3.5.1 Inleiding

De opmerking van Broggini, vermeld in par. 3.3.4, dat een deskundigenonderzoek naar Romeins recht kon dienen ter vervanging van een plaatsopneming door de rechter, verdient nadere aandacht. Nagel meent dat deskundigenbewijs zich (later) uit de plaatsopneming heeft ontwikkeld.1 De processuele rol van deskundigen is sinds de receptie van (ten tijde van Justinianus gecodificeerd) Romeins recht2 in ieder geval lange tijd nauw verweven geweest met de rol van de rechter bij een plaatsopneming. Zowel in enkele procesrechtelijke handboeken uit het oudvaderlands recht als in het eerste artikel van de titel over plaatsopneming en deskundigenbewijs in de Code Louis van 1667 worden plaatsopneming en deskundigenbewijs gezamenlijk behandeld. In Nederland zijn de wettelijke regelingen van deskundigenbewijs en plaatsopneming nauw verweven geweest. De ontvlechting van beide wettelijke regelingen heeft zich pas werkelijk doorgezet in het bewijsrecht dat op 1 april 1988 is ingevoerd. De verwevenheid van plaatsopneming en deskundigenbewijs illustreert dat de mate van invloed van de waarnemingen van de deskundige op de beslissing van oudsher dicht bij de invloed van de waarnemingen van de rechter heeft gestaan. Dit perspectief heeft nog steeds betekenis in de rechtsverhouding tussen partijen, rechter en deskundige. Het komt onder andere tot uitdrukking in de uitleg die wordt gegeven aan de discretionaire bevoegdheid van de rechter tot benoeming van deskundigen, in de eis dat de deskundige de opdracht onpartijdig vervult en in het voorschrift dat hij partijen gelegenheid geeft tot het maken van opmerkingen en verzoeken, verschijnselen die in de volgende hoofdstukken worden besproken. De historische verwevenheid van deskundigenbewij s en plaatsopneming vestigt echter ook de aandacht op een ander aspect: deskundigenbewijs staat evenals de plaatsopneming van oudsher in het teken van waarheidsvinding.