HR, 28-05-2013, nr. 11/03092

"hij op 9 januari 2009 te Breda opzettelijk niet heeft voldaan aan een vordering, krachtens artikel 429 sexies, gedaan door [verbalisant 1] (inspecteur van politie Midden en West Brabant), die was belast met de uitoefening van enig toezicht, immers heeft verdachte toen en daar opzettelijk, nadat deze ambtenaar hem meermalen had gevorderd de panden aan de [a-straat 1-10] te verlaten, geen gevolg gegeven aan die vordering;"

"Ten aanzien van de feiten 1 en 2 meest meest subsidiair

De verdediging heeft ten aanzien van feit 1 onder meer aangevoerd dat de vordering niet krachtens wettelijk voorschrift is gegeven omdat zij niet op artikel 429sexies Sr kon worden gebaseerd.

Het hof stelt voorop dat in beginsel pas sprake is van een bevel of vordering als bedoeld in artikel 184 Sr indien voor het doen van die vordering een uitdrukkelijke wettelijke grondslag te vinden is. Die grondslag wordt hier gezocht in artikel 429sexies Sr.

De verdediging heeft echter betwist dat artikel 429 sexies Sr in het gegeven geval van toepassing was. In verband daarmee is aangevoerd:

(...)

Daaromtrent overweegt het hof het navolgende.

Ten aanzien van A: "gebruik" in de zin van artikel 429 sexies Sr

Het hof stelt voorop dat artikel 429 sexies Sr. een "verlengde gebruiksbescherming" biedt voor een woning of gebouw waarvan het rechtmatig gebruik binnen een jaar voorafgaande aan het kraken een einde heeft genomen. Anders dan de rechter in eerste aanleg vindt het hof in de geschiedenis noch in de ratio van art. 429sexies Sr een aanknopingspunt voor de opvatting, dat dit voorschrift niet van toepassing zou zijn op slooppanden.

De strafbaarstelling is gegeven in het belang van de gerechtigde van het gebouw, die gedurende dat eerste jaar van de leegstand een extra bescherming geniet tegen wederrechtelijke ingebruikname (kraken), alsmede in het belang van de openbare orde. Dit betekent dat die materiële wederrechtelijkheid pas dan zal kunnen ontbreken, indien de gerechtigde onherroepelijk afstand van zijn recht op het gebouw heeft gedaan. In elk ander geval heeft de gerechtigde belang bij het gedurende dat jaar vrijelijk kunnen bepalen wat hij met het gebouw zal doen. Daaronder valt tevens te begrijpen het belang om op dat punt van mening of voornemen te veranderen.

Uit het onderzoek ter terechtzitting is met betrekking tot het gekraakte pand gebleken dat dit zou worden gesloopt vanwege de onveilige staat, onder andere betonrot, en dat dit ook de reden was dat door de woningbouwvereniging geen antikraak was ingezet om kraken tegen te gaan. Alle toegangen tot de panden waren door middel van houten platen afgesloten en de woningbouwvereniging had maatregelen genomen met betrekking tot de nuts- en sanitaire voorzieningen. Deze waren uit het pand verwijderd.

Het hof is van oordeel dat de woningbouwvereniging Laurentius ook onder deze omstandigheden bescherming kon ontlenen aan artikel 429 sexies Sr; daarbij neemt het in aanmerking dat niet is gebleken dat de woningbouwvereniging onherroepelijk afstand had gedaan van haar recht op het gebouw. Het andersluidende verweer van de verdediging wordt verworpen.

Ten aanzien van B: periode van leegstand

De verdediging heeft ter onderbouwing van dit verweer ter terechtzitting een uittreksel GBA overgelegd met betrekking tot een aantal woningen in het gekraakte gebouw. Daaruit zou volgens de verdediging volgen dat de bewoners meer dan een jaar voor 9 januari 2009 uit de gekraakte woningen waren vertrokken.

Uit het overgelegde uittreksel GBA volgt dat de meerderheid van de bewoners minder dan een jaar voor 9 januari 2009 uit hun woning in het gekraakte gebouw is vertrokken. Een minderheid was reeds meer dan een jaar eerder vertrokken. Dit laatste staat echter, naar het oordeel van het hof, niet in de weg aan een bewezenverklaring van dit onderdeel van het ten laste gelegde, nu het een kraakactie betrof waarbij de krakers gezamenlijk alle woningen in het complex kraakten.

(...)

Gelet op het vorenstaande is het hof, anders dan de verdediging, van oordeel dat de vordering wel op artikel 429sexies Sr kon worden gebaseerd."

"Het wederrechtelijk in gebruik nemen of hebben van een woning of een gebouw binnen een half jaar nadat het rechtmatig gebruik is geëindigd, is in het wetsvoorstel strafbaar gesteld. In feite wordt hiermee een lijn bestendigd die in de jurisprudentie over huisvredebreuk al zichtbaar werd. Deze <<verlengde gebruiksbescherming>> komt in de plaats van de aan het leegstandregister gekoppelde strafbaarheid van het kraken ingevolge de Leegstandwet. De strafbaarheid van het wederrechtelijk in gebruik nemen en het niet aanstonds voldoen aan een verzoek van de eigenaar tot ontruiming zijn gekoppeld aan de termijn van een half jaar6., omdat de eigenaar een redelijke termijn moet worden gegund om een bestemming voor zijn leegstaand pand te vinden. De periode van een half jaar na rechtmatige beëindiging van het gebruik acht ik daarvoor voldoende, mede gelet op de mogelijkheid van het naamloos dagvaarden ingevolge de Leegstandwet vanaf 1 januari 1987. In gemeenten waarin een woondistributiestelsel van kracht is, zal het daarnaast vanzelfsprekend strafbaar zijn om een onder dat stelsel vallende woonruimte in gebruik te nemen zonder huisvestingsvergunning."

"Het lid van de G.P.V.-fractie vond de voorgestelde regeling van de strafbaarstelling van het kraken tweeslachtig, omdat deze aan een termijn van een half jaar is gekoppeld. In dit verband wees hij er tevens op dat ook het zonder vergunning in gebruik nemen van een distributiewoning strafbaar is. Hij vroeg wat de materiële betekenis van deze laatste bepaling is en of er voor de gemeenteraden nog sprake is van een aanvullende bevoegdheid.

De termijn van een half jaar waarbinnen het wederrechtelijk gebruik van een woning of gebouw strafbaar is, hangt samen met het karakter van de voorgestelde bepaling. Zoals in de memorie van toelichting is uiteengezet, moet die gezien worden als een verlenging van de bescherming die op dit moment al bestaat in gevallen waarin een in gebruik zijnde woning of gebouw wordt "gekraakt". Aan deze "verlengde gebruiksbescherming" moet uit de aard der zaak na een bepaalde periode een einde komen, omdat niet tot in lengte van jaren mag worden aangenomen dat sprake is van tijdelijke leegstand. Dat wil niet zeggen dat het kraken van woningen of gebouwen na afloop van die periode niet meer wederrechtelijk is. Het betekent wel dat de eigenaar dan uitsluitend zal zijn aangewezen op de hem krachtens het privaatrecht en het burgerlijk procesrecht ten dienste staande middelen.

De strafbaarheid van het zonder vergunning in gebruik nemen van een distributiewoning dient een ander doel, namelijk de handhaving van een publiekrechtelijk voorschrift. Het is juist dat ook de eigenaar onder omstandigheden gebaat kan zijn bij die handhaving, maar dat is niet de reden voor deze strafbaarstelling. Daarnaast zal de gemeente de feitelijke ontruiming van een zonder vergunning in gebruik genomen distributiewoonruimte kunnen bewerkstelligen met bestuursdwang.

De ruimte voor een aanvullende bevoegdheid bij het tegengaan van het kraken van woonruimten en gebouwen zal mijns inziens niet groot kunnen zijn. De omvang van die bevoegdheid wordt bepaald door het motief van de door de gemeente te stellen regels. De mij bekende "anti-kraakbepalingen" in gemeentelijke verordeningen strekken alle uitdrukkelijk ter bescherming van de openbare orde. De rechtspraak heeft deze verordeningen tot nu toe, naast de in het Wetboek van Strafrecht opgenomen bescherming van het huisrecht, toelaatbaar geacht, omdat de motieven verschillend waren. Het oogmerk van de bescherming van de openbare orde ligt evenwel ook ten grondslag aan de in het onderhavige wetsvoorstel opgenomen bepaling, waaraan een plaats is toegedacht in Titel II van het Derde Boek van het Wetboek van Strafrecht (Overtredingen betreffende de openbare orde). Nu uitdrukkelijk gekozen is voor een beperking van de strafrechtelijke bescherming tot zes maanden na het leegkomen van de betrokken woonruimten en gebouwen, hebben de gemeenten mijns inziens niet de ruimte om met hetzelfde motief een verdergaande strafrechtelijke bescherming bij verordening tot stand te brengen."

"De leden van de GPV-fractie stelden nog enige vragen over de voorgestelde regeling van de strafbaarheid van het kraken, waarmee zij problemen zeiden te houden. Zij waren van oordeel dat de wet onder alle omstandigheden een mogelijkheid zou moeten bieden om in het belang van de openbare orde tegen krakers op te treden, en informeerden in het bijzonder naar de aanvullende verordenende bevoegdheid van de gemeenten. In dat verband informeerden zij tevens naar de verhouding tussen de beoogde "verlengde gebruiksbescherming" en het belang van de openbare orde.

Mijn betoog in de memorie van antwoord kon - door zijn beknoptheid en door het onvoldoende uit elkaar houden van de begrippen "motief" en "onderwerp" van een regeling - inderdaad het misverstand oproepen dat er een tegenstelling bestaat tussen het oogmerk om (in aanvulling op artikel 138 van het Wetboek van Strafrecht) een "verlengde gebruiksbescherming" te bieden, en het onderbrengen van het voorgestelde nieuwe artikel in de titel "Overtredingen tegen de openbare orde". Zo'n tegenstelling is er niet, hetgeen alleen al kan blijken uit het feit dat artikel 138 zelf is ondergebracht in de titel "Misdrijven betreffende de openbare orde". Anders dan artikel 138 heeft het voorgestelde artikel 429 sexies echter niet betrekking op woningen en gebouwen die in gebruik zijn, maar juist op woningen en gebouwen waarvan het rechtmatig gebruik is geëindigd. Daarmee is het object gelijk aan dat van de mij bekende gemeentelijke anti-kraakbepalingen. Mijn betoog in de memorie van antwoord beoogde aan te geven dat ook op het punt van het motief voor strafbaarstelling niet gauw een aanvullende bevoegdheid voor de gemeenten zal kunnen worden aangenomen. Ik wees er in dat verband op dat de gemeentelijke anti-kraakbepalingen steeds - evenals artikel 429 sexies - zijn opgenomen onder de bepalingen betreffende de openbare orde, wat een aanwijzing kan zijn dat ook de motieven vergelijkbaar zijn. Het is juist dat het begrip "openbare orde" zoals dat in het Wetboek van Strafrecht en in het gemeenterecht wordt gebruikt, nog tamelijk ruim is. Ik wil er daarom in dit verband nog op wijzen dat het voorgestelde artikel 429 sexies uitdrukkelijk de bescherming beoogt van de eigenaar tegen inbreuken op zijn eigendomsrecht, een oogmerk dat naar ik meen ook ten grondslag ligt aan de bestaande gemeentelijke anti-kraakbepalingen. In de jurisprudentie wordt dat althans wel als een kenmerkend verschil genoemd met het oogmerk van artikel 138 van het Wetboek van Strafrecht, dat de gebruiker beschermt tegen inbreuken op de "huisvrede" of "lokaalvrede". Voor zover dit motief aan de orde is, bestaat mijns inziens geen aanvullende bevoegdheid meer, omdat ook het object van de regelingen immers hetzelfde is, terwijl het wetsvoorstel voorts uitdrukkelijk de strafbaarheid beperkt tot de duur van zes maanden.

Of het wenselijk is het kraken ook na de genoemde zes maanden strafbaar te stellen, dan wel de gemeenten daartoe uitdrukkelijk de mogelijkheid te bieden, is een andere vraag. Op dat punt verschil ik kennelijk van mening met de leden van de GPV-fractie. Ik wil er in dit verband op wijzen dat de strafbaarstelling van het kraken in de Leegstandwet nauw verband hield met de eveneens in die wet geregelde verplichte registratie van leegstaande woningen en gebouwen. Nu de verplichte leegstandregistratie niet opnieuw in dit wetsvoorstel is opgenomen, kon de strafbaarheid van het kraken daar niet langer aan worden verbonden, maar lag het anderzijds ook niet voor de hand om die strafbaarheid uit te breiden. Dit wil overigens niet zeggen dat na de genoemde zes maanden in het geheel niet meer tegen krakers zal kunnen worden opgetreden. Alleen al het feit dat ook in gemeenten waarin geen anti-kraakverordening geldt, uitzettingen plaatsvinden, betekent dat die conclusie voorbarig zou zijn."

"De heer Lankhorst vroeg naar de praktische betekenis van de strafbaarstelling van kraken. De praktische betekenis lijkt mij dat een eigenaar gedurende enige tijd, naast de mogelijkheden van het privaatrecht, een extra bescherming kan ontlenen aan het strafrecht. Gedurende een zekere tijd is zo'n bescherming gerechtvaardigd. Het kost meestal wat tijd voordat een nieuwe huurder of koper een lege woning in gebruik kan nemen. Wanneer er geen enkele strafrechtelijke bescherming is, is de eigenaar volledig op het privaatrecht aangewezen. De mogelijkheid van anoniem dagvaarden heeft het in dit soort zaken tot een in beginsel haalbare weg gemaakt. Immers, vroeger was dat nauwelijks mogelijk. Maar die weg is niet eenvoudig, zeker niet als het gaat om een "kleine" eigenaar-bewoner of een "kleine" verhuurder. Vooral als het om onvermijdelijke frictieleegstand gaat, is een aanvullende bescherming door het strafrecht wenselijk. Het is waar dat de jurisprudentie over artikel 138 inzake huisvredebreuk in het Wetboek van Strafrecht in dit soort gevallen soms al enige extra bescherming biedt. De heer De Jong heeft hiernaar geïnformeerd. In welke gevallen dat zo is en in hoeverre dat precies gaat, is voor velen onduidelijk. Een heldere termijn in de wet lijkt mij dan ook uit een oogpunt van duidelijkheid gewenst. Een aantal leden heeft over de termijn gesproken. Ik stel voorop, dat elke harde grens per definitie arbitrair is. Toch moet er een grens komen omwille van de duidelijkheid. Er moet dus een keuze gemaakt worden. De heer De Jong, mevrouw Jorritsma en de heer Schutte zagen een verschil met de termijn van een jaar in de Leegstandwet. De heer De Jong liet het vooralsnog bij het informeren naar de argumentatie voor het verschil. Mevrouw Jorritsma heeft samen met de heer Schutte een amendement ingediend op stuk nr. 22, dat ertoe strekt om de termijn weer tot een jaar terug te brengen. Ik kan moeilijk hard maken waarom er beslist volstaan moet worden met een termijn van zes maanden. Het gaat om een duidelijke termijn. Dus voor de termijn van twaalf maanden is ook iets te zeggen. Dit is al een zekere vingerwijzing voor het amendement. Maar ik wil ook wel graag in tweede termijn de argumenten vernemen. Ik geef de Kamer in dit verband nog wel het volgende in overweging.

Dit geeft mij wel het gevoel dat de termijn van zes maanden nog niet zo gek is. Zo is er allereerst minder verschil met de gedachte achter de termijn in de Leegstandwet dan hier verondersteld is door mevrouw Jorritsma en de heer Schutte. Ook de Leegstandwet gaat er kennelijk van uit dat een periode van ongeveer een half jaar in de meeste gevallen voldoende moet zijn om een nieuwe gebruiker te vinden. Immers, na vijf maanden leegstand moet de gemeente binnen twee weken vordering overwegen. Zij mocht daar slechts om zwaarwegende redenen van afzien. Hierbij gaat het dus om termijnen van een halfjaar en vijf maanden. Hier komen een aantal aanvullende overwegingen bij. Zo zal in de meeste gevallen een eigenaar wel binnen zes maanden een nuttige aanwending van de woonruimte of het gebouw kunnen vinden, ook al is dat een tijdelijke aanwending. Na zes maanden is kraken ook bepaald niet toegestaan Ik meen dat de heer Leerling hierover heeft gesproken. Het mag niet binnen zes maanden en het mag niet erna. Hier hebben wij het uitsluitend over de vraag hoe lang de extra strafrechtelijke bescherming geboden moet worden. Wij moeten zuinig zijn met een extra beroep op het "strafrechtelijk apparaat". Na die zes maanden is de eigenaar ook niet ineens onbeschermd. Hij is dan wel op andere mogelijkheden via het privaatrecht aangewezen. In tweede termijn wil ik graag de gedachtenwisseling over de termijn van zes maanden of van twaalf maanden voortzetten, als de Kamer deze overwegingen bij haar beschouwingen heeft willen betrekken."

"In artikel 96 wordt in artikel 429 sexies, eerste en tweede lid, de zinsnede "zes maanden" telkens vervangen door: twaalf maanden.

Toelichting

Dit amendement beoogt een grotere bescherming van woningen en gebouwen tegen kraken te bieden, en is analoog aan hetgeen in de door het parlement aangenomen Leegstandswet was voorzien."10.

"Ik kom thans bij het amendement van mevrouw Jorritsma en de heer Schutte op stuk nr. 22 en bij het amendement van de heer Lankhorst op stuk nr. 41. De heer Koetje heeft goed begrepen dat ik geen bezwaar heb tegen een termijn van twaalf maanden in plaats van zes maanden. Daarom is mijn preadvies inzake het amendement op stuk nr. 22 dat ik het aan het oordeel van de Kamer wil overlaten.

Ik wil nog een enkele opmerking maken over de verder in verband met dit onderwerp genoemde punten, waarbij de afweging ertoe leidt om het aan het oordeel van de Kamer over te laten. De heren Koetje en De Jong stelden nog een vraag over de voordelen van de extra strafrechtelijke bescherming. Het privaatrecht zal in de regel in deze situaties omslachtiger zijn en meer zelfredzaamheid vergen dan het strafrecht. In het strafrecht kunnen een eigenaar-bewoner en een kleine verhuurder naar de politie stappen en de politie kan, als dit onder het strafrecht komt, straks iets voor hem of haar doen. De extra belasting van het strafrechtelijke apparaat valt inderdaad voor een deel weg tegen de vermindering van de belasting van de burgerlijke rechter. De heer Koetje heeft daarop gewezen. Dat is een juiste signalering. De beperkte duur van de strafrechtelijke bescherming is ook door de heer Leerling aan de orde gesteld. Ik kom op de heer Leering nog terug. Ik verwijs ook naar mijn antwoord in eerste termijn. De heer De Jong heeft opnieuw verwezen naar artikel 461 van het Wetboek van Strafrecht. In eerste termijn heb ik gewezen op het heel voorzichtig zijn met de capaciteit bij de extra strafrechtelijke bescherming, met de mogelijkheden die er zijn. Ik wil er nog eens nadrukkelijk op wijzen dat een eigenaar, of het nu na zes maanden is of na twaalf maanden, niet rechteloos is. Dit voorstel is van meet af aan in het wetsvoorstel opgenomen geweest. Het is ontleend aan de Leegstandwet. Er zijn ook geen alternatieven genoemd in de schriftelijke voorbereiding. Het lijkt mij goed om deze lijn te volgen. Ik laat het echter aan het oordeel van de Kamer over of het zes of twaalf maanden moet zijn. Het zoeken is naar een redelijke termijn. En die is in elk geval meer dan nul. Daarmee ontraad ik aanvaarding van het amendement van de heer Lankhorst. Met de preadvisering van het andere amendement heb ik ook aangegeven welke motieven mij tot die conclusie leiden."11.