HvJ EU, 24-03-2022, nr. C-723/20

Met zijn tweede vraag, die als eerste moet worden onderzocht, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 aldus moet worden uitgelegd dat de rechter van een lidstaat bij wie een aanvraag van een hoofdinsolventieprocedure is ingediend, exclusief bevoegd blijft om die procedure te openen wanneer het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar naar een andere lidstaat wordt overgebracht na de indiening van die aanvraag maar voordat die rechter daarop uitspraak heeft gedaan.

Om te beginnen zij opgemerkt dat de verwijzende rechter van het Hof niet wenst te vernemen hoe de overbrenging van het centrum van de voornaamste belangen van een schuldenaar kort vóór de indiening van een eerste aanvraag van een insolventieprocedure moet worden gekwalificeerd en welke gevolgen zij heeft voor de toepassing van artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848. Zoals in punt 22 van dit arrest in herinnering is gebracht, heeft de verwijzende rechter immers opgemerkt dat hij om procedurele redenen in wezen moet uitgaan van het beginsel dat op het tijdstip waarop de aanvraag van een insolventieprocedure tegen Galapagos werd ingediend bij de High Court, dat centrum zich in het Verenigd Koninkrijk bevond.

Aangezien de verwijzende rechter zich in het kader van deze vraag meer in het bijzonder afvraagt of er voor de uitlegging van artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 relevantie toekomt aan de rechtspraak van het Hof over de uitlegging van artikel 3, lid 1, van verordening nr. 1346/2000 en met name de uitlegging die het Hof aan deze verordening heeft gegeven in het arrest van 17 januari 2006, Staubitz-Schreiber (C-1/04, EU:C:2006:39), moet eerst worden vastgesteld dat verordening 2015/848 blijkens overweging 1 ervan een herschikking is van verordening nr. 1346/2000, die meermaals was gewijzigd. Net zoals laatstgenoemde verordening heeft verordening 2015/848 blijkens overweging 8 ervan ten eerste tot doel een meer efficiënte en doeltreffende afwikkeling van insolventieprocedures met grensoverschrijdende gevolgen te bevorderen door bepalingen inzake rechterlijke bevoegdheid, erkenning en toepasselijk recht op te nemen in een instrument dat verbindend is in al haar onderdelen en dat rechtstreeks toepasselijk is in alle lidstaten.

Bovendien wordt met verordening 2015/848, net zoals met verordening nr. 1346/2000, onder meer het in overweging 5 ervan genoemde doel nagestreefd om voor de goede werking van de interne markt te voorkomen dat partijen ertoe worden aangezet geschillen of goederen van de ene lidstaat naar de andere over te brengen teneinde hun rechtspositie ten nadele van de gezamenlijke schuldeisers te verbeteren (forumshopping). Daartoe wordt blijkens overweging 29 van verordening 2015/848 met name beoogd om in deze verordening waarborgen op te nemen die tot doel hebben om op frauduleuze of oneigenlijke gronden gebaseerde forumshopping te voorkomen.

Ten tweede bepaalt artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 — net zoals artikel 3, lid 1, van verordening nr. 1346/2000 — dat de rechters van de lidstaat op het grondgebied waarvan het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar gelegen is, bevoegd zijn om de insolventieprocedure te openen.

De rechtspraak van het Hof over de uitlegging van de in verordening nr. 1346/2000 neergelegde regels inzake de internationale bevoegdheid blijft bijgevolg relevant voor de uitlegging van artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 (zie in die zin arrest van 16 juli 2020, Novo Banco, C-253/19, EU:C:2020:585, punt 20).

Derhalve dient te worden vastgesteld dat de rechters van de lidstaat op het grondgebied waarvan het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar gelegen is, krachtens artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 exclusief bevoegd zijn voor de opening van een hoofdinsolventieprocedure (zie naar analogie arresten van 15 december 2011, Rastelli Davide en C., C-191/10, EU:C:2011:838, punt 27, en 14 november 2018, Wiemer & Trachte, C-296/17, EU:C:2018:902, punt 23).

Bovendien heeft het Hof — zoals de verwijzende rechter opmerkt — in het arrest van 17 januari 2006, Staubitz-Schreiber (C-1/04, EU:C:2006:39), geoordeeld dat de rechter van de lidstaat op het grondgebied waarvan het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar gelegen is op het tijdstip waarop deze de insolventieprocedure aanvraagt, bevoegd blijft om deze procedure te openen wanneer die schuldenaar het centrum van zijn voornaamste belangen naar het grondgebied van een andere lidstaat verplaatst na de indiening van de aanvraag maar vóór de opening van de insolventieprocedure.

In dit verband heeft het Hof in punt 25 van dat arrest onder meer herinnerd aan het doel van verordening nr. 1346/2000, dat identiek was aan het thans met verordening 2015/848 nagestreefde doel, dat erin bestaat te voorkomen dat de partijen in de procedure ertoe worden aangezet om geschillen of goederen van de ene lidstaat naar de andere over te brengen teneinde hun rechtspositie te verbeteren, en heeft het Hof geoordeeld dat deze doelstelling niet zou worden bereikt indien de schuldenaar in staat was om het centrum van zijn voornaamste belangen naar een andere lidstaat over te brengen tussen de indiening van de aanvraag van een insolventieprocedure en de beslissing tot opening van deze procedure en om op die manier zowel de bevoegde rechter als het toepasselijke recht te bepalen. In punt 26 van datzelfde arrest heeft het Hof opgemerkt dat een dergelijke overdracht van bevoegdheid tevens in strijd zou zijn met de thans in de overwegingen 3 en 8 van verordening 2015/848 geformuleerde doelstelling van een efficiëntere, doeltreffendere en snellere afwikkeling van grensoverschrijdende procedures, omdat die overdracht tot gevolg zou hebben dat de schuldeisers de schuldenaar voortdurend moeten dagvaarden op de plaats waar het deze goeddunkt zich min of meer definitief te vestigen, wat in de praktijk vaak zou dreigen te leiden tot een verlenging van de procedure.

Wat betreft de vraag of het voortbestaan van de bevoegdheid van de als eerste aangezochte rechterlijke instantie tot gevolg heeft dat de rechterlijke instanties van een andere lidstaat niet bevoegd zijn om kennis te nemen van nieuwe aanvragen van een hoofdinsolventieprocedure, moet om te beginnen worden vastgesteld dat uit artikel 3 van verordening 2015/848 volgt dat alleen een hoofdprocedure kan worden geopend en dat deze procedure rechtsgevolgen heeft in alle lidstaten waar deze verordening van toepassing is (zie naar analogie arrest van 2 mei 2006, Eurofood IFSC, C-341/04, EU:C:2006:281, punt 52).

Vervolgens staat het volgens artikel 4, lid 1, van verordening 2015/848 — gelezen in het licht van overweging 27 ervan — aan de rechter van een lidstaat bij wie een hoofdsinsolventieprocedure wordt aangevraagd, om ambtshalve te onderzoeken of hij bevoegd is en daartoe na te gaan of het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar in de zin van artikel 3 van die verordening zich in die lidstaat bevindt (zie naar analogie arrest van 2 mei 2006, Eurofood IFSC, C-341/04, EU:C:2006:281, punt 41). In overweging 33 van verordening 2015/848 wordt trouwens opgemerkt dat wanneer de rechter bij wie een insolventieprocedure is aangevraagd, vaststelt dat het centrum van de voornaamste belangen zich niet op zijn grondgebied bevindt, hij geen hoofdinsolventieprocedure mag openen.

Ten slotte bepaalt artikel 19, lid 1, van verordening 2015/848 dat elke beslissing tot opening van een insolventieprocedure die is genomen door een krachtens artikel 3 van deze verordening bevoegde rechter van een lidstaat, wordt erkend in alle andere lidstaten zodra die beslissing rechtsgevolgen heeft in de lidstaat waar de procedure is geopend. Zoals in overweging 65 van die verordening wordt opgemerkt, berust deze erkenning op het beginsel van wederzijds vertrouwen, dat vereist dat de rechters van de overige lidstaten de beslissing tot opening van een insolventieprocedure erkennen zonder dat zij de door de eerste rechter verrichte beoordeling van zijn bevoegdheid kunnen toetsen (zie naar analogie arrest van 2 mei 2006, Eurofood IFSC, C-341/04, EU:C:2006:281, punt 42).

Uit het voorgaande volgt dat de rechter van een lidstaat bij wie een aanvraag van een hoofdinsolventieprocedure is ingediend, exclusief bevoegd blijft om een dergelijke procedure te openen wanneer het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar naar een andere lidstaat wordt overgebracht na de indiening van die aanvraag maar voordat die rechter daarop uitspraak heeft gedaan, zodat wanneer naderhand een aanvraag met hetzelfde doel wordt ingediend bij een rechter van een andere lidstaat, laatstgenoemde rechter zich in beginsel niet bevoegd kan verklaren om een hoofdinsolventieprocedure te openen zolang de eerste rechter geen uitspraak heeft gedaan en zich niet onbevoegd heeft verklaard.

In het hoofdgeding lijkt vast te staan dat bij de High Court een hoofdinsolventieprocedure tegen Galapagos was aangevraagd voordat de zaak bij het Amtsgericht Düsseldorf aanhangig werd gemaakt. Derhalve zal de verwijzende rechter bij de beoordeling van de geldigheid van de beslissing van het Amtsgericht Düsseldorf om zich internationaal bevoegdheid te verklaren rekening moeten houden met de gevolgen van de indiening van de aanvraag bij de High Court, gelet op de overwegingen die in het onderhavige arrest zijn uiteengezet.

Overigens moet tevens in aanmerking worden genomen dat verordening 2015/848 volgens artikel 67, lid 3, onder c), van het terugtrekkingsakkoord van toepassing is in het Verenigd Koninkrijk, alsmede in de lidstaten in situaties waarbij het Verenigd Koninkrijk betrokken is, mits het hoofdgeding werd ingeleid vóór het einde van de in artikel 126 van dat akkoord vastgestelde overgangsperiode.

Indien in casu zou worden vastgesteld dat de High Court op de datum waarop deze overgangsperiode verstrijkt — te weten op 31 december 2020 — nog steeds geen uitspraak had gedaan op de aanvraag van een hoofdinsolventieprocedure, zou daaruit voortvloeien dat verordening 2015/848 niet langer vereist dat een rechterlijke instantie van een lidstaat op het grondgebied waarvan het centrum van de voornaamste belangen van Galapagos gelegen is, zich er ten gevolge van die aanvraag van onthoudt om zich bevoegd te verklaren voor de opening van een dergelijke procedure.

Gelet op een en ander dient op de tweede vraag te worden geantwoord dat artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 aldus moet worden uitgelegd dat de rechter van een lidstaat bij wie een aanvraag van een hoofdinsolventieprocedure is ingediend, exclusief bevoegd blijft om die procedure te openen wanneer het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar naar een andere lidstaat wordt overgebracht na de indiening van de aanvraag in kwestie maar voordat die rechter daarop uitspraak heeft gedaan. Voor zover die verordening van toepassing blijft op die aanvraag, kan de rechter van een andere lidstaat bij wie naderhand een verzoek met hetzelfde doel wordt ingediend, zich bijgevolg in beginsel niet bevoegd verklaren om een hoofdinsolventieprocedure te openen zolang de eerste rechter geen uitspraak heeft gedaan en zich niet onbevoegd heeft verklaard.

Met zijn eerste vraag wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of artikel 3, lid 1, van verordening 2015/848 aldus moet worden uitgelegd dat het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar kan worden geacht te zijn gelegen in de lidstaat op het grondgebied waarvan zijn hoofdkantoor zich bevindt, ook al is dit hoofdkantoor overgebracht vanuit een andere lidstaat nadat aldaar een aanvraag van een hoofdinsolventieprocedure was ingediend waarop nog geen uitspraak is gedaan.

Uit het antwoord op de tweede prejudiciële vraag volgt evenwel dat de rechter van een lidstaat bij wie een hoofdinsolventieprocedure is aangevraagd, in dergelijke omstandigheden niet hoeft te onderzoeken of het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar zich in die lidstaat bevindt.

De eerste prejudiciële vraag hoeft dan ook niet te worden beantwoord.