Hof Arnhem, 13-11-2009, nr. 21-000425-08

dat de termijn waarbinnen de verdachte moet worden gehoord bij de wet wordt bepaald, en

dat de rechter voorts de bevoegdheid moet hebben de onmiddellijke invrijheidstelling van de verdachte te gelasten indien hij de vrijheidsbeneming onrechtmatig oordeelt,

dan kan een afzonderlijke habeas corpus-procedure achterwege blijven. De verdachte die meent dat hij apert onrechtmatig in verzekering is gesteld, kan, desgeraden bij monde van zijn raadsman, proberen de rechter-commissaris te overtuigen van de noodzaak hem eerder dan tegen het aflopen van de eerste termijn van inverzekeringstelling te horen”.

Het hof leidt hieruit af dat het geen verschil maakt of een voorgeleiding aan de rechter-commissaris al dan niet heeft plaatsgevonden.

Niet gebleken is overigens dat verdachte of zijn raadsman in casu op een of andere wijze gepoogd heeft de (dienstdoende) rechter-commissaris te verzoeken om onmiddellijke invrijheidstelling.

Vervolgens is van belang vast te stellen of de toetsing door de rechter-commissaris de duur van de inverzekeringstelling omvat.

In de parlementaire geschiedenis van het wetsvoorstel zoals dat uiteindelijk is aanvaard, wordt daarover het volgende opgemerkt:

“De rechter-commissaris zal allereerst moeten beoordelen of ten aanzien van de verdachte uit feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld aan het desbetreffende feit voortvloeit. Daarna komt de vraag of er sprake is van een verdenking van een strafbaar feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten en vervolgens of is voldaan aan de wettelijke grond voor inverzekeringstelling, te weten het belang van het onderzoek. Als laatste punt zal de rechter-commissaris bezien of met betrekking tot de inverzekeringstelling de in de wet neergelegde vormvoorschriften in acht genomen zijn.”

Dat ook de duur van de inverzekeringstelling een punt van toetsing is, blijkt uit hetgeen vervolgens wordt opgemerkt over de consequenties van het niet-naleven van vormen:

“Het is duidelijk dat het niet naleven van het termijnvoorschrift, neergelegd in het voorgestelde artikel 59a, eerste lid (voorgeleiding binnen 72 uur), anders gewaardeerd dient te worden dan bijvoorbeeld het niet naleven van het hiervoor genoemde artikel 59, eerste lid (dagtekening en ondertekening van het bevel tot inverzekeringstelling). Door bijzondere omstandigheden kan de overschrijding van de termijnen, bedoeld in artikel 59a, tweede of zesde lid (de onverwijlde kennisgeving van de tijd en plaats van het verhoor respectievelijk van de beschikking aan de officier van justitie en de verdachte), worden gerechtvaardigd. Aan de overschrijding van de termijn van tweeënzeventig uren wordt in het wetsvoorstel niet het rechtsgevolg van de onmiddellijke invrijheidstelling van de verdachte verbonden. Dit rechtsgevolg is verbonden aan de onrechtmatigheid van de inverzekeringstelling. Of dit het geval is zal mede afhangen van de mate van termijnoverschrijding, de redenen voor de overschrijding en de betrokken maatschappelijke belangen.”

Het hof komt tot de conclusie dat de rechtmatigheid van de inverzekeringstelling - inclusief de duur daarvan - door de wetgever ter beoordeling aan de rechter-commissaris is gelaten. Hieraan doet niet af dat de wetgever - naar moet worden aangenomen bewust - de verdachte niet uitdrukkelijk de mogelijkheid heeft gegeven zich tot de rechter-commissaris te wenden noch de omstandigheid dat de inverzekeringstelling kan worden voortgezet - en zelfs verlengd kan worden - na de toetsing van de rechtmatigheid door de rechter-commissaris. In weerwil van hetgeen door de minister van justitie is opgemerkt, zal in beginsel mogen worden aangenomen dat waar een beroep op de rechter-commissaris geen uitkomst biedt, een beroep op de voorzieningenrechter mogelijk is.

Nu van de bevoegdheid van de rechter-commissaris dient te worden uitgegaan, rijst in verband met de rechtspraak van de Hoge Raad omtrent de geslotenheid van het systeem van rechtsmiddelen in deze de vraag of overschrijding van termijnen van de inverzekeringstelling desondanks een vormverzuim in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering kan opleveren. Het hof begrijpt de rechtspraak van de Hoge Raad aldus dat in ieder geval waar het verzuim onderdeel uitmaakt van een beroep op onrechtmatige bewijsgaring, de zittingsrechter zich hieromtrent een oordeel mag vormen. Voorts leidt het Hof uit HR 21 december 2004, NJ 2005 172, af dat het gesloten stelsel van rechtsmiddelen er niet aan in de weg staat om bij de straftoemeting - ten gunste van verdachte - de wijze waarop verdachte is bejegend in aanmerking te nemen. Het hof komt daarom toe aan een beoordeling van het beroep op strafvermindering in de zin van artikel 359a van het Wetboek van Strafvordering en overweegt te dien aanzien als volgt.

Artikel 57, vijfde lid, van het Wetboek van Strafvordering luidt als volgt:

“Zodra het belang van het onderzoek dit toelaat, gelast de officier van justitie de invrijheidstelling van de verdachte. Indien het onderzoeksbelang nog slechts bestaat uit het uitreiken aan de verdachte in persoon van een mededeling over de strafzaak, wordt deze mededeling zo spoedig mogelijk uitgereikt en de verdachte daarna in vrijheid gesteld.”

In de Memorie van Toelichting is onder meer opgemerkt:

“Voorgesteld wordt – in navolging van de werkgroep – om deze gronden uit te breiden zodat daaronder ook het nemen van de vervolgingsbeslissing en het uitreiken van de dagvaarding in persoon kan worden begrepen. Aldus wordt voorkomen dat in de rechtszaal discussie ontstaat over de vraag of het ophouden of de inverzekeringstelling van de verdachte wel voor het juiste doel geschiedde en of de vrijheidsbeneming met het oog op de uitreiking van de dagvaarding niet langer duurde dan strikt genomen door het onderzoeksbelang werd gerechtvaardigd (zie ook het rapport van de Nationale Ombudsman van 12 april 2002, nr. 2002/103, waarin deze vaststelde dat er geen rechtsgeldige reden was om verdachte na het laatste verhoor tijdens de ophouding nog bijna vier uren vast te houden voor het uitreiken van een dagvaarding en een transactievoorstel; hierbij moet natuurlijk worden bedacht dat de Ombudsman uitging van de (tekst van de) bestaande wettelijke bepalingen). “

…

“Net als thans geschiedt bij de toetsing van het onderzoeksbelang zal per geval kunnen worden beoordeeld wanneer redelijkerwijs de grond aan verdere vrijheidsbeneming is komen te ontvallen. Wellicht zal de rechtspraak zelf hier enige normering kunnen aanbrengen. Doorgaans moet het in AU-zaken mogelijk zijn om binnen een aantal uren (vier tot zes) na het laatste verhoor een vervolgingsbeslissing te nemen.”

In de Nota naar aanleiding van het verslag en het aanvullend verslag wordt onder meer opgemerkt:

“Deze leden vragen voorts hoe vaak het in de praktijk voorkomt dat mensen worden opgehouden voor geen andere reden dan het uitreiken van de dagvaarding. Hierbij moeten twee situaties worden onderscheiden. Ten eerste is er de situatie dat verdachten na afronding van het onderzoek nog even worden opgehouden voor het uitreiken van de vervolgingsbeslissing (dagvaarding of oproep voor een officierszitting (voor o.a. een taakstraf OM)). Dit komt inderdaad incidenteel voor. Niet aangegeven kan worden in hoeveel gevallen dit plaatsvindt, omdat dit niet afzonderlijk wordt geregistreerd. Het wetsvoorstel stelt buiten twijfel dat de ophouding en inverzekeringstelling hiervoor mogen worden aangewend.”

…

“Bij dit alles moet worden aangetekend dat de tijd dat verdachten slechts om reden van het gereed maken van de vervolgingsbeslissing worden opgehouden, in de praktijk kort kan worden gehouden. In de meeste gevallen zal het namelijk gaan om eenvoudige delicten, waarbij voor wat betreft de vervolgingsbeslissing gebruik kan worden gemaakt van het Bos/Polaris-systeem en waarvan de tenlasteleggingsteksten alleen aangevuld behoeven te worden met een aantal variabelen. Daarnaast heeft het OM sinds kort rechtstreeks inzage in de politieregisters (op de voet van artikel 17 Besluit politieregisters), zodat ook op die wijze sneller en zorgvuldiger gegevens beschikbaar kunnen zijn waarop de vervolgingsbeslissing moet steunen. Het OM heeft doorgaans dus niet zo veel tijd nodig voor het nemen van een zorgvuldige beslissing en het maken van een dagvaarding/oproep.”

…

“Deze leden vragen verder of het denkbaar is dat een verdachte zolang de termijn het toestaat in zijn vrijheid wordt beperkt enkel en alleen om hem een dagvaarding te doen toekomen. Het antwoord is dat dit in beginsel denkbaar is binnen de termijnen die gelden voor ophouding en inverzekeringstelling, zij het dat – zoals hiervoor aangegeven – de wet voorschrijft dat voor de uitreiking van het stuk zo min mogelijk tijd wordt genomen wanneer dit nog het enige is wat moet gebeuren.”

Het hof leidt uit het voorgaande af dat het onmiskenbaar de bedoeling van de wetgever is geweest dat een verdachte slechts korte tijd langer in verzekering mag worden gehouden als de redenen voor de inverzekeringstelling overigens zijn vervallen. Daarbij is de wetgever er kennelijk van uitgegaan dat de noodzakelijke administratieve handelingen aanstonds moeten en kunnen worden verricht. Uit de wetsgeschiedenis blijkt niet dat de omstandigheid dat die handelingen ’s nachts en in het weekend moeten worden verricht, verschil zou maken. In de wetsgeschiedenis wordt niet gesproken over problemen rond de beschikbaarheid van programma’s, documentatiesystemen of personeel ’s nachts en in het weekeinde. Tegen de achtergrond van de duidelijke bedoeling van de wetgever de vrijheidsbeneming slechts korte tijd langer te laten duren dan anders het geval zou zijn geweest, is het hof van oordeel dat dergelijke problemen niet tot gevolg mogen hebben dat de vrijheidsbeneming alleen daardoor langer duurt.

Het hof gaat uit van de volgende gegevens:

zaterdag 22 december 2007,

omstreeks 01.50 uur: aanhouding verdachte te Amersfoort ter zake van eenvoudige mishandeling (artikel 300, lid 1, van het Wetboek van Strafrecht) en/of zaaksvernieling (artikel 350, lid 1, van het Wetboek van Strafrecht);

omstreeks 02.20 uur: voorgeleiding van verdachte aan de hulpofficier van justitie te Amersfoort;

omstreeks 02.26 uur is de aangifte opgenomen;

omstreeks 15.00 uur: inverzekeringstelling door de hulpofficier van justitie te Houten;

zondag 23 december 2007,

omstreeks 16.16 uur: laatste verhoor van verdachte;

maandag 24 december 2007,

omstreeks 14.15 uur: uitreiking dagvaarding;

omstreeks 14.25 uur: heenzending van verdachte.

Het hof leidt uit het requisitoir van de officier van justitie af dat op zondag 23 december 2007 na het laatste verhoor van verdachte overleg heeft plaatsgevonden tussen de hulpofficier van justitie en de officier van justitie. Deze heeft kennelijk toen beslist dat verdachte tot de maandag moest blijven omdat aan hem een dagvaarding moest worden uitgereikt. Uit het requisitoir van de officier van justitie leidt het hof voorts af dat zondagavond en de nacht van zondag op maandag geen actie is genomen om te komen tot een uitreiking van de dagvaarding.

Uit het voorgaande vloeit voort dat het hof - anders dan de politierechter - van oordeel is dat niet kan worden gezegd dat de mededeling als bedoeld in artikel 57, vijfde lid, Wetboek van Strafvordering “zo spoedig mogelijk” is uitgereikt en de inverzekeringstelling daarom langer heeft geduurd dan toegestaan. Het hof is van oordeel dat daarom dient te worden bepaald dat de hoogte van de straf in verhouding tot de ernst van het verzuim zal worden verlaagd, nu het door het verzuim veroorzaakte nadeel langs deze weg kan worden gecompenseerd. De omvang hiervan is mede bepaald door de omstandigheid dat het verzuim - naar het hof aannemelijk acht - onderdeel uitmaakt van een bewust gekozen beleidslijn.

In het bijzonder in aanmerking genomen hetgeen omtrent de persoon van verdachte is gebleken, is het hof van oordeel dat oplegging van een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van 4 weken en een taakstraf, bestaande uit een werkstraf voor de duur van 120 uur passend en geboden is.

Het hof is van oordeel dat er - gelet op het vormverzuim - redenen zijn om te komen tot een strafvermindering voor wat betreft de werkstraf met de duur van 30 uur.

De vordering van de benadeelde partij [benadeelde]

De benadeelde partij heeft zich in eerste aanleg in het strafproces gevoegd met een vordering tot schadevergoeding. Deze bedraagt EUR 1.221,49. De vordering is bij het vonnis waarvan beroep toegewezen tot een bedrag van EUR 506,49. De benadeelde partij heeft zich in hoger beroep opnieuw gevoegd voor het bedrag van haar oorspronkelijke vordering.

Uit het onderzoek ter terechtzitting is voldoende gebleken dat de benadeelde partij als gevolg van het bewezenverklaarde handelen van verdachte rechtstreeks schade heeft geleden. Verdachte is tot vergoeding van die schade gehouden zodat de vordering zal worden toegewezen.

Toepasselijke wettelijke voorschriften

Het hof heeft gelet op de artikelen 14a, 14b, 14c, 22c, 22d, 24c, 36f, 57, 63, 285, 300 en 350 van het Wetboek van Strafrecht.

Deze voorschriften zijn toegepast, zoals zij golden ten tijde van het bewezenverklaarde.