Rb. 's-Gravenhage, 21-08-2009, nr. 344596 - KG ZA 09-1050

Eiser vordert - zakelijk weergegeven - primair gedaagde te veroordelen akkoord te gaan met een regeling, inhoudende (i) dat eiser in vrijheid wordt gesteld door toerekening van zijn in 2009 ondergane detentie aan zijn (principale) gevangenisstraf in zaak D en dat de vordering in zaak B ten bedrage van € 9.770,23 als openstaand aangemerkt wordt en (ii) dat eiser het totale openstaande bedrag van - volgens eiser - € 36.947,59 in termijnen afbetaalt, door eenmalig € 1.400,-- te voldoen en daarna met ingang van 1 september 2009 maandelijks € 600,--.

Subsidiair vordert eiser gedaagde te veroordelen om per 6 maart 2010 met een vergelijkbare betalingsregeling akkoord te gaan met betrekking tot de openstaande bedragen in zaken A en C. Gedaagde dient deze regeling mee te delen aan de penitentiaire inrichting waar eiser verblijft. Eiser wenst aan al zijn vorderingen een dwangsom verbonden te zien.

Daartoe voert eiser het volgende aan.

Ten onrechte wordt door gedaagde de vervangende hechtenis ten uitvoer gelegd. Eiser dient eerst al zijn principale gevangenisstraffen uit te zitten en dient daarna in vrijheid te worden gesteld om de opgelegde ontnemingsvorderingen en schadevergoedingen te voldoen. Pas als eiser niet - al dan niet via een regeling - aan deze verplichtingen heeft voldaan, kan worden overgegaan tot de vervangende hechtenis.

Het voorgaande brengt primair mee dat de detentie die eiser in 2009 heeft ondergaan, dient te worden toegeschreven aan zijn gevangenisstraf in zaak D. Het CJIB heeft in zijn brief van 7 april 2009 bevestigd dat eiser op dat moment een principale gevangenisstraf ondergaat. Daarnaast dient gedaagde de door eiser aangeboden betalingsregeling te accepteren. Eiser heeft, wellicht omdat hij lange tijd zonder vaste woon- of verblijfplaats heeft geleefd, nooit brieven van gedaagde ontvangen om de verschuldigde bedragen te voldoen. Het voortduren van de detentie heeft geen enkele toegevoegde waarde, aangezien eiser tijdens zijn detentie niet in staat zal zijn om betalingen te verrichten, terwijl hij dat bij de beëindiging van de detentie wel zou kunnen. Eiser heeft een spoedeisend belang bij zijn primaire vordering aangezien de toewijzing ervan tot zijn vrijlating leidt.

Subsidiair dient gedaagde in ieder geval per 6 maart 2010 voor de zaken A en C een regeling te accepteren, waardoor eiser voor de resterende duur van zijn detentie in aanmerking kan komen voor een lichter detentie- en verlofregime. Eiser heeft daarom bij zijn subsidiaire vordering ook een spoedeisend belang.

Door de handelwijze van gedaagde, waarbij gedaagde een onjuiste detentievolgorde aanhoudt én weigert een betalingsregeling te treffen, komt eiser pas in 2011 vrij terwijl hij anders ofwel vrijwel direct ofwel - zonder de in rechtsoverweging 1.11 bedoelde vervangende hechtenis - per 6 maart 2010 vrij zou komen. Dit is onrechtmatig jegens eiser.

Gedaagde voert gemotiveerd verweer, dat hierna, voor zover nodig, zal worden besproken.

Vooropgesteld wordt dat in het wettelijke stelsel besloten ligt dat een veroordelende beslissing van de strafrechter, waartegen geen gewoon rechtsmiddel meer openstaat, niet alleen mag maar ook moet worden ten uitvoer gelegd. In opdracht van het openbaar ministerie is het CJIB belast met de executie van onder meer schadevergoedings- en ontnemingsmaatregelen.

Uit artikel 561 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) volgt dat een vonnis zo spoedig mogelijk ten uitvoer wordt gelegd. Uit artikel 561 lid 4 Sv volgt verder dat een schadevergoedingsmaatregel in ieder geval binnen twee jaar en drie maanden na de dag waarop het vonnis voor tenuitvoerlegging vatbaar is geworden, moet zijn voldaan. De wijze waarop het CJIB deze maatregelen ten uitvoer legt, is neergelegd in de 'Aanwijzing executie (vervangende) vrijheidsstraffen, taakstraffen van meerderjarigen, geldboetes, schadevergoedings- en ontnemingsmaatregelen, Europese geldelijke sancties en toepassing voorwaardelijke invrijheidsstelling' (Staatscourant 23 juni 2008, nr. 118, pagina 12, hierna 'de Aanwijzing').

Op grond van de Aanwijzing wordt vervangende hechtenis zoveel mogelijk aansluitend aan een reeds aangevangen principale gevangenisstraf ten uitvoer gelegd. In de Aanwijzing is ten aanzien van betalingsregelingen opgenomen dat de verantwoordelijkheid voor het aangaan hiervan exclusief is voorbehouden aan het CJIB, alsmede dat het CJIB in beginsel geen afbetalingsregelingen treft, tenzij een verzoek om een betalingsregeling op grond van bijzondere omstandigheden gehonoreerd kan worden. Het CJIB heeft in deze een ruime beleidsvrijheid, wat meebrengt dat de voorzieningenrechter in kort geding deze beslissingen in beginsel slechts marginaal kan toetsen.

Aan toewijzing van de primaire vordering tot toerekening van de detentie, die is ondergaan gedurende de periode van 21 januari 2009 tot en met 22 juni 2009, aan zaak D staat in de weg dat zaak D op 21 januari 2009 nog niet onherroepelijk was geworden. In zaak D is immers pas op 2 juli 2009 door het gerechtshof Leeuwarden een arrest gewezen, zodat op 21 januari 2009 nog geen andere insluittitel bestond dan die van de vervangende hechtenis. De tenuitvoerlegging van de vervangende hechtenis is bovendien reeds aangevangen op 19 december 2006, derhalve al voordat in zaak D zelfs in eerste aanleg een vonnis was gewezen. Bovendien is de onderbreking van de executie alleen veroorzaakt door onttrekking daaraan door eiser. Van enige toerekening aan zaak D kan reeds hierom geen sprake zijn. Aan de - onjuiste - opmerking in de brief van het CJIB van 7 april 2009 kan derhalve geen waarde worden gehecht. Hetgeen hierover overigens nog is aangevoerd behoeft daarmee geen verdere bespreking meer.

Ten aanzien van de subsidiaire vordering wordt als volgt overwogen. Anders dan gedaagde heeft betoogd, heeft eiser een onmiskenbaar spoedeisend belang bij zijn subsidiaire vordering aangezien de vaststelling van een betalingsregeling kan leiden tot een eerdere einddatum van zijn detentie, waardoor eiser - zo is onweersproken gebleven - in aanmerking kan komen voor een lichter detentieregime.

Met gedaagde is de voorzieningenrechter evenwel van oordeel dat er geen gronden bestaan om gedaagde te verplichten een betalingsregeling te treffen. Daartoe is het volgende van belang. Er is niet gebleken van misbruik van de ruime beleidsvrijheid die het CJIB toekomt, waarbij uitgangspunt is dat een betalingsregeling een uitzondering betreft. Vaststaat dat niet tijdig door eiser is voldaan. Eiser heeft in zaken A en C nog geen enkele betaling gedaan, terwijl inmiddels zes jaar zijn verstreken sinds er met de inning van deze zaken is gestart. Gedaagde heeft bij brieven van 14 juli 2003 en 22 augustus 2003 namens eiser voorgestelde betalingsregelingen afgewezen. Dat eiser vervolgens geen enkele brief meer zou hebben ontvangen, doet - voor zover dit standpunt al juist zou zijn - er niet aan af dat hij met de betalingsverplichting in beide zaken bekend was en dat hij zelf geen stappen heeft ondernomen om tot betaling te komen. Hij wist derhalve, althans diende redelijkerwijs te weten, dat alsdan de incassoprocedure zou worden vervolgd. Gedaagde heeft bovendien betoogd dat zaken A en C voor de tenuitvoerlegging zijn overgedragen aan de penitentiaire inrichting. Dit staat op grond van onderdeel 4 van Bijlage 3 van de Aanwijzing eveneens aan het treffen van een betalingsregeling in de weg. Niet kan worden gezegd dat het CJIB onmiskenbaar onrechtmatig handelt door te oordelen dat het in de door eiser aangevoerde argumenten geen aanleiding ziet om van dit beleid af te wijken.

De omstandigheid dat eiser door de huidige detentie geen inkomsten kan verwerven om aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen, is als zodanig geen reden voor een betalingsregeling en invrijheidsstelling per 6 maart 2010. Voor zover eiser een beroep doet op betalingsonmacht, geldt dat hiervoor een met voldoende waarborgen omklede rechtsgang openstaat, die is neergelegd in artikel 577b Sv.

Het voorgaande leidt tot de slotsom dat niet is gebleken dat gedaagde onrechtmatig handelt jegens eiser. De vorderingen van eiser worden daarom afgewezen. Eiser zal, als de in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van dit geding.

De voorzieningenrechter: