Eigen schuld

De stelplicht en bewijslast van eigen schuld rust op de aangesprokene. Dit uitgangspunt is hecht verankerd in de rechtspraak van de Hoge Raad, zij het in wisselende formuleringen.1

In art. 6:101 lid 1 BW zijn verschillende elementen te onderscheiden. Het lijdt geen twijfel dat het bij de hier bedoelde stelplicht en bewijslast gaat om feiten en omstandigheden waaruit volgt dat ‘de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan de benadeelde kan worden toegerekend’. Dat is waarop de hiervoor geciteerde jurisprudentie in wisselende omschrijvingen steeds ziet. Dat die stelplicht en bewijslast op de aangesprokene rusten volgt daaruit dat het de aangesprokene is die het rechtsgevolg van art. 6:101 lid 1 BW, te weten vermindering van zijn vergoedingsplicht, inroept.5

Indien vast staat dat de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan de benadeelde kan worden toegerekend, dan wordt de vergoedingsplicht verminderd door de schade over de benadeelde en de vergoedingsplichtige te verdelen in evenredigheid met de mate waarin de aan ieder toe te rekenen omstandigheden tot de schade hebben bijgedragen. Dit is een juridische exercitie die de rechter moet uitvoeren op basis van de reeds vastgestelde wederzijdse omstandigheden. Los van de stelplicht en bewijslast ter zake van de aansprakelijkheid enerzijds en de eigen schuld (in de hierboven bedoelde zin) anderzijds, zullen zich daarbij als zodanig in beginsel geen separate vragen van stelplicht en bewijslastverdeling voordoen.

Bij de billijkheidscorrectie kan er wel aanleiding zijn voor separate vragen van stelplicht en bewijslastverdeling.

De rechter is niet gehouden de billijkheidscorrectie ambtshalve toe te passen.6 Of hij het ook niet mag, is een andere vraag, die praktisch weinig zelfstandige betekenis heeft naast het verbod tot aanvulling van de feitelijke gronden en de verplichting tot ambtshalve aanvulling van rechtsgronden. Van toepassing van de billijkheidscorrectie kan slechts sprake zijn indien voldoende feitelijke gronden in het kader van het debat over de toepassing van art. 6:101 BW en de gevolgen daarvan voor de vergoedingsplicht zijn aangevoerd die daartoe aanleiding kunnen geven. Als dat zo is, dan mag de rechter de billijkheidscorrectie toepassen. Of daarbij met zoveel woorden ‘billijkheidscorrectie’ is gezegd is niet van belang. Uit HR 4 oktober 2013, LJN CA3751, NJ 2013/477 (Waterscooter) moet worden afgeleid dat de rechter zelfs verplicht is toepassing te geven aan de billijkheidscorrectie indien het partijdebat daartoe aanleiding geeft.

Vragen van stelplicht en bewijslastverdeling zullen ook bij de toepassing van de billijkheidscorrectie veelal echter niet prominent naar voren komen. Maar het is denkbaar indien voor de toepassing van de billijkheidscorrectie relevante feiten en omstandigheden zijn aangevoerd die gemotiveerd zijn betwist en dus niet vast staan. Op wie de stelplicht en de bewijslast dan rusten hangt ervan af. Theoretisch is de billijkheidscorrectie een instrument waarmee wijziging wordt gebracht in de verdeling van de schade zoals die op grond van de causaliteitsmaatstaf moet plaatsvinden. Indien de benadeelde vindt dat hij op grond van de billijkheidscorrectie meer schade vergoed moet krijgen dan uit de causaliteitsmaatstaf voortvloeit, roept hij het rechtsgevolg van de in art. 6:101 lid 1 BW geformuleerde billijkheidscorrectie in, te weten een opplussing van zijn recht op schadevergoeding. Daarom rusten op hem dan stelplicht en bewijslast van feiten en omstandigheden die tot toepassing van die correctie aanleiding geven. Indien de aangesprokene vindt dat hij minder schade hoeft te vergoeden dan uit de causaliteitsmaatstaf voortvloeit, roept hij het rechtsgevolg van de in art. 6:101 lid 1 BW geformuleerde billijkheidscorrectie in, te weten een nog verdere vermindering van zijn verplichting tot schadevergoeding. Dan rusten stelplicht en bewijslast van de feiten en omstandigheden die tot toepassing van die correctie aanleiding geven op hem. In het verkeersrecht gelden ten gunste van kinderen jonger dan veertien jaar en voetgangers en fietsers vaste percentages van 100 en 50 voor de toepassing van de billijkheidscorrectie, behoudens opzet of bewuste roekeloosheid, in welk geval de gewone regels van art. 6:101 BW voor de verdeling van de schade weer gelden. De stelplicht en bewijslast van opzet of bewuste roekeloosheid bij de benadeelde rusten op de aangesprokene.7 Dat is geheel in lijn met de hiervoor uiteengezette regel dat de aangesprokene die zich op de billijkheidscorrectie beroept ter (verdere) vermindering van zijn verplichting tot schadevergoeding, de bewijslast heeft van feiten en omstandigheden die daartoe aanleiding geven.

De schadebeperkingsplicht is een species van eigen schuld. Evenals bij gewone eigen schuld rusten de stelplicht en de bewijslast op de aangesprokene8, in dit geval van feiten en omstandigheden waaruit volgt dat de omvang van de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan de benadeelde moet worden toegerekend.9 Dat betekent dat hij concreet zal moeten stellen en zo nodig bewijzen dat de benadeelde niet heeft voldaan aan hetgeen redelijkerwijs met het oog op de beperking van de schade van hem mocht worden gevergd.10