8.2.1 Beantwoording van subvraag A

Subvraag A luidt als volgt: spelen de omstandigheden die van belang zijn voor een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid ook een rol bij andere werkingen van de redelijkheid en billijkheid? Ik ben bij de beantwoording van deze subvraag uitgegaan van de volgende hypothese: iedere factor speelt een rol bij ten minste twee afzonderlijke werkingen van de redelijkheid en billijkheid.

Bij iedere factor zijn er in de wet, de literatuur en de jurisprudentie voorbeelden te vinden van de invloed van deze factor op de werking van de redelijkheid en billijkheid. De voorbeelden zien steeds op ten minste twee verschillende werkingen van de redelijkheid en billijkheid. De factor ‘maatschappelijke positie of professionaliteit’ beïnvloedt bijvoorbeeld zowel de matiging van een vordering tot schadevergoeding als de omvang van zorgplichten.1

De hypothese bij subvraag A is vooralsnog niet gefalsificeerd. Subvraag A dient, wat betreft de in dit proefschrift onderzochte omstandigheden, positief te worden beantwoord. Ja, de omstandigheden die van belang zijn voor een bepaalde werking van de redelijkheid en billijkheid, spelen ook een rol bij andere werkingen van de redelijkheid en billijkheid. Hierbij moet echter rekening worden gehouden met twee beperkingen. Allereerst is de hypothese getest op het niveau van de abstracte factoren. Het onbeperkte aantal concrete omstandigheden is teruggebracht tot een beperkt aantal abstractere factoren.2 Alle in dit onderzoek behandelde factoren spelen een rol bij verschillende werkingen van de redelijkheid en billijkheid. Het is echter niet uitgesloten dat een verdere onderverdeling van de factoren laat zien dat er concretere omstandigheden bestaan die slechts een rol spelen bij één specifieke werking van de redelijkheid en billijkheid. Daarnaast zijn de in dit onderzoek behandelde factoren geselecteerd aan de hand van de wet, de literatuur en de jurisprudentie.3 Zij vertegenwoordigen niet noodzakelijk alle mogelijke relevante omstandigheden. Uit een toekomstige bron kan blijken dat de werking van de redelijkheid en billijkheid mede afhankelijk is van omstandigheden die niet bij deze factoren passen.4 Het is mogelijk dat deze omstandigheden slechts een rol spelen bij één specifieke werking van de redelijkheid en billijkheid.

De invloed van een factor is niet altijd aan te tonen met voorbeelden die blijken uit de ‘heersende leer’ of ‘vaste jurisprudentie’. Verschillende voorbeelden komen slechts voor bij een enkele auteur of in een enkele rechterlijke uitspraak. Het stilzitten van de schuldenaar kan bijvoorbeeld voor de beperking van de verjaring van een rechtsvordering pleiten. Dit blijkt echter slechts uit één uitspraak.5 Een ‘heersende leer’ of ‘vaste jurisprudentie’ is echter ook niet nodig.6 De voorbeelden tonen slechts aan dat de factor de werking van de redelijkheid en billijkheid op verschillende manieren kan beïnvloeden. Een beroep op een andere factor kan de voorkeur verdienen.7