HR, 21-05-2002, nr. 02221/01

Verzoekster is bij arrest van 16 juli 2001 door het gerechtshof te 's-Gravenhage wegens medeplegen van moord en opzettelijke vrijheidsberoving veroordeeld tot acht jaren gevangenisstraf.

Namens verzoekster hebben mrs. J. Goudswaard en M.E. de Meijer, advocaten te 's-Gravenhage, vier middelen van cassatie voorgesteld.

Het eerste middel bevat de klacht dat het hof niet heeft beslist op een verweer dat zich vormverzuimen als bedoeld in art. 359a, eerste lid, Sv hebben voorgedaan.

Volgens het middel verplicht art. 359a Sv de rechter om op een dergelijk verweer uitdrukkelijk te beslissen en deze beslissing te motiveren. Ik neem aan dat de stellers van het middel het oog hebben op het bepaalde in art. 358, derde lid, j° 359, tweede lid, Sv.

Ter terechtzitting in hoger beroep is namens verzoekster onder meer het volgende aangevoerd:

Het hof heeft in het bestreden arrest niet expliciet gereageerd op deze verweren. Diende het hof dat te doen?

Het eerste onder 6 genoemde verweer stelt twee rechtsvragen aan de orde. Ten eerste of aan de feitenrechter ter beoordeling is of een redelijk vermoeden van schuld aanwezig was tegen een bepaalde persoon op het moment dat een gerechtelijk vooronderzoek door de rechter-commissaris werd ingesteld, waarin deze persoon als verdachte werd aangewezen. Ten tweede, of de feitenrechter op een verweer dat het gerechtelijk vooronderzoek ten onrechte op naam van de verdachte is ingesteld, moet responderen, indien hij geen resultaten daarvan voor het bewijs gebruikt. Onder resultaten begrijp ik de onmiddellijke resultaten in de vorm van verklaringen naar aanleiding van tijdens het gvo gehouden verhoren, weergaven van telefoongesprekken etc. , maar ook de middellijke resultaten, dwz het bewijsmateriaal dat is voortgevloeid uit die onmiddellijke resultaten, zij het met de beperking tot bewijsmateriaal dat de verdachte zelf verschaft heeft en voor zover de causaliteit tussen hetgeen in het gvo is geschied en het middellijk resultaat overwegend is.

Ik meen de eerste vraag te kunnen overslaan, aangezien het hof naar mijn mening geen responsieplicht had. Immers,

voor het bewijs is weliswaar een verklaring van verzoekster gebruikt, maar deze verklaring is afgelegd ter terechtzitting in eerste aanleg, nadat aan verzoekster de cautie was gegeven, terwijl zij werd bijgestaan door haar raadsvrouw. Van een overwegende causaliteit tussen het mogelijk op onvoldoende verdenking tegen verzoekster ingestelde gvo, en de daarin verkregen resultaten tegen verzoekster enerzijds, en de inhoud van de voor het bewijs gebruikte verklaring van verzoekster anderzijds, is geen sprake (zie de conclusie, punt 6.3.2 en daar vermelde jurisprudentie, van mijn ambtgenoot Machielse voor HR 23 januari 2001, NJ 2001, 327).

Het tweede verweer stelt dat verzoekster, terwijl zij materieel als verdachte werd beschouwd, formeel als betrokkene werd verhoord. Daarom zijn de verhoren jegens haar onrechtmatig.

Melai-Groenhuijsen geeft in de commentaar op art. 29 Sv (aant. 15) voorbeelden van gevallen waarin pas gaandeweg tegen een door de politie gehoorde persoon zoveel verdenking rijst dat deze op een later moment als verdachte wordt beschouwd en behandeld. In zulke gevallen staat het ontbreken van de cautie bij de eerdere verhoren niet in de weg aan het gebruik van de bij die verhoren verkregen verklaringen tot bewijs. Echter, wat hiervan zij: het hof heeft enkel de meergenoemde verklaring van verzoekster voor het bewijs gebruikt die zij, na de cautie gekregen te hebben, heeft afgelegd ter terechtzitting in eerste aanleg, alwaar zij werd terzijde gestaan door haar raadsvrouw. Verzoekster heeft derhalve geen belang bij haar klacht omtrent de politieverhoren (cf. Spronken, T&C Sv, 4e, aant. 5e op art. 29). Responsieplichtig acht ik dit verweer evenmin.

De derde klacht houdt in dat een voor de verdediging relevant dagboek van het slachtoffer niet eigener beweging door het OM, maar op verzoek van de verdediging, en pas in een laat moment aan het dossier is toegevoegd, hetgeen een grove schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde zou inhouden.

Voor zover het gaat om stukken die van invloed kunnen zijn op het bewijs, moet worden aangenomen dat - behoudens de bevoegdheid van de verdediging om harerzijds stukken in het geding te brengen en het bepaalde in art. 414 Sv - de officier van justitie de stukken behelzende de resultaten van het opsporingsonderzoek aan het dossier toevoegt. Uit de pleitnota in hoger beroep blijkt dat het dagboek van het slachtoffer pas na een verzoek van de verdediging toegevoegd is aan de processtukken. Blijkens het proces-verbaal van de terechtzitting in eerste aanleg d.d. 14 juni 1999 heeft de officier van justitie het dagboek kort voor 14 juni 1999 toegevoegd aan het dossier. Op deze terechtzitting heeft de raadsvrouwe van verzoekster om aanhouding verzocht, onder andere om kennis te nemen van dit dagboek. De rechtbank heeft het onderzoek vervolgens tot 8 september 1999 geschorst.

Uit het voorgaande volgt dat de officier van justitie heeft voldaan aan het verzoek van de verdediging om het dagboek toe te voegen aan het dossier en dat de verdediging door de rechtbank in de gelegenheid is gesteld kennis te nemen van de inhoud van het dagboek. De stelling dat, nu het openbaar ministerie het dagboek niet eigener beweging aan de processtukken heeft toegevoegd, dit als een grove schending van de beginselen van een behoorlijke procesorde moet worden beschouwd, kan in zijn algemeenheid niet als juist worden bestempeld (vgl. HR 9 oktober 1984, NJ 1985, 217). Dit zou slechts anders zijn indien door het verzuim van de officier van justitie tijdig stukken ter beschikking te stellen van de verdediging een in het verdere verloop van de procedure redelijkerwijze niet meer te herstellen inbreuk op de rechten van de verdediging zou zijn gemaakt. In feitelijke instanties is hieromtrent niets aangevoerd. Integendeel: de inhoud van het dagboek is prominent in de pleitnota in appèl aanwezig.

Het middel faalt in alle onderdelen.

Het tweede middel bevat de klacht dat de bewezenverklaring niet kan volgen uit de gebezigde bewijsmiddelen. Met name valt uit de bewijsmiddelen niet af te leiden dat ook verzoekster het slachtoffer met een koevoet op het hoofd heeft geslagen.

Aan verzoeker is als feit 1 tenlastegelegd dat: