23 Formulaproces

In de vierde eeuw voor Christus ontstond een nieuwe procesvorm, het formulaproces, in het Romeinse rijk.1 Deze procedure bestond uit twee fasen. In de eerste fase werd door de praetor, aan de hand van een door de eiser en de gedaagde in voorgeschreven bewoordingen geformuleerd(e) eis resp. verweer, een formula samengesteld. In deze formula werden de geschilpunten vastgelegd.2 Daarna volgde het moment van de litiscontestatio, waarop tegenover de praetor de procesovereenkomst officieel werd vastgelegd en beklonken.3 De procesovereenkomst bevatte een precies omschreven opdracht aan de rechter en de geschilpunten waarover de rechter diende te oordelen.4 Na afloop van de ten overstaan van de praetor gevoerde procedure volgde de tweede fase, waarin het geschil ter beslissing werd voorgelegd aan de rechter. Deze rechter was geen overheidsrechter, maar een gewone Romeinse burger die door partijen werd gekozen;5 de rechter was dus vergelijkbaar met de huidige arbiter. Tijdens de tweede fase werd bewijs geleverd. Het leveren van bewijs was een aangelegenheid van partijen, waarvoor amper regels bestonden.6