HR (A-G), 17-01-2012, nr. 10/05043

Verdachte is bij arrest van 31 augustus 2010 door het Gerechtshof te Arnhem wegens ‘overtreding van artikel 21, aanhef en onder a, van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990’, veroordeeld tot een geldboete van € 800,=, subsidiair 16 dagen hechtenis. Daarnaast heeft het Hof aan verdachte de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen ontzegd voor de duur van acht maanden, waarvan vier maanden voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar, met aftrek van de duur van inhouding of invordering.

Namens verdachte heeft mr. V. Wolting, advocaat te Zwolle, een middel van cassatie voorgesteld.

Het middel klaagt dat het Hof het verweer inhoudende dat bij verdachte het gerechtvaardigde vertrouwen is gewekt dat hij niet vervolgd zou worden en dat het Openbaar Ministerie daarom niet-ontvankelijk dient te worden verklaard in de vervolging, ontoereikend gemotiveerd heeft verworpen.

Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting van het Hof op 31 augustus 2010 heeft de raadsman van verdachte overeenkomstig zijn pleitnotitie aangevoerd:

Daarnaast heeft verdachte ter terechtzitting verklaard:

Het Hof heeft het door de verdediging aangevoerde als volgt verworpen:

Volgens de toelichting op het middel is het oordeel van het hof, dat verdachte aan de brief van het CJIB d.d. 23 januari 2009 niet het gerechtvaardigde vertrouwen kon ontlenen dat hij niet vervolgd zou worden, onbegrijpelijk.

De gang van zaken is als volgt. Verzoeker werd verdacht van een snelheidsovertreding met een door hem bestuurde auto. Hij zou met 150 km/u(gecorrigeerde snelheid) hebben gereden op een openbare weg waar de maximum toegelaten snelheid 80 km/u bedroeg. Het proces-verbaal in de zaak van verdachte is abusievelijk tweemaal verwerkt. De opsporingsinstantie Politie NO Gelderland heeft het dossier per abuis op 7 januari 2009 aangeboden aan het CJIB, terwijl het dossier daarvoor op 12 december 2008 aan de officier van justitie te Zutphen was verzonden onder parketnummer 06-510995-08. Door het CJIB is de zaak verwerkt onder transactienummer 735297290. Op 14 januari 2009 is door de politie aan het CJIB het verzoek gedaan om de zaak in te trekken, met de bedoeling de zaak recht te trekken, daar het dossier reeds was ingezonden naar de officier van justitie te Zutphen. Het CJIB heeft vervolgens op 23 januari 2009 een brief aan verdachte gezonden met de mededeling dat de zaak met transactienummer 735297290 is ingetrokken. Uit die brief bleek niet dat het dossier was ingezonden naar de officier van justitie te Zutphen.

Duidelijkheid over de gang van zaken is voor verdachte pas ontstaan nadat door de raadsman van verdachte op 10 februari 2009 aan het parket van het openbaar ministerie te Zutphen een fax is gezonden met het verzoek om teruggave van het rijbewijs. In antwoord op deze fax is in een brief gedateerd 17 februari 2009 aan de raadsman in een namens de officier van justitie opgestelde (niet dan wel slechts met een V-teken ondertekende) brief de hiervoor weergegeven gang van zaken vermeld. Tevens is daarbij meegedeeld dat de verdachte zijn rijbewijs nog niet zou terugkrijgen. Verdachte is vervolgens gedagvaard.

Het Hof oordeelt dat verzoeker aan het bericht van afdoening in de CJIB brief, niet het gerechtvaardigd vertrouwen heeft kunnen ontlenen dat hij niet verder vervolgd zou worden. Dat oordeel stoelt a) op het feit dat de brief van het CJIB ongelukkig was geformuleerd, b) aan verzoeker nadien is uitgelegd dat er sprake is van een vergissing en c) de duur waarin verzoeker in onzekerheid heeft verkeerd omtrent de vervolging kort was en d) verzoeker heeft moeten begrijpen dat een grove verkeersovertreding niet ongemoeid zou worden gelaten.

Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad is voor niet-ontvankelijkheid van het openbaar ministerie in de vervolging slechts plaats in uitzonderlijke gevallen. Een dergelijk geval doet zich voor wanneer het openbaar ministerie tot vervolging overgaat terwijl bij de verdachte op grond van door het openbaar ministerie gedane — of aan deze toe te rekenen — toezeggingen, de gerechtvaardigde verwachting is gewekt dat hij niet zal worden vervolgd.1. Het handelen of nalaten van een niet voor het strafvervolgingsbeleid verantwoordelijk overheidsorgaan raakt in het algemeen niet het recht van het openbaar ministerie om tot strafvervolging over te gaan.2.

Het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) is een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Veiligheid en Justitie.3. Bij het CJIB zijn geen officieren van justitie werkzaam, maar wel onbezoldigde ambtenaren van het OM.4. Het CJIB behoort tot de portefeuille van de Landelijk executie-officier van justitie, thans de heer mr. E. Boelen, Officier van Justitie werkzaam bij het Arrondissementsparket Leeuwarden. Het CJIB is belast met taken die hem bij algemene maatregel van bestuur zijn opgedragen. De werkzaamheden die uit de taken voortvloeien kunnen door de minister of het openbaar ministerie van de dienst worden gevraagd (art. 2 lid 2 van het instellingsbesluit). Het CJIB houdt zich ten tijde van deze zaak nog hoofdzakelijk bezig met de administratieve afhandeling van kleine verkeersovertredingen. Daarnaast voert het CJIB verschillende inningstaken uit, onder andere voor geldboetevonnissen, transacties, strafbeschikkingen en schadevergoedingsmaatregelen. Ook het verstrekken van informatie aan derden zoals de politie, het OM en de CVOM behoort tot het takenpakket van het CJIB. Het openbaar ministerie heeft bepaalde taken gemandateerd aan het CJIB.5. Een voorbeeld daarvan is dat de bevoegdheid tot inneming van het rijbewijs die is gecentraliseerd bij de officier van justitie in Leeuwarden door hem is gemandateerd aan het CJIB. Uit een in 2007 verricht onderzoek naar mandaatregelingen van het openbaar ministerie blijkt dat de twee aangetroffen mandaatregelingen die op het CJIB betrekking hebben niet (zouden) zijn gepubliceerd.6. Er is in ieder geval geen mandaat aan het CJIB verstrekt om een ongemotiveerde sepotbeslissing te nemen aangaande een door de Politie NO Gelderland geconstateerde snelheidsovertreding als waarvan hier sprake is.

Terzijde. Actueel wordt de rol van het CJIB door de wijze waarop de invoering van de OM-afdoening gestalte krijgt steeds pregnanter. Ik wijs daarop omdat het belang van een uitleg over de verwachtingen die kunnen worden ontleend aan berichten van het CJIB toeneemt, in de wetenschap dat rekwirant aan de meest recente ontwikkelingen, bij het ontbreken van terugwerkende kracht, geen verwachtingen kon ontlenen. Het CJIB vervult een belangrijke rol zowel bij de politiestrafbeschikking (art. 257b Sv) als ook bij de OM-strafbeschikking (art. 257a Sv). Waaruit bestaat die rol (onder meer)? De strafbeschikking (art. 257b Sv) in handen van (buitengewoon) opsporingsambtenaren wordt door middel van een aankondiging van strafbeschikking bekend gemaakt. Het CJIB verzendt de strafbeschikking naar de bestrafte. Formeel wordt de strafbeschikking dus door de (buitengewoon) opsporingsambtenaar uitgevaardigd. De betekenis van het CJIB als instantie die handelt namens het openbaar ministerie doet daar niet voor onder. Volgens de Aanwijzing Kader voor Strafvordering (Stcrt. 2010/20475) is begonnen met het uitvaardigen van strafbeschikkingen voor overtredingen van artikel 8 Wegenverkeerswet (WVW 1994), waarbij het mogelijk is dat het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) namens het OM via de feitgecodeerde lijn een strafbeschikking (art. 257a Sv) uitvaardigt, bestaande uit een geldboete en de ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen.7. De Aanwijzing OM-afdoening (Stcrt. 2011/10937) geeft aan: Het uitvaardigen van een strafbeschikking is een daad van vervolging. Als een zaak voldoet aan de in deze Aanwijzing uitgewerkte beleidsmatige criteria voor het uitvaardigen van een strafbeschikking, kan in deze zaak geen transactie meer worden aangeboden.

De positie en taken van het CJIB zijn, ook al ten tijde van de brief van het CJIB aan verdachte in deze zaak, wel zodanig dat er veel voor te zeggen is dat burgers gerechtvaardigde verwachtingen kunnen ontlenen aan berichten van deze dienst aangaande de afdoening van verkeersovertredingen. In het onderhavige geval draagt daaraan bijvoorbeeld bij dat de brief van 23 januari 2009 is ondertekend door het hoofd OM-afdoeningen Transacties van het CJIB, namens de directeur van het CJIB.

In de brief van het CJIB van 23 januari 2009 is sprake van een beslissing die aangaande een transactienummer is genomen op verzoek van de politie. Dat gegeven kan bevreemding wekken, omdat in een zaak als deze niet verwacht mag worden dat de politie na de overdracht aan het CJIB een sturende rol heeft aangaande de vervolgingsbeslissing. Maar de verdachte hoeft zich daar niet bewust van te zijn geweest. De ernst van het feit waar het Hof op wijst, kan voor het al of niet gerechtvaardigd zijn van een verwachting in dergelijke omstandigheden inderdaad van betekenis zijn.8. In de brief van het CJIB staat niets over het ingehouden rijbewijs, terwijl verwacht mag worden dat indien meegedeeld wordt dat de zaak in verband waarmee een rijbewijs is ingehouden niet verder vervolgd wordt, de teruggave daarvan tegelijkertijd wordt aangekondigd of in gang gezet. Die omstandigheid relativeert de geschiktheid van de brief om gerechtvaardigde verwachtingen te kunnen wekken. Hoewel voorstelbaar is dat de brief van het CJIB wel enige hoop heeft gewekt dat een vervolging niet zal plaatsvinden, hoeft tegen de achtergrond van het voorgaande feitelijk geen gerechtvaardigde verwachting te worden aangenomen. Het verstrijken van de tijd kan dat eventueel anders maken, zeker nadat de raadsman refererend aan de brief van het CJIB om teruggave van het rijbewijs heeft verzocht. In dit geval is op 17 februari 2009 door het parket te Zutphen aan de raadsman van verzoeker een brief gezonden met de mededeling dat de hiervoor genoemde brief van het CJIB van 23 januari 2009 op een vergissing berust. Dat is na verloop van een betrekkelijk korte tijdspanne. Verzoeker had op dat moment zijn rijbewijs nog niet terug. De beslissing van de raadkamer van de Rechtbank Zutphen op 9 april 2009 waarbij teruggave van het rijbewijs is gelast, gaat, anders dan de steller van het middel schrijft, niet uit van het gegeven dat verzoeker het gerechtvaardigd vertrouwen toekwam dat hij niet meer vervolgd zou worden, maar slechts dat er ernstig rekening mee gehouden moest worden dat in rechte daartoe zou worden besloten.

Ik acht het oordeel dat het openbaar ministerie ontvankelijk is in de vervolging, gezien in het licht van de hiervoor gegeven overwegingen, niet onbegrijpelijk en niet getuigen van een onjuiste rechtsopvatting.

Het voorgestelde middel faalt.

Gronden waarop de Hoge Raad gebruik zou moeten maken van zijn bevoegdheid de bestreden uitspraak ambtshalve te vernietigen heb ik niet aangetroffen.

Deze conclusie strekt tot verwerping van het beroep.

De Procureur-Generaal bij de Hoge Raad der Nederlanden

AG