3.2.5.1.1 Effecten op productmarkten

O&O&I-steun kan beletten dat marktwerking de meest doelmatige producenten beloont en de minst doelmatige producenten onder druk zet om beter te doen, te herstructureren of de markt te verlaten. Dit kan een situatie doen ontstaan waar, als gevolg van de toekenning van de steun, concurrenten die anders op de markt zouden kunnen blijven, uit de markt worden gedrukt of de markt zelfs nooit betreden. Evenzo kan staatsteun beletten dat inefficiënte ondernemingen de markt verlaten of hen er zelfs toe aanzetten de markt te betreden en marktaandeel te verwerven van anderszins efficiëntere concurrenten. Indien O&O&I-steun niet doelgericht is, kan deze dus inefficiënte ondernemingen ondersteunen en zo marktstructuren tot stand brengen waarin vele marktspelers sterk onder het efficiëntieniveau actief zijn. Op de lange termijn kan deze verstoring van de processen waarbij concurrenten de markt betreden of verlaten, innovatie afremmen en sectorbrede productiviteitsverbeteringen vertragen.

O&O&I-steun kan de dynamische investeringsprikkels voor concurrenten van de begunstigde van de steun verstoren. Wanneer een onderneming steun ontvangt, neemt doorgaans de kans toe dat deze onderneming succesvolle O&O&I-activiteiten kan ontplooien, hetgeen leidt tot een grotere aanwezigheid op de betrokken productmarkt(en) in de toekomst. Die versterkte aanwezigheid kan concurrenten ertoe aanzetten de omvang van hun oorspronkelijke investeringsplannen terug te schroeven (verdringingseffect).

Voorts kan de beschikbaarheid van steun er ook voor zorgen dat mogelijke begunstigden zelfgenoegzaam worden of meer risico zoeken. Het langetermijneffect op de algemene prestaties van de sector kan in dit geval negatief zijn. Indien O&O&I-steun onvoldoende doelgericht is, kan hij dus ondoelmatige ondernemingen ondersteunen en zo marktstructuren tot stand brengen waarbij vele marktspelers sterk onder het efficiëntieniveau actief zijn.

O&O&I-steun kan ook als verstorend effect hebben dat de marktmacht op bepaalde productmarkten wordt versterkt of in stand wordt gehouden. Marktmacht is de mogelijkheid om marktprijzen, productie, aanbod of kwaliteit van producten en diensten, of andere concurrentieparameters op de markt gedurende een aanzienlijke periode te beïnvloeden — ten koste van de consument. Zelfs wanneer de steun de marktmacht niet direct versterkt, kan dit indirect gebeuren, doordat de steun de uitbreiding van bestaande concurrenten ontmoedigt, hen aanzet de markt te verlaten of ontradend werkt voor de markttoetreding van nieuwe concurrenten.