen jaar bedroeg en hoeveel de geschatte netto winst bedraagt van dit jaar. Deze vragen werden niet beantwoord.

Of betrokkene werkt(e) in loondienst. Deze vraag werd met “nee” beantwoord, één maal werd deze vraag niet beantwoord.

Tevens zag [verbalisant 1] dat een formulier volledig was ingevuld en ondertekend te Nijmegen op 6 maart 2002. Op dit formulier worden onder andere de vragen gesteld:

Of betrokkene vorig jaar of het lopende jaar gewerkt heeft. Deze vraag werd met “nee” beantwoord.

Of betrokkene werkzaamheden had verricht als zelfstandige, in loondienst, in WSN-verband of andere werkzaamheden. Deze vragen werden niet beantwoord.

Wat de verdiensten zijn/waren. Deze vraag werd niet beantwoord.

Verdachte heeft voorts bekend te hebben nagelaten aan de uitkeringsinstantie tijdig de benodigde gegevens te verstrekken. Dat verdachte in de tenlastegelegde periode naast de uitkering andere inkomsten had blijkt uit de bewijsmiddelen zoals deze later in de op te maken aanvulling van dit arrest ten aanzien van feit 1 zullen worden opgenomen.

Gezien de fraudeleuze achtergrond van feit 1 en de omvang van de bedragen welke verdachte als inkomsten heeft ontvangen moet hij de onder 2 bedoelde gegevens opzettelijk niet verstrekt hebben.