HR, 21-09-2010, nr. 08/04680

Verdachte is door het Gerechtshof te 's‑Gravenhage niet-ontvankelijk verklaard in zijn hoger beroep tegen een vonnis van de Kantonrechter te Rotterdam van 21 januari 2008 waarbij verdachte wegens ‘als degene aan wie het kenteken is opgegeven voor een motorrijtuig waarvoor een kentekenbewijs is afgegeven niet een verzekering overeenkomstig de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen sluiten en in stand houden’ veroordeeld tot een geldboete van € 500,--, subsidiair 10 dagen hechtenis. Voorts is hem de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen ontzegd voor de duur van vier maanden.

Namens verdachte heeft mr. J.Y. Taekema, advocaat te 's‑Gravenhage, één middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt dat het Hof de verdachte ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn hoger beroep, althans geeft het arrest van het Hof, gezien het niet naleven van de algemeen geldende onderzoeksverplichtingen en motiveringseisen, blijk van een onjuiste rechtsopvatting dan wel is het arrest van het Hof onbegrijpelijk.

Het bestreden arrest houdt, voor zover voor de beoordeling van het middel relevant, in:

Aan de mededeling uitspraak die aan de verdachte in persoon is betekend is een bijsluiter gehecht met de volgende tekst:

Voor zover voor de beoordeling van het middel relevant, houdt de aan de akte rechtsmiddel gehechte brief van verdachte in:

Blijkens het bestreden arrest heeft het Hof deze brief van verdachte inhoudende zijn bezwaar tegen het vonnis van de Kantonrechter in de Rechtbank te Rotterdam van 21 januari 2008, — zoals ook de medewerker ter griffie heeft gedaan — aangemerkt als een door de verdachte aan een griffiemedewerker verleende schriftelijke bijzondere volmacht tot het voor de verdachte aanwenden van het rechtsmiddel van hoger beroep (art. 450 lid 1 sub b Sv).

In de toelichting op het middel wordt er onder meer op gewezen dat het Hof er ten onrechte aan is voorbijgegaan dat de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep is verschenen. Met verdachtes verschijning zou het rechtsbelang dat de wetgever met de volgens art. 450 lid 3 Sv vereiste instemming heeft beogen te dienen, zijn komen te vervallen.

Bij de beoordeling van het middel moet worden vooropgesteld dat met de Wet Stroomlijnen hoger beroep (Stb. 2006, 470) de eisen die worden gesteld aan een bijzondere volmacht voor de griffier om namens de verdachte hoger beroep in te stellen zijn verscherpt. Het op 1 maart 2007 in werking getreden1. nieuwe derde lid van art. 450 Sv2. bepaalt dat aan een schriftelijke bijzondere volmacht, verleend aan een medewerker van de griffie, tot het voor de verdachte aanwenden van het rechtsmiddel slechts gevolg wordt gegeven indien de verdachte daarbij instemt met het door deze medewerker ter griffie van het gerecht waar het rechtsmiddel wordt ingesteld voor de verdachte aanstonds in ontvangst nemen van de uitreiking van de oproeping, welke uitreiking op grond van het nieuwe vierde lid heeft te gelden als een uitreiking in persoon aan verdachte.

Met betrekking tot deze wijziging houdt de memorie van toelichting onder meer in:

In zijn arrest van 22 december 2009, LJN BJ7810, NJ 2010, 102,m.nt. M.J. Borgers, rov. 3.8 wijst de Hoge Raad erop dat

In het onderhavige geval heeft de verdachte zich allesbehalve onbereikbaar gehouden voor justitie: hij verscheen zelfs op de terechtzitting. Dit betekent dat moeilijk kan worden volgehouden dat de verdachte zich onbereikbaar heeft gehouden voor gerechtelijke mededelingen. Zelfs als in het onderhavige geval sprake zou zijn geweest van niet-rechtsgeldige betekening van de dagvaarding in hoger beroep — quod non — dan zou dat gebrek door verdachtes verschijning gedekt zijn. In die omstandigheden getuigt het wel van een buitengewoon formalisme de verdachte in zijn hoger beroep niet-ontvankelijk te verklaren op de enkele grond dat niet is nageleefd een voorschrift dat is gegeven om te voorkomen dat de verdachte zich onbereikbaar houdt voor justitie. Daarom is het oordeel van het Hof reeds op deze grond onbegrijpelijk, in elk geval onvoldoende gemotiveerd.5.

Voorts wordt er in de toelichting op het middel een beroep op gedaan dat de verdachte de brief — kennelijk het hiervoor onder aangehaalde stuk — persoonlijk heeft ingeleverd bij het parket te Rotterdam en de verdachte door een ambtelijke fout van de parketfunctionaris bij de persoonlijke overhandiging van de brief niet is verwezen naar de strafgriffie om daar op rechtsgeldige wijze hoger beroep in te stellen.

Het Hof heeft vastgesteld dat op 18 februari 2008 op de griffie van de rechtbank te Rotterdam een brief van de verdachte is binnengekomen. De hiervoor aangehaalde brief is voorzien van een stempel van binnenkomst van de centrale balie met als datum 18 februari 2008. Op dezelfde dag is door de griffier de akte rechtsmiddel opgemaakt. Niettemin draagt genoemde brief een stempel van binnenkomst bij de strafgriffie van 20 februari 2008. Uit een en ander moet kennelijk worden opgemaakt dat verdachtes brief op 18 februari 2008 is binnengekomen bij de centrale balie die (mede) wordt bemand door personen die zijn aangewezen als waarnemend griffier van de rechtbank en in die hoedanigheid een akte kunnen opmaken van het instellen van een rechtsmiddel door een (ook bij de centrale balie werkzame) medewerker ter griffie, die daartoe door een verdachte is gemachtigd.6.

Deze gang van zaken sluit niet uit dat de verdachte de hiervoor aangehaalde brief persoonlijk heeft ingeleverd bij de centrale balie, bij een medewerker ter griffie. Tegen deze achtergrond had het Hof dienen te onderzoeken of de verdachte zijn brief persoonlijk heeft ingeleverd ter centrale balie en zo ja of de medewerker ter griffie is tekortgeschoten in zijn plicht de verdachte op de hoogte te stellen van de formaliteiten die aan het instellen van hoger beroep kleven.7. Naar analogie van HR 30 maart 2010, LJN BL3194 zou ik menen dat een verdachte die een griffiemedewerker een volmacht voor het instellen van een rechtsmiddel verstrekt erop mag vertrouwen dat de door deze opgemaakte akte rechtsmiddel geen later fataal blijkende fouten of leemten bevat. Daarbij merk ik op dat verdachtes brief op de vijfde dag van de appeltermijn is binnengekomen, zodat er binnen de beroepstermijn nog ruimschoots gelegenheid bestond verdachte er op te wijzen — in persoon, telefonisch of bij brief — dat de door hem verleende volmacht niet toereikend was. Nu kennelijk noch de medewerker ter griffie noch de griffier van die gelegenheid gebruik heeft gemaakt, zou ook nog de vraag kunnen rijzen of de medewerker ter griffie en/of de griffier de wettelijke regeling wel goed voor ogen heeft gehad. Het is ook niet onmogelijk dat ter griffie (nog)8. niet de in overeenstemming met het bepaalde in art. 450 lid 3 Sv opgestelde exemplaren van een voorgedrukte akte rechtsmiddel aanwezig zijn geweest.

Nu is het wel zo dat het Hof overweegt dat de verdachte door de bijsluiter bij de verstekmededeling op de hoogte kan worden geacht te zijn geweest van de wijze waarop het hoger beroep moest worden ingesteld, daaronder kennelijk begrepen de in art. 450 lid 3 Sv bedoelde instemming. Tegen de achtergrond van de tekst van de bijsluiter en verdachtes mededeling ter terechtzitting dat hij de bijsluiter moeilijk vond te begrijpen, is de overweging van het Hof, zonder nadere redengeving die ontbreekt, echter onbegrijpelijk. De bijsluiter is zo ingewikkeld is dat mij deze voor de gemiddelde rechtsgenoot niet goed lijkt te begrijpen. Een verdachte die het recht niet kent of niet vertrouwd is met ingewikkelde zinsconstructies wordt geconfronteerd met samengestelde zinnen waarin nog weer bijzinnen als ‘Uitsluitend in het geval de verdachte niet van tevoren op de hoogte was van de datum waarop hij/zij op enige terechtzitting in zijn/haar zaak moest verschijnen, kan binnen 14 dagen nadat de mededeling uitspraak aan de verdachte in persoon is uitgereikt een rechtsmiddel (hoger beroep of beroep in cassatie) worden ingesteld.’ Zeker de helft van hetgeen op de dichtbedrukte, meer dan een pagina lange bijsluiter staat — hetgeen volgt na ‘Bijzondere hoger beroepsprocedure voor bepaalde vonnissen; schriftuurverplichting’ — is in verdachtes geval niet van toepassing. Het vergt echter heel wat gepuzzel om daar achter te komen. Er is geen moeite gedaan de tekst met typografische middelen iets toegankelijker te maken: er ontbreken tussenkopjes, van een behoorlijke alinea-indeling is afgezien, er is niet gepoogd met behulp van vet of cursief gedrukte tekst aan te geven waar het om hoofdzaken gaat. Er is één uitzondering: aan het slot van de bijsluiter wordt met het in kapitalen gedrukte woord ‘niet’ aangegeven dat tegen de beslissing van de voorzitter niet kan worden opgekomen. Dan gaat het echter niet over het instellen van een rechtsmiddel, maar over de onmogelijkheid daarvan, dus om het ontnemen van een illusie aan de verdachte en om het voorkomen van voor justitie arbeidsintensieve misverstanden.

De bijsluiter rept alleen in geval van bijzondere hoger beroepsprocedures van het indienen van een schriftuur. Op dat punt schiet de bijsluiter tekort; die beperking kent de wet niet (art. 410 lid 1 Sv). Overigens ook niet een schriftuurverplichting, zoals in de bijsluiter beschreven staat. Kennelijk is hier met het oog op verdachtes belang een bevoegdheid als verplichting beschreven. Dat is niet zo gek. Maar wie zou begrijpen wat een schriftuur inhoudt? Kortom, deze bijsluiter kan doorgaans niet daadwerkelijk voorzien in de in de memorie van toelichting beoogde informatievoorziening aan de niet in het lezen van ambtelijke stukken geverseerde verdachte.9.

Terzijde merk ik op dat de wetgever van een verdachte die bij gelegenheid van aanhouding ter tenuitvoerlegging op grond van art. 449 lid 2 Sv hoger beroep kan instellen bij aangetekende brief, niet verlangt dat hij gewag maakt van de instemming als bedoeld in art. 450 lid 3 Sv. Dit springt vooral in het oog wanneer wordt bedacht dat degene die wordt aangehouden ter tenuitvoerlegging meer reden zal hebben om zich voor justitie onvindbaar te houden dan iemand aan wie de uitspraak anders dan bij gelegenheid van aanhouding ter tenuitvoerlegging wordt medegedeeld.

Het middel slaagt.

Ambtshalve heb ik geen gronden aangetroffen waarop het bestreden arrest zou dienen te worden vernietigd.

Deze conclusie strekt tot vernietiging van het bestreden arrest en terugwijzing naar het Hof dan wel verwijzing naar een aangrenzend Hof teneinde op het bestaande hoger beroep opnieuw te worden berecht en afgedaan.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG