HR, 13-07-2012, nr. 11/04431

Verzoekster tot cassatie, de vrouw, en verweerder in cassatie, de man, zijn op 6 augustus 2008 te Wenen (Oostenrijk) met elkaar gehuwd. De man heeft de Oostenrijkse nationaliteit en de vrouw heeft de Australische nationaliteit.

Bij inleidend verzoekschrift, ingekomen ter griffie van de rechtbank te 's-Gravenhage op 8 september 2008, heeft de man de rechtbank verzocht (a) tussen partijen de echtscheiding uit te spreken en (b) te verklaren voor recht dat het recht van Oostenrijk van toepassing is op het huwelijksvermogensregime en dat partijen ingevolge het recht van Oostenrijk over en weer niets van elkaar te vorderen hebben, met dien verstande dat een ieder behoudt datgene wat hij/zij heeft.

De vrouw heeft zich met betrekking tot het echtscheidingsverzoek gerefereerd aan het oordeel van de rechtbank. Zij heeft daarnaast - zakelijk weergegeven - verzocht het verzoek van de man onder (b) af te wijzen en voor recht te verklaren dat (i) Nederlands recht van toepassing is op het vermogensregime, (ii) de in dat kader tussen partijen aanwezige huwelijksgoederengemeenschap bij helfte tussen partijen moet worden verdeeld en (iii) de man te bevelen om inlichtingen te verstrekken (voorzien van bewijsstukken) omtrent de activa en passiva van de huwelijksgoederengemeenschap, zodat de omvang en de wijze van verdeling kan worden vastgesteld3..

De man heeft onder meer verweer gevoerd tegen de door de vrouw verzochte verklaring voor recht en subsidiair, indien en voor zover de rechtbank Nederlands recht van toepassing zou achten op het huwelijksgoederenregime tussen partijen, verzocht eveneens te bepalen dat de gemeenschap tussen partijen aldus wordt verdeeld dat partijen over en weer niets aan elkaar verschuldigd zijn en dat zij de gemeenschap als naar redelijkheid en billijkheid gescheiden en gedeeld zien tegen algehele en finale kwijting en, voor zover de vrouw een vermeende vordering heeft op de man ter zake verdeling van de gemeenschap, te bepalen dat het negatieve vermogen van de man in aanmerking wordt genomen als nader te bepalen, met verzoek aan de vrouw om opgave te doen van activa en passiva in binnen- en buitenland, voorafgaand aan de mondelinge behandeling.

De man heeft verder, eveneens subsidiair indien en voor zover de rechtbank Nederlands recht van toepassing zou achten op het huwelijksgoederenregime tussen partijen, verzocht te bepalen dat de af te geven beschikking in de plaats komt van de medewerking van de vrouw van toedeling van haar eventuele helft van de woning aan de man.

De vrouw heeft tegen het zelfstandig verzoek van de man verweer gevoerd.

Bij beschikking van 29 april 2009 heeft de rechtbank tussen partijen de echtscheiding uitgesproken en de behandeling en beslissing van alle overige verzochte nevenvoorzieningen aangehouden.

Na verdere stukkenwisseling en mondelinge behandeling van de zaak ter zitting van 7 september 2009 in aanwezigheid van de man en de advocaten van beide partijen, heeft de rechtbank bij beschikking van 5 oktober 2009 bepaald dat de vrouw zich uiterlijk 15 oktober 2009 dient uit te laten of zij een nadere taxatie wenst van (onder meer) de bouwgrond in Oostenrijk, voorts de zaak met betrekking tot het verzoek tot verdeling pro forma aangehouden tot 15 februari 2010 en (onder meer) bepaald dat, indien de vrouw besluit de bouwgrond in Oostenrijk opnieuw te laten taxeren, zij uiterlijk vier weken vóór de pro forma datum een taxatierapport dient over te leggen.

Daartoe heeft de rechtbank, voor zover in cassatie van belang, overwogen dat tussen partijen niet in geschil is dat tot de activa van de huwelijksgoederengemeenschap een stuk bouwgrond te Oostenrijk behoort en dat tot de passiva een tweetal hypothecaire leningen behoort dat op die grond is gevestigd4..

De rechtbank heeft met betrekking tot de bouwgrond het volgende overwogen5.:

Bij brief van 16 oktober 2009 heeft de advocaat van de vrouw de rechtbank verzocht om de door de rechtbank gestelde termijn voor uitlating met twee weken te verlengen tot 30 oktober 2009 en, indien de rechtbank dit verzoek passeert, "het ervoor te houden dat de vrouw wel taxatie wenst van de grond in Oostenrijk."

Vervolgens heeft de advocaat van de vrouw de rechtbank bij brief van 30 oktober 2009 bericht dat de vrouw een nadere taxatie wenst van de grond in Oostenrijk.

Bij brief van 15 januari 2010 heeft de advocaat van de man de rechtbank het volgende bericht (p. 2):

Met betrekking tot de taxatie heeft de advocaat van de vrouw de rechtbank vervolgens bij brief van 25 januari 2010 het volgende bericht:

In een reactie op deze brief heeft de advocaat van de man de rechtbank bij brief van 10 februari 2010 (p. 1 en 2) het volgende bericht:

Bij brief aan de rechtbank van 15 februari 2010 (p. 1) heeft de advocaat van de vrouw als volgt gereageerd op de onder 1.13 geciteerde brief van 10 februari 2010 :

Bij brief van 26 februari 2010 (p. 1) heeft de advocaat van de man hierop als volgt gereageerd:

Bij eindbeschikking van 11 juni 2010 heeft de rechtbank de verdeling van de goederen die partijen in gemeenschappelijke eigendom hebben, vastgesteld. Voor zover van belang heeft zij de bouwgrond in Oostenrijk aan de man toebedeeld en de waarde daarvan vastgesteld op een bedrag van € 108.000,-.

De rechtbank heeft verder bepaald dat op de man de verplichting rust om voor zijn rekening te nemen en als eigen schuld te voldoen de ten behoeve van de aankoop van de bouwgrond afgesloten hypothecaire leningen van (op dat moment) € 173.686,98 en voorts vastgesteld dat de vrouw uit hoofde van overbedeling (als gevolg van de totale verdeling) gehouden is een bedrag van € 43.735,65 aan de man te voldoen.

De vrouw is, onder aanvoering van één grief, van deze beschikking in hoger beroep gekomen bij het gerechtshof te 's-Gravenhage en heeft daarbij verzocht de beschikking te vernietigen en, opnieuw rechtdoende, de verdeling opnieuw vast te stellen.

De man heeft de grief bestreden, incidenteel appel ingesteld en primair geconcludeerd tot niet-ontvankelijkverklaring van de vrouw in haar hoger beroep dan wel tot afwijzing van haar beroep. Hij heeft subsidiair verzocht, indien en voor zover het hof Nederlands recht van toepassing acht op het huwelijksvermogensregime tussen partijen, te bepalen dat de gemeenschap tussen hen aldus wordt verdeeld met inachtneming van het vermogen van de vrouw in binnen- en buitenland althans, meer subsidiair, aldus dat partijen over en weer niets aan elkaar verschuldigd zijn en dat zij de gemeenschap als naar redelijkheid en billijkheid gescheiden en gedeeld hebben tegen algehele en finale kwijting.

De man heeft tot slot verzocht de vrouw te veroordelen in de kosten van het geding in hoger beroep.

De vrouw heeft het incidentele appel van de man alsmede zijn verzoek om haar in de proceskosten te veroordelen, bestreden.

Bij brief van 6 mei 2011 heeft de advocaat van de vrouw een in opdracht van de vrouw opgesteld taxatierapport van 9 september 2010 in het geding gebracht met betrekking tot de grond in Oostenrijk. In dat rapport wordt de waarde van de grond per 9 september 2010 geschat op € 492.800,-. Voorts wordt in deze brief het volgende verzoek gedaan:

Ter zitting van 27 mei 2011 heeft het hof de zaak mondeling behandeld in aanwezigheid van de man en de advocaten van beide partijen.

Vervolgens heeft het hof bij beschikking van 6 juli 2011 de beschikking waarvan beroep vernietigd voor zover het de waardering betreft van het aandeel van de man in de bouwgrond te Oostenrijk en, in zoverre opnieuw beschikkende, bepaald dat het aandeel van de man in die grond in de verdeling wordt betrokken voor een waarde van € 157.355,-.

Het hof heeft voorts de vrouw veroordeeld om aan de man een bedrag van € 29.053,- ter zake van overbedeling te betalen en tot slot het in hoger beroep meer of anders verzochte afgewezen.

De vrouw heeft tegen deze beschikking - tijdig6. - beroep in cassatie ingesteld.

De man heeft een verweerschrift ingediend en daarin verzocht het beroep van de vrouw te verwerpen en haar in de kosten van de procedure in cassatie te veroordelen7..

Het cassatiemiddel, dat drie onderdelen ("klachten") bevat, is gericht tegen rechtsoverweging 8, waarin het hof als volgt heeft geoordeeld:

Het hof heeft in rechtsoverweging 5 het standpunt van de vrouw weergegeven, inhoudende dat een nadere taxatie nodig is nu de taxatiewaarde van de bouwgrond volgens het door de man ingebrachte rapport € 108.000,- is en zij een taxatierapport in het geding heeft gebracht waaruit blijkt dat de waarde van de bouwgrond € 492.800,- bedraagt.

De man heeft blijkens rechtsoverweging 6, waarin zijn standpunt is opgenomen, de door de vrouw overgelegde taxatie gemotiveerd betwist en subsidiair voorgesteld uit te gaan van een gemiddelde waarde zoals zou moeten voortvloeien uit het taxatierapport van de vrouw, door hem gesteld op € 206.710,-, en de taxatiewaarde zoals voortvloeit uit het taxatierapport van de man ad € 108.000,-, derhalve een waarde van € 157.355,-.

Het hof heeft zich vervolgens in de thans bestreden rechtsoverweging 8 bij het voorstel van de man aangesloten omdat het hof het voorstel van de man in dit geval als billijk oordeelt en heeft daarmee klaarblijkelijk het standpunt van de vrouw dat een nadere taxatie nodig is, verworpen. Daartegen richt zich onderdeel 1 met de klacht dat "het recht is geschonden vanwege het feit dat het hof voorbij is gegaan aan het verzoek van de vrouw, dan wel ambtshalve, om een derde-deskundige te benoemen." Het onderdeel betoogt daarbij dat partijen het niet eens waren over de benoeming van de deskundige die de waarde van de onroerende zaak in Oostenrijk moest schatten en dat in een dergelijk geval de rechter op de voet van art. 679 Rv. imperatief een deskundige aanstelt zodra 'de meest gerede partij' daarom verzoekt.

Het onderdeel faalt.

Het eerste lid van art. 679 Rv. bepaalt dat, indien partijen het niet eens worden over de benoeming van een deskundige om de waarde van een of meer van de te verdelen goederen te schatten, de benoeming op verzoek van de meest gerede partij geschiedt door de kantonrechter van de rechtbank van het arrondissement waarin de goederen zich bevinden8.. Is met betrekking tot de verdeling een procedure aanhangig, dan kan de benoeming ingevolge het tweede lid van art. 679 Rv. ook, op verlangen van een der partijen of ambtshalve, worden gedaan door de rechter voor wie de zaak in eerste aanleg of in hoger beroep dient of door de rechter voor wie een getuigenverhoor of verschijning van partijen is gelast.

In de memorie van toelichting wordt art. 679 Rv. als volgt toegelicht9.:

De strekking van art. 679 Rv. is dus dat als partijen het niet eens worden over de benoeming van een deskundige om de waarde van een of meer te verdelen goederen te schatten, de bevoegde rechter wordt aangewezen. In het geval van een verdeling door partijen zelf geschiedt de benoeming door de kantonrechter van de rechtbank van het arrondissement waarin de goederen zich bevinden. Bevinden de goederen zich in het buitenland - zoals in deze zaak - , dan is de kantonrechter te Amsterdam bevoegd (art. 679 lid 1 Rv. eerste en tweede volzin). Indien met betrekking tot de verdeling al tussen partijen wordt geprocedeerd, wijst het tweede lid van art. 679 Rv. daarnaast nog twee bevoegde rechters aan: de rechter voor wie de zaak in eerste aanleg of in hoger beroep dient of de rechter voor wie een comparitie of enquête is gelast.

Komen partijen zelf tot overeenstemming over de aanwijzing van een deskundige, dan vindt art. 679 Rv. volgens Vlas geen toepassing10..

Het tweede lid van art. 679 Rv. geeft de rechter blijkens de parlementaire toelichting de bevoegdheid om de hier bedoelde deskundigen, desnoods ambtshalve, te benoemen. Het voorschrift laat derhalve onverlet dat de rechter, evenals onder de algemene regels van art. 194 e.v. Rv. het geval is, de vrijheid heeft om naar eigen inzicht te beslissen of hij behoefte heeft aan (nadere) deskundige voorlichting11.. De wijze waarop hij van die vrijheid gebruik maakt, kan in cassatie niet worden getoetst.

Onderdeel II klaagt dat het oordeel dat de vrouw niet, althans onvoldoende, heeft aangegeven op welke feitelijke uitgangspunten het taxatierapport van de zijde van de man mank gaat, onbegrijpelijk is gemotiveerd. Het onderdeel voert in dat verband allereerst aan dat de taxateur die de vrouw heeft ingeschakeld exact dezelfde uitgangspunten heeft gehanteerd als de door de man ingeschakelde taxateur (par. 2.2) en dat het feit dat de taxateurs tot een andere waardering zijn gekomen "geen kwestie van 'uitgangspunten', maar een kwestie van 'waardering' is" (par. 2.3).

Het onderdeel betoogt verder dat, al zou het zo zijn dat de uitgangspunten van de taxateurs verschillen, dit niet kan leiden tot de door het onderdeel bestreden conclusie van het hof. Ter toelichting wijst het onderdeel erop dat, indien de taxateur van de vrouw andere uitgangspunten hanteerde en in het rapport benoemde, daarmee gegeven is dat de uitgangspunten van de man weersproken zijn, nu het hanteren van een ander uitgangspunt met zich mee brengt dat het daarmee conflicterende - andere - uitgangspunt wordt weersproken.

Het onderdeel voldoet niet aan de eisen van art. 426a lid 2 Rv.

Het hof heeft geoordeeld dat de door ieder van partijen overgelegde taxatierapporten sterk verschillen, niet alleen wat de waardering betreft, maar ook de daaraan ten grondslag liggende waarderingsmaatstaven en uitgangspunten. Het onderdeel zet niet uiteen waarom dat oordeel onbegrijpelijk is, maar volstaat slechts met verwijzing naar p. 6 van het (in het Duits opgestelde) taxatierapport en de daarin opgenomen uitgangspunten. Het enkele overleggen van een productie dan wel het zonder toelichting daarnaar verwijzen in de processtukken is evenwel geen toereikende betwisting. Het onderdeel vermeldt voorts niet waarom het oordeel onbegrijpelijk gemotiveerd zou zijn voor zover het de aan de waardering ten grondslag liggende maatstaven betreft.

Het oordeel van het hof dient bovendien in zijn geheel te worden bezien. Het hof heeft ook overwogen dat de stellingen van de man met betrekking tot het door de vrouw overgelegde taxatierapport, inhoudende onder meer de beperkte bebouwbaarheid van de bouwgrond, het feit dat de man de grond slechts in mede-eigendom heeft en dat het door de vrouw overgelegde rapport niet is uitgevoerd door een beëdigd taxateur, door de vrouw niet gemotiveerd zijn betwist. Daartegen richt zich onderdeel III. Volgens dit onderdeel is deze overweging onbegrijpelijk omdat:

Uit de processtukken blijkt niet dat de vrouw de stellingen in kwestie heeft betwist tijdens de mondelinge behandeling. Het onderdeel verwijst in ieder geval niet naar enige passage uit het in het geding gebrachte proces-verbaal waarin van enige betwisting blijkt. Het oordeel van het hof is mitsdien voldoende begrijpelijk gemotiveerd.

Nu alle onderdelen falen, dient het cassatieberoep te worden verworpen. Dit kan m.i. met toepassing van art. 81 RO.

Met betrekking tot het verzoek van de man om de vrouw te veroordelen in de kosten van het geding in cassatie merk ik op dat art. 429 lid 3 Rv. de Hoge Raad de bevoegdheid geeft om in een verzoekschriftprocedure omtrent de kosten een zodanige uitspraak te doen als hij vermeent te behoren. Hij kan dus een partij in de proceskosten van de wederpartij veroordelen, bijvoorbeeld als hij of zij de procedure nodeloos heeft aangespannen of voortgezet. Ik meen dat daarvan in deze zaak geen sprake is. Daarbij neem ik in aanmerking dat het hof voorbij is gegaan aan de stelling van de man dat de vrouw het taxatierapport in een zo laat stadium heeft ingediend dat sprake is van handelen in strijd met een goede procesorde, nu het rapport binnen de daarvoor bepaalde termijn bij het hof is ingekomen. Naar mijn mening zou een veroordeling in de kosten van de cassatieprocedure in deze zaak achterwege moeten blijven, gelet op zowel het rechtens te respecteren belang van de vrouw bij haar verzoek in cassatie tot vernietiging van de bestreden beschikking, als de grote terughoudendheid die de Hoge Raad in familierechtelijke procedures ter zake pleegt te betrachten.

De conclusie strekt tot verwerping.

De Procureur-Generaal bij de

Hoge Raad der Nederlanden

A-G