Hof 's-Gravenhage, 25-10-2007, nr. 05/1037

Bij een zestal grieven bevattend exploot van 20 juli 2005 is [appellant] in hoger beroep gekomen van het vonnis van 6 juli 2005, door de rechtbank te 's‑Gravenhage gewezen tussen partijen. Bij conclusie van eis concludeerde [appellant] overeenkomstig voormeld exploot. Nadat [appellant] nog een Akte houdende overlegging producties had genomen, bestreed [geïntimeerde] bij memorie van antwoord (met productie) de grieven. Vervolgens hebben partijen de zaak op 23 oktober 2006 mondeling doen bepleiten, [appellant] door zijn procureur en [geïntimeerde] door mr. L.P.A. Zwijnenberg, advocaat te 's‑Gravenhage, beiden overeenkomstig een pleitnota. Ter gelegenheid van de pleidooien bracht [appellant] bij akte nog een aantal producties in het geding. Na een (niet tot resultaat geleid hebbende) doorverwijzing naar mediation hebben partijen tot slot de stukken overgelegd en arrest gevraagd.

Het gaat in deze zaak, samengevat, om het volgende.

In 1983 was [J] eigenares van Noordeinde 86 te [plaatsnaam] (kadastraal bekend als [plaatsnaam], sectie K, nummer 192) alsmede van Noordeinde 92 te [plaatsnaam] (kadastraal bekend als [plaatsnaam], sectie K, nummer 192). [appellant] huurde toen Noordeinde 92 van [de derde].

Bij koopovereenkomst van 11 augustus 1983 heeft [J] Noordeinde 92 aan [appellant] verkocht. In de koopovereenkomst is onder meer opgenomen:

Noordeinde 92 is bij notariële akte van 14 oktober 1983, verleden ten overstaan van notaris mr. H.F.G. Moussault, aan [appellant] geleverd. In die akte (waarin met ‘comparante sub I’ [J] en met ‘comparanten sub II’ [appellant] wordt bedoeld) staat, voor zover van belang, onder meer:

Op 14 oktober 1983 is ten overstaan van voornoemde notaris Moussault door [de derde] als eigenares van Noordeinde 86, [W. van V.] als eigenaren van Noordeinde 90 te [plaatsnaam] (kadastraal bekend als [plaatsnaam], sectie K, nummer 192) en [appellant] als eigenaar van Noordeinde 92 een akte van overeenkomst opgesteld met betrekking tot het vestigen van erfdienstbaarheden op de betrokken percelen. In die akte (waarin met ‘comparante sub I’ [J], met ‘comparanten sub II’ [W. van V.] en met ‘comparanten sub III’ [appellant] wordt bedoeld) staat, voor zover van belang, het volgende:

Op 12 juli 1984 hebben [J] enerzijds en [B. van V.] anderzijds een koopovereenkomst gesloten tot verkoop van Noordeinde 86 aan [B. van V.]. Bij notariële akte van 5 oktober 1984 is Noordeinde 86 aan [B. van V.] geleverd. Die akte luidt, voor zover van belang, als volgt:

Op 17 maart 1992 hebben [B. van V.] en [geïntimeerde] een koopovereenkomst gesloten tot verkoop van Noordeinde 86 aan [geïntimeerde]. Bij notariële akte van 1 juni 1992 is Noordeinde 86 aan [geïntimeerde] geleverd. Deze akte houdt, voor zover van belang, het volgende in:

In 2003 is tussen [appellant] en [geïntimeerde] verschil van mening gerezen over het al dan niet bestaan van een recht van [appellant] om gebruik te maken van het gedeelte van het voetpad dat eigendom van [geïntimeerde] is alsmede over de wijze van gebruikmaking van het voetpad door [appellant] respectievelijk [geïntimeerde]. Bij brief van 15 januari 2004 is [geïntimeerde] namens [appellant] aangemaand tot medewerken aan het vestigen van een recht van overpad in de vorm van een erfdienstbaarheid ten behoeve van de percelen Noordeinde 90 en 92 en terzake, voor het geval hij niet zou medewerken, in gebreke gesteld.

In eerste aanleg vorderde [appellant], kort gezegd, primair [geïntimeerde] te bevelen mee te werken aan het verlijden van een notariële akte waarin een zakelijk recht van overpad wordt gevestigd ten behoeve van Noordeinde 92 en ten laste van Noordeinde 86, subsidiair [geïntimeerde] te verbieden de op Noordeinde 86 gelegen buurweg voor [appellant] af te sluiten en meer subsidiair aanwijzing van het op Noordeinde 86 gelegen pad als noodweg voor [appellant]. Met betrekking tot zijn primaire vordering voerde [appellant] aan dat [geïntimeerde] op grond van de redelijkheid en de billijkheid gehouden is mee te werken aan het alsnog vestigen van een recht van overpad nu het litigieuze pad al jarenlang door [appellant] gebruikt wordt als toegangsweg, het pad ook de enige toegangsweg voor [appellant] is van en naar de openbare weg en ook de bewoners van Noordeinde 90 gebruik maken van het pad als toegangsweg naar hun percelen. [geïntimeerde] voerde gemotiveerd verweer en vorderde zijnerzijds, eveneens kort gezegd, veroordeling van [appellant] om geen gebruik te maken van de grond behorende bij Noordeinde 86 alsmede veroordeling van [appellant] tot betaling van schadevergoeding wegens gebruik vanaf 1992 door [appellant] van de grond van [geïntimeerde].

Na ambtshalve te zijn ingegaan op de vraag of er een recht van overpad door verjaring is ontstaan en die vraag negatief te hebben beantwoord, oordeelde de rechtbank dat er geen bijzondere rechtsverhouding tussen partijen bestaat op grond waarvan [geïntimeerde] gehouden is mee te werken aan het vestigen van een recht van overpad, dat geen sprake is van een buurweg en dat [appellant] met betrekking tot de aanwijzing van het pad als noodweg onvoldoende heeft aangevoerd en wees zij de vorderingen van [appellant] af. De vordering van [geïntimeerde] tot veroordeling van [appellant] om geen gebruik te maken van het pad behorende bij Noordeinde 86 wees zij toe en die tot veroordeling van [appellant] tot betaling van schadevergoeding af.

De grieven leggen het geschil, afgezien van de vaststelling van de feiten, in volle omvang ter beoordeling voor. In hoger beroep stelt [appellant] zich voorts (primair) op het standpunt dat er door verjaring een recht van overpad is ontstaan. Het hof overweegt hieromtrent als volgt.

De rechtbank heeft met juistheid overwogen dat voor verkrijgende verjaring ex artikel 3: 99 BW van een recht van overpad een onafgebroken bezit van tien jaar te goeder trouw is vereist en dat de verjaringstermijn in het onderhavige geval in 1992 is gaan lopen. Niet in discussie is dat aan het vereiste van een onafgebroken gebruik van het litigieuze pad gedurende tien jaar na 1 januari 1992 door [appellant] voldaan is. Partijen verschillen evenwel van mening over het antwoord op de vraag of aan de zijde van [appellant] sprake is van gebruik krachtens bezit van een erfdienstbaarheid te goeder trouw. Met [appellant] is het hof van oordeel dat die vraag in de omstandigheden van dit geval bevestigend dient te worden beantwoord. Daartoe wordt als volgt overwogen.

Vast staat dat, vóórdat [appellant] Noordeinde 92 van [J] kocht, hij Noordeinde 92 van [J] huurde en van het (gehele) pad (aan de zuidzijde van Noordeinde 86 tot en met 92) — kennelijk met goedvinden van De Jong, de toenmalige eigenares van Noordeinde 86 tot en met 92 — gebruik maakte teneinde te komen en te gaan van- en naar de openbare weg. Voorts staat vast dat in de koopakte van 11 augustus 1983 wordt verwezen naar een recht van overpad voor (onder andere) de eigenaar van het door [appellant] gekochte woonhuis en is bepaald dat gevestigd worden ‘die erfdienstbaarheden die benodigd zijn in verband met de ligging van de 3 woonhuizen — cursivering hof — Noordeinde 92, 90 en 86’. Voorts is in de akte van levering van 14 oktober 1983 van Noordeinde 92 aan [appellant] bepaald, kort gezegd, dat er erfdienstbaarheden zijn gevestigd, waartoe in die akte verwezen wordt naar een, kennelijk eerder op dezelfde datum, verleden akte. Onder deze omstandigheden en mede gelet op de ligging van de woonhuizen Noordeinde 86 tot en met 92 zoals die uit de overgelegde foto's en kadastrale tekeningen blijkt, kon en mocht [appellant], van wie gesteld noch gebleken is dat hij over enige juridische scholing beschikte en had moeten opmerken dat de in de koopakte genoemde erfdienstbaarheid, kennelijk abusievelijk, niet ook in de latere notariële akte was opgenomen, zich ten tijde van de levering van Noordeinde 92 redelijkerwijs bevoegd beschouwen om het litigieuze voetpad krachtens erfdienstbaarheid te gebruiken en mocht hij zich tevens redelijkerwijs bevoegd achten zijn gebruik van het voetpad — komen en gaan van- en naar de openbare weg — te continueren. Dat in de hiervoor in rechtsoverweging 1.4 geciteerde akte de litigieuze erfdienstbaarheid ten behoeve van het woonhuis van [appellant] niet is vermeld, brengt het hof niet tot een ander oordeel. Hierbij is in aanmerking genomen dat uit de stukken genoegzaam is gebleken dat het niet opnemen van de kennelijke wens van [J] en [appellant] destijds om de litigieuze erfdienstbaarheid te vestigen, op een — destijds niet door [J] of [appellant] opgemerkte — nalatigheid van de betrokken notaris is terug te voeren. Hetgeen overigens nog door [geïntimeerde] is aangevoerd, brengt het hof evenmin tot een ander oordeel.

Nu vast is komen te staan dat [appellant] gerekend vanaf 1 januari 1992 gedurende tien jaar te goeder trouw gebruik van het voetpad heeft gemaakt teneinde te komen en te gaan van- en naar de openbare weg, is het door [appellant] gestelde recht van overpad door verjaring ontstaan. Dit houdt in dat, nu [geïntimeerde] de door [appellant] gevorderde bepalingen en bedingen met betrekking tot het recht van overpad niet gemotiveerd becommentarieerd heeft, de primaire vordering van [appellant] toewijsbaar is en dat de (in eerste aanleg toegewezen reconventionele) vordering van [geïntimeerde] alsnog dient te worden afgewezen. De onder 1 primair en d. in het petitum genoemde bepaling acht het hof te onbepaald, zodat deze niet voor toewijzing aanmerking komt. Het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd en, opnieuw rechtdoende, zal worden beslist als hierna vermeld. Bij de onderhavige uitslag past een kostenveroordeling ten laste van [geïntimeerde], zowel voor de eerste aanleg als voor het hoger beroep.

Het hof:

Dit arrest is gewezen door mrs. A.Dupain, A.H. de Wild en A.E.A.M. van Waesberghe en is uitgesproken ter openbare terechtzitting van 25 oktober 2007 in aanwezigheid van de griffier.