HR, 07-09-2010, nr. 09/01955 J

Verdachte is door het gerechtshof te Leeuwarden veroordeeld bij arrest van 4 mei 2009.

Namens verdachte heeft mr. K.K. Hansen Löve, advocate te Amsterdam, twee middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel klaagt dat het voor medeplichtigheid vereiste en bewezenverklaarde dubbele opzet niet uit de gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid.

Het middel gaat er aan voorbij dat het hof kennelijk geen geloof heeft gehecht aan hetgeen door en/of namens de verdachte ter terechtzitting in hoger beroep naar voren is gebracht, te weten dat verdachte niet kon vermoeden dat er door de dader gedreigd zou worden met het door hem ter beschikking gestelde mes. Dit stond de feitenrechter vrij, terwijl 's hofs motivering ten aanzien van het bewezenverklaarde dubbele opzet in het licht van de gebezigde bewijsmiddelen in het geheel niet onbegrijpelijk is.

Het middel faalt.

Het tweede middel klaagt onder meer dat het hof aan het begrip medeplichtigheid een met de wet strijdige uitleg heeft gegeven en/of dat het hof de grondslag van de tenlastelegging heeft verlaten, door in weerwil van een verweer namens verdachte op dit punt bewezen te verklaren dat sprake is van medeplichtigheid aan bedreiging terwijl de mededader is veroordeeld voor poging tot doodslag.

In HR 27 oktober 1987, NJ 1988, 492 m. nt. Mulder heeft de Hoge Raad onder meer uitgemaakt dat ten aanzien van de medeplichtige bij de bewezenverklaring en kwalificatie moet worden uitgegaan van de door de dader verrichte handelingen, ook indien het opzet van de medeplichtige slechts gericht was op een deel daarvan.1. De vraag rijst hoe deze rechtspraak dient te worden verstaan. Ik zie twee mogelijkheden. De eerste gaat uit van een stricte accessoriteit. Als de hoofddader(s) is (zijn) veroordeeld volgt de bewezenverklaring en kwalificatie van de medeplichtige die van de hoofddader. Dat betekent dat ook de tenlastelegging van de medeplichtige op die van de hoofddader moet zijn afgestemd. De tweede uitleg komt er op neer dat in de tenlastelegging van de medeplichtigheid het handelen van de hoofddader feitelijk wordt omschreven en dat de rechter die met betrekking tot dit onderdeel tot een bewezenverklaring en kwalificatie komt die bewezenverklaring en kwalificatie ook bepalend doet zijn voor de vaststelling waaraan de verdachte medeplichtig is geweest. Maar de omschrijving in de tenlastelegging van de medeplichtige van hetgeen de hoofddader heeft gedaan hoeft niet overeen te komen met de tenlastelegging die aan de strafzaak tegen de hoofddader ten grondslag ligt.

Het eerste uitgangspunt doet volledig recht aan de accessoriteit van de medeplichtigheid. Als de zaken van de hoofddader en medeplichtige losraken van elkaar moet de rechter die de zaak van de medeplichtige behandelt onderzoeken waarvoor de hoofddader is veroordeeld. Het OM zal er zorg voor moeten dragen dat het feit waarvoor de hoofddader wordt vervolgd terugkeert in de tenlastelegging van de medeplichtige. Als de hoofddader niet wordt vervolgd is deze afstemming niet mogelijk. De tenlastelegging van de medeplichtigheid zal dan een zelfstandig bestaan hebben. Ook rijst de vraag welke consequentie de rechter die de medeplichtige berecht moet verbinden aan een vrijspraak van de hoofddader door een andere rechter. Moet hij nagaan wat aan die vrijspraak ten grondslag ligt? Het zou bijvoorbeeld in deze opvatting van belang kunnen zijn of de rechter de hoofddader gemotiveerd vrijspreekt omdat het bewijs van het misdrijf ontbreekt, of omdat de tenlastelegging niet juist is en bijvoorbeeld door de aanduiding van plaats, tijd of slachtoffer niet in overeenstemming is met de inhoud van het dossier. De Hoge Raad heeft echter de stelling dat een medeplichtige slechts kan worden vervolgd als ook de dader zelf is veroordeeld onjuist geoordeeld in een zaak waarin de dader van het misdrijf was vrijgesproken.2.

Het tweede uitgangspunt kan ertoe leiden dat bewezenverklaring en kwalificatie van hoofddader en medeplichtige uit elkaar gaan lopen. Toch blijft ook daar de accessoriteit bestaan. Als het aandeel van de hoofddader in de tenlastelegging van medeplichtigheid wordt omschreven als doodslag en de rechter acht dit onderdeel van het tenlastelegging bewezen, dan volgt de medeplichtigheid die waardering ook als de medeplichtige zelf aantoonbaar slechts opzet op zware mishandeling zou hebben.

Ik acht de tweede uitleg het meest bevredigend. De accessoriteit van de medeplichtigheid blijft gehandhaafd evenals het grote beginsel dat de rechter die zich buigt over een strafzaak recht spreekt op basis van de tenlastelegging en het onderzoek ter terechtzitting in de zaak die aan hem wordt voorgelegd en zich niet hoeft te conformeren aan de beslissingen van een collega in een afgesplitst deel van het dossier. Dat brengt mij tot de volgende slotsom.

In de onderhavige zaak is geen medeplichtigheid aan poging tot doodslag tenlastegelegd. Uitgegaan dient te worden van hetgeen aan verdachte is tenlastegelegd, te weten dat hij medeplichtig is geweest aan het plegen van bedreiging met enig misdrijf tegen het leven gericht, althans met zware mishandeling, welke bedreiging uit de gebezigde bewijsmiddelen volgt. Mitsdien is er geen sprake van dat het hof in casu de grondslag van de tenlastelegging heeft verlaten.

De stelling dat ten aanzien van verdachte vrijspraak danwel ontslag van rechtsvervolging had dienen te volgen nu de dader is veroordeeld voor poging tot doodslag vindt geen steun in het recht. Hetgeen aan de dader is tenlastegelegd en/of waarvoor hij precies is veroordeeld doet verder niet ter zake.

Het middel faalt.

De voorgestelde middelen falen. Het eerste kan met de aan artikel 81 RO ontleende motivering worden verworpen. Ambtshalve heb ik geen grond aangetroffen die tot vernietiging van het bestreden arrest behoort te leiden.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden