Rb. Rotterdam, 20-12-2018, nr. 10/960065-13

Inleiding

Op grond van informatie uit een Duits onderzoek (‘Zagros’) naar witwassen van uit drugshandel afkomstig geld, heeft de officier van justitie op 27 februari 2013 een opsporingsonderzoek gestart onder de naam Speedino.

Uit opgenomen en afgeluisterde gesprekken en verrichte observaties binnen het onderzoek Speedino is het vermoeden ontstaan dat verschillende personen, waaronder de verdachte, zich in een samenwerkingsverband bezig hielden met het in ontvangst nemen, vervoeren en overdragen van grote uit drugshandel afkomstige geldbedragen. De leider van dit samenwerkingsverband zou zijn: [medeverdachte 1] , directeur van [bedrijf 1] , een Irakees bedrijf dat handelt in vrachtwagens en bouwmachines, welk bedrijf in 2012 gefuseerd is met het in Duitsland gevestigde [bedrijf 2] .

In de periode maart tot en met juli 2013 zijn in onderzoek Speedino verschillende contante geldbedragen in beslag genomen, te weten ₤ 250.000 (ZaaksDossier, hierna: ZD, UK),

€ 1.151.105 (ZD Avenger), € 498.105 (ZD Duster) en € 204.980 (ZD Venlo).

Aan het algemeen proces-verbaal van relaas in de zaak Duster vallen de volgende gegevens te ontlenen.

Op 7 maart 2013 ontving het LIRC (Landelijk Internationaal Rechtshulp Centrum), door tussenkomst van de in Nederland gestationeerde Duitse Liaison officer, schriftelijke informatie van de opsporingsautoriteiten in Duitsland. Deze informatie hield o.m. in dat - zakelijk samengevat - een Duitse staatsburger, [verdachte] , op 7 maart 2013 gelden die vermoedelijk afkomstig waren uit drugshandel kwam ophalen op de [adres] te ‘s-Hertogenbosch.

Uit eerder opgenomen telefoongesprekken en observatie was gebleken dat de bewoner van het adres [adres] te Den Bosch, medeverdachte [medeverdachte 2] , op 6 maart 2013 een groot geldbedrag, vermoedelijk € 800.000,-, voorhanden had.

Op 7 maart 2013 wordt door politie-observanten gezien dat de verdachte de woning aan de [adres] te Den Bosch binnengaat en deze enige tijd later weer verlaat met een grote roltas/koffer. De verdachte stapt (met deze roltas) in zijn personenauto (merk [auto] ) en rijdt weg richting Duitse grens.

Uit enkele opgenomen en afgeluisterde telefoongesprekken, gevoerd door [medeverdachte 2] en [verdachte] , kon worden opgemaakt dat [verdachte] vermoedelijk een bedrag van € 500.000,- had meegekregen van [medeverdachte 2] .

De verdachte wordt op 7 maart 2013 op de Rijksweg A326 te Wijchen aangehouden op verdenking van overtreding van art. 420bis van het Wetboek van Strafrecht (hierna: Sr.). In de bagageruimte van zijn [auto] wordt een donkerblauwe roltas aangetroffen met daarin een grote hoeveelheid bankbiljetten (behoudens 2 bankbiljetten van 10 Euro alle bankbiljetten van 20 Euro). Het proces-verbaal van inbeslagneming (ZD Duster, p. 247-248) is onduidelijk wat betreft de omvang van het bedrag. Uiteindelijk is door de politie € 498.105,- afgestort bij een bank en is € 400,- opgestuurd naar het NFI. In totaal is onder de verdachte (dus) € 498.505,- in beslaggenomen. Nu € 705,- euro bij de verdachte in persoon is aangetroffen heeft in de koffer een bedrag gezeten van € 497.800,-.

De verdachte heeft tijdens zijn verhoor door de politie op 7 maart 2013 verklaard dat hij vóór zijn aanhouding reeds diverse malen (in 2013 2 keer, in 2012 3 of 4 keer) in Nederland was geweest om (voor zijn werkgever [bedrijf 2] ) geld op te halen of te brengen.

Witwassen (feit 1)

Aangevoerd is dat niet kan worden bewezen dat het aan de verdachte tenlastegelegde geldbedrag van enig misdrijf afkomstig is.

Toetsingskader

Bij de beantwoording van de vraag of wettig en overtuigend kan worden bewezen dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan witwassen van het in zijn auto aangetroffen geldbedrag staat de rechtbank allereerst voor de vraag of er een rechtstreeks verband kan worden vastgesteld tussen het in de tenlastelegging opgenomen geldbedrag en een concreet misdrijf. Indien dat laatste niet kan worden vastgesteld, kan witwassen niettemin toch bewezen worden indien op grond van de vastgestelde feiten en omstandigheden in redelijkheid kan worden geconcludeerd dat het niet anders kan zijn dan dat het tenlastegelegde geldbedrag uit enig misdrijf afkomstig zijn. Allereerst moet in zo’n geval worden vastgesteld of de door de officier van justitie aangedragen feiten en omstandigheden van dien aard zijn dat deze zonder meer een vermoeden van witwassen rechtvaardigen. Voor de vaststelling dat sprake is van een dergelijk vermoeden van witwassen kan gebruik worden gemaakt van zogenaamde witwastypologieën. Dit zijn min of meer objectieve kenmerken die, naar de ervaring heeft geleerd, duiden op het witwassen van opbrengsten van misdrijven. Als er sprake is van een vermoeden van witwassen, mag van de verdachte worden verlangd dat hij een verklaring geeft voor de herkomst van het geldbedrag. Indien de verdachte een concrete, min of meer verifieerbare en niet op voorhand hoogst onaannemelijke verklaring heeft gegeven over de herkomst, dan ligt het vervolgens op de weg van de officier van justitie om hiernaar nader onderzoek te doen.

Toepassing op de onderhavige zaak

Een rechtstreeks verband tussen de handel in verdovende middelen en het in de tenlastelegging opgenomen geldbedrag is op basis van de thans bekende gegevens niet vast te stellen. Het dossier bevat onvoldoende informatie op dat punt. Uit andere opsporingsonderzoeken (Loet, Morane, Schelp, Satsuma en Duck) is weliswaar gebleken dat [medeverdachte 3] , contacten onderhield met personen die zich bezighielden met drugshandel, doch [medeverdachte 3] is, voor zover de rechtbank bekend, ter zake van dat feit nooit vervolgd. De door de officier van justitie uit deze onderzoeken aangedragen informatie speelt naar het oordeel van de rechtbank wel een rol bij de beantwoording van de vraag of er sprake is van een gerechtvaardigd vermoeden van witwassen. Voornoemde onderzoeken leveren immers wel een gegronde verdenking op dat [medeverdachte 3] zich in de maanden maart tot en met juli 2013 bezig hield met het verplaatsen van geld dat afkomstig was uit drugshandel. [medeverdachte 3] ging overigens kennelijk ook zelf van die herkomst uit, gelet op zijn (primaire) reactie in zijn verhoor bij de rechter-commissaris op 18 juli 2017, dat het contante geld waarover hij de beschikking had, drugsgeld was.

Vastgesteld kan worden dat [medeverdachte 3] bovendien in elk ZD van het onderzoek Speedino als (mede)verdachte wordt aangemerkt en hij direct in contact stond met andere verdachten in het onderzoek Speedino. Gelet op deze bemoeienis van [medeverdachte 3] en zijn rol in voornoemde druggerelateerde zaken rechtvaardigt dat het vermoeden dat de geldbedragen in onderzoek Speedino van drugshandel afkomstig zijn.

Dit vermoeden wordt in de onderhavige zaak nog versterkt doordat elke aannemelijke legale herkomst van het onder de verdachte in beslaggenomen geld ontbreekt. Dat het geld uit legale bedrijfsvoering van [bedrijf 1] en/of [bedrijf 2] afkomstig is, is niet aannemelijk geworden. Uit het dossier blijkt weliswaar dat [bedrijf 1] en [bedrijf 2] (bouw)voertuigen in Nederland aankochten en dat deze aankopen deels met contant geld werden betaald, maar dit ontzenuwt het vastgestelde vermoeden van witwassen van het hier tenlastegelegde geldbedrag niet, nu het als zodanig niets zegt over de herkomst van dit geld. In dit verband is van belang dat door of namens de verdachte geen informatie is verstrekt die aannemelijk maakt dat het tenlastegelegde geldbedrag een legale herkomst heeft, met name dat dit geldbedrag is te herleiden tot de legale bedrijfsvoering van één van eerdergenoemde bedrijven. Zo zijn geen boekhoudkundige bescheiden (kasadministratie en dergelijke) van deze bedrijven overgelegd. Tot slot ontbreekt elke informatie waardoor het ten laste gelegde geldbedrag is terug te voeren naar identificeerbare personen en/of concrete onderliggende (commerciële) transacties die de herkomst van het bedrag kunnen verklaren en is er ook geen specifieke informatie omtrent de bestemming van het geld ingebracht.

De stukken, waaronder facturen, die door [bedrijf 2] in de klaagschriftprocedure zijn overgelegd, hebben geen betrekking op het inbeslaggenomen geldbedrag, zodat daaruit de gestelde legale herkomst van dit geldbedrag niet kan worden verklaard, aldus de rechtbank Rotterdam in haar beslissing van 8 oktober 2013 op het door [bedrijf 2] ingediende klaagschrift ex artikel 552a van het Wetboek van Strafvordering.

Naast het ontbreken van concrete aanwijzingen voor de legale herkomst van het inbeslaggenomen geld, voldoen de feiten en omstandigheden in ZD Duster onmiskenbaar aan de zogenoemde typologieën van witwassen.

Het gaat om zeer groot geldbedrag in contanten en in kleine coupures. Het geld is in een woning van een medeverdachte bewaard en daar aan de verdachte overgedragen. Het geld is door de verdachte vervoerd in een tas. Het op deze manier bewaren en vervoeren van een grote hoeveelheid chartaal geld is hoogst ongebruikelijk en gaat gepaard met aanzienlijke veiligheidsrisico’s. Bovendien werd door medeverdachten over de telefoon in versluierde taal over geldbedragen en het transport hiervan gesproken; kennelijk om te verhullen dat er over geld werd gesproken. Daar komt bij dat de medeverdachte [medeverdachte 4] , als op 7 maart 2013 het contact is verloren gegaan met de verdachte omdat deze is aangehouden, met [medeverdachte 2] heeft gebeld om tegen hem te zeggen dat hij de administratie moet vernietigen en het apparaat om geld op echtheid te controleren moet weggooien. Later die dag belt [medeverdachte 4] met zijn broer [medeverdachte 1] , althans met het nummer dat bij [medeverdachte 1] in gebruik is, die hem mededeelt dat ze “hem hebben aangehouden”. [medeverdachte 4] heeft vervolgens gevraagd of hij, [medeverdachte 4] , de telefoons weg moest doen, waarop [medeverdachte 1] bevestigend heeft geantwoord. De enige redelijke verklaring voor dit gedrag is, dat [medeverdachte 4] rekening heeft gehouden met politieonderzoek. Ook dat is een aanwijzing dat hier sprake was van geld met een illegale herkomst.

Gelet op al deze omstandigheden is er zonder meer sprake van een gerechtvaardigd vermoeden van witwassen. Van de verdachte is hier tegenover geen concrete, verifieerbare verklaring gesteld die de officier van justitie tot nader onderzoek had moeten nopen. Gelet op het voorgaande acht de rechtbank bewezen dat de tenlastegelegde geldbedrag onmiddellijk of middellijk uit enig misdrijf afkomstig is.

Medeplegen van de verdachte

Aangevoerd is dat de verdachte niet wist of redelijkerwijs kon vermoeden dat het geld van enig misdrijf afkomstig was. Hij verkeerde in de veronderstelling dat het geld afkomstig was van de legale bedrijfsvoering van [bedrijf 2] . Subsidiair is aangevoerd dat de verdachte hooguit medeplichtig is geweest aan het hem ten laste gelegde.

Beoordeling

De verdachte heeft bij zijn voorgeleiding verklaard dat een klant van het bedrijf [bedrijf 2] hem (verdachte) de € 500.000,- had betaald bij de aankoop van een machine, hetgeen gelet op de hiervoor weergegeven telefoontaps en observaties aantoonbaar onwaar was.

Ook de verklaring van de verdachte tijdens zijn verhoor door de politie op 7 maart 2013, dat hij niet van tevoren wist hoeveel geld hij in Den Bosch moest ophalen en dat hij pas toen hij het geld ontving van [medeverdachte 2] hoorde dat het € 500.000,- was, is aantoonbaar onwaar. Uit diverse telefoontaps, met name een afgeluisterd telefoongesprek van 7 maart 2013, 10.48 uur (tap 4347) tussen de verdachte en medeverdachte [medeverdachte 1] ( [medeverdachte 1] ), blijkt niet alleen dat de verdachte wist welk bedrag hij zou gaan ophalen, maar ook dat hij kennelijk, gelet op zijn woorden “Als het zo is, maken we er 500 van”, ten opzichte van [medeverdachte 1] invloed had op de hoogte van dat bedrag.

Gelet op de hiervoor besproken witwastypologieën, onderzoeksbevindingen van de Duitse justitie, afgeluisterde telefoongesprekken (met name het hiervoor aangehaalde telefoongesprek tussen de verdachte en [medeverdachte 1] ), de omstandigheden waaronder het geldbedrag van € 498.505 bij de verdachte is aangetroffen (een rolkoffer met daarin een grote hoeveelheid gebundelde 20 eurobiljetten) én het feit dat de verdachte (met de kennelijke bedoeling om zijn werkelijke rol in deze zaak te verhullen) tegenover de politie op onderdelen aantoonbaar niet naar waarheid heeft verklaard, kan in redelijkheid worden geconcludeerd dat de verdachte minst genomen de reële, niet onwaarschijnlijke mogelijkheid heeft aanvaard dat het geld van misdrijf afkomstig was (HR 29 mei 2018, ECLI:NL:HR:2018, 718). Nu onder “weten” in de zin van artikel 420 bis Sr. voorwaardelijk opzet is begrepen, is daarmee bewezen dat de verdachte wist dat het geld van misdrijf afkomstig.

Conclusie

Het onder 1 ten laste gelegde witwassen is bewezen. De verweren worden verworpen.

Medeplegen van het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning

Onder 2 is, kort gezegd, ten laste gelegd het medeplegen van het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning van de Nederlandse Bank, door samen met zijn mededaders betalingsdiensten, te weten geldtransfers te verrichten. De tenlastelegging is toegesneden op artikel 2.3a van de Wet op het financieel toezicht (hierna: Wft). Daarom dienen de in de tenlastelegging voorkomende onderdelen “bedrijf van betaaldienstverlener”, “betaaldienst” en “geldtransfer” geacht te worden te zijn gebezigd in dezelfde betekenis als daaraan toekomt in de desbetreffende wet.

Bedrijf van betaaldienstverlener, betaaldienst en geldtransfers: over de wet

Artikel 1.1 Wft definieert betaaldienstverlener als degene die zijn bedrijf maakt van het verlenen van betaaldiensten. Wat betreft betaaldienst verwijst artikel 1.1 Wft naar de definitie van betaaldiensten in de Richtlijn 2007/64/EG van het Europese Parlement en de Raad van 13 november 2007 betreffende betalingsdiensten (hierna: de Richtlijn betalingsdiensten)1.. Volgens de bijlage bij deze richtlijn zijn geldtransfers betalingsdiensten. Een geldtransfer wordt in artikel 4 onder 13 van de Richtlijn betalingsdiensten gedefinieerd als“ een betalingsdienst waarbij, zonder opening van betaalrekeningen op naam van de betaler of de begunstigde, van een betaler geldmiddelen worden ontvangen met als enig doel het daarmee corresponderende bedrag over te maken aan een begunstigde of aan een andere, voor rekening van de begunstigde handelende betalingsdienstaanbieder en/of waarbij de geldmiddelen voor rekening van de begunstigde worden ontvangen en aan de begunstigde beschikbaar worden gesteld”. In de preambule van de richtlijn wordt onder 7 opgemerkt dat een geldtransfer een eenvoudige betalingsdienst is, doorgaans op basis van contanten welke door een betaler worden verstrekt aan een betalingsdienstaanbieder die het overeenkomstige bedrag, bijvoorbeeld via een communicatienetwerk, overmaakt aan een begunstigde of aan een andere, voor rekening van de begunstigde handelende, betalingsdienstaanbieder.

Om van geldtransfer te kunnen spreken is niet vereist dat het geld van de ene betaaldienstaanbieder naar de andere wordt overgemaakt, gelet op de preambule van de Richtlijn betalingsdiensten, waar onder 17 wordt opgemerkt dat tot de betalingssystemen behoren geldtransferdiensten waarbij de exploitant van het systeem de betalingsdienstaanbieder is van zowel de betaler als de begunstigde.

Evenmin is vereist dat de betaler en de begunstigde twee verschillende personen zijn. Dit blijkt uit het volgende.

De Wft is de juridische opvolger van de Wet geldtransactiekantoren (Wgt). In de memorie van toelichting bij de Wft heeft de regering opgemerkt dat “de geldtransfer bedoeld in artikel 1, onderdeel c, onder 3°, van de Wgt, een betaaldienst is in de zin van artikel 1:1 van de Wft” (Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 892, nr. 3, p. 46). Artikel 1, onderdeel c, onder 3°, van de inmiddels vervallen Wgt gebruikte de term “geldtransactie” en omschreef dit als (kort gezegd) een geldelijke overmaking. In de memorie van toelichting bij de oorspronkelijke Wgt heeft de regering opgemerkt dat de geldelijke overmaking naar een derde bewerkstelligd wordt doordat het geldtransactiekantoor dat de transactie uitvoert een betalingsinstructie doet toekomen aan het kantoor dat de uitbetaling aan de begunstigde zal uitvoeren. “De begunstigde, zijnde degene aan wie de gelden of geldswaarden worden betaald of betaalbaar worden gesteld, kan een ander zijn, maar ook dezelfde persoon als de opdrachtgever (curs./de rechtbank)”. (Kamerstukken II 2001-2002, 28 229, nr. 3, memorie van toelichting, p. 7).

Al met al is de kern – al is het daartoe niet beperkt – van de geldtransfer het overmaken van geld dat doorgaans contant wordt aangeboden aan de betaaldienstverlener. Dat overmaken kan geschieden door een girale overboeking, door een systeem van vereffening of anderszins. Alleen de overdracht van geldmiddelen van de betaler aan de begunstigde of het transport ervan dat uitsluitend in de vorm van bankbiljetten en munten plaatsvindt is, gelet op het gestelde onder 6 van de preambule van de Richtlijn betaaldiensten, uitgezonderd.

Over de feiten: Hawala-bankieren als betaaldienst

Op 17 juli 2017 heeft [medeverdachte 1] tegenover de rechter-commissaris verklaard: “Het geld dat in mijn opdracht van Nederland naar Duitsland werd gebracht, was afkomstig van Hawala-bankieren” (p. 4 van de Nederlandse vertaling). Hawala-bankieren wordt omschreven als een informele vorm van het verrichten van geldtransacties die berust op het principe van verrekening, binnen een vaak grensoverschrijdende kring van vertrouwenspersonen, die allen hun eigen rol vervullen. Kort gezegd komt het systeem erop neer, dat tegen verrekening van de geldende wisselkoers, zonder gebruik te maken van een betaalrekening, door een “bankier” en met behulp van een of meer tussenpersonen een geldbedrag betaalbaar wordt gesteld, dat op een eerder moment elders is ingebracht. De hierdoor ontstane schuld bij de uitkerende bankier wordt voldaan door (latere) onderlinge verrekening tussen de bankiers. Het systeem minimaliseert de noodzaak van de fysieke verplaatsing van geld, maar uiteindelijk wordt bij de daadwerkelijke uitbetaling wel vaak gebruik gemaakt van geldkoeriers (aldus vaste jurisprudentie van het Hof Amsterdam, onder andere 30 januari 2015, ECLI:NL:GHAMS:2015:250).

Het is overigens de vraag of in het Speedino-onderzoek sprake is van een dergelijke vorm van Hawala-bankieren. In het bijzonder worden veel contante bedragen verplaatst en verder is niet zichtbaar dat er sprake is van vereffening tussen verschillende “bankiers”, zijnde betaaldienstverleners in de zin van de Wft. In het Nederlandse onderzoek is wel zicht gekomen op een aantal betalers (als gezegd: personen uit de onderzoeken Loet, Morane, Schelp, Satsuma en Duck en verder de medeverdachten Kulüp en Dauud), maar niet op begunstigden van die betalingen. Maar, als gezegd, om van geldtransfers te kunnen spreken is het niet nodig dat verschillende betaaldienstenaanbieders betrokken zijn of dat de begunstigde iemand anders is dan de betaler. Het kan dus in het midden blijven of de overmaking is geschied door vereffening tussen verschillende betaaldienstaanbieders en of de begunstigde een ander is dan de betaler. Kern is de overmaking anders dan door een geldtransport. Dat daarvan sprake is geweest lijdt geen twijfel. De van misdaad afkomstige gelden werden, als gezegd, onder meer ingebracht via [medeverdachte 3] . Voor het overmaken diende een provisie te worden betaald. Zo heeft [medeverdachte 3] op 18 juli 2017 tegenover de rechter-commissaris verklaard dat hij samen werkte met [medeverdachte 1] (p. 8 van de Nederlandse vertaling) en dat zij (de rechtbank begrijpt: [medeverdachte 3] en [medeverdachte 1] ) geld verdienden aan de provisie bij het Hawala-bankieren (p. 13 van de Nederlandse vertaling). Hieruit leidt de rechtbank af dat de gelden die in Nederland werden ingebracht via een systeem van vereffening binnen de organisatie van [medeverdachte 1] c.s. elders konden worden opgenomen. Gesteld noch gebleken is dat er ten aanzien van de aangetroffen contante gelden of de gelden waarvan een boekhouding is gevonden alleen maar sprake is geweest van een geldtransport.

De conclusie is, dat de groep rond [medeverdachte 1] en [medeverdachte 3] geldtransfers heeft verricht. Nu onder het uitoefenen van bedrijf van betaaldienstverlener dient te worden gerekend het meer dan incidenteel uitvoeren van geldtransfers (vergelijk HR 18 mei 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO4054) en daarvan in het Speedino-onderzoek, mede gelet op bovenstaande uitleg van het bestanddeel “betaaldienst” en de bewezenverklaring van het gewoontewitwassen, zonder twijfel sprake is geweest, rijst de vraag of ook de verdachte heeft deelgenomen aan de uitoefening van het bedrijf van betaaldienstverlener.

Het (medeplegen van het) uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener

Om te beginnen heeft de rechtbank de vraag onder ogen gezien of de medeverdachten gezamenlijk een bedrijf hebben gevoerd of dat één persoon, in het bijzonder [medeverdachte 1] , het bedrijf heeft uitgeoefend, waar de medeverdachten aan hebben deelgenomen als bedoeld in Titel V van het Eerste Boek van het Wetboek van Strafrecht, meer in het bijzonder als medepleger of als medeplichtige. Het antwoord op die vraag is van meer dan academisch belang. In het eerste geval kunnen, gelijk de deelneming aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven als bedoeld in artikel 140 Sr, ook hand-en-spandiensten tot de uitoefening van het bedrijf worden gerekend. In laatste geval zouden hand-en-spandiensten wellicht slechts een niet ten laste gelegde vorm van medeplichtigheid kunnen inhouden.

De rechtbank komt, analoog aan de uitleg van het bepaalde in artikel 140 Sr, tot het oordeel dat onder het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener dient te worden verstaan de samenwerking van allen die betrokken zijn bij de desbetreffende betaaldiensten. In casu betekent dit: allen die betrokken zijn bij de geldtransfers als bedoeld in het Speedino-onderzoek hebben gezamenlijk het bedrijf van betaaldienstverlener uitgeoefend. Dit is alleen anders als die betrokkenheid incidenteel is en min of meer toevallig tot stand is gekomen. Het maakt voor de bewijsbaarheid van het feit onder 2 derhalve niet uit of de verdachte geld heeft opgehaald, geld heeft bewaard, verplaatsingen van geld heeft georganiseerd, die verplaatsingen heeft uitgevoerd of hoe vaak hij of zij dit heeft gedaan. In alle gevallen is er sprake van het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener, tenzij de betrokkenheid van de verdachte, als gezegd, incidenteel is geweest en min of meer toevallig tot stand is gekomen.

Partiële vrijspraak

Onduidelijk is of de in de tenlastelegging onder 2. genoemde bedragen betrekking hebben op de geldtransfers zelf; met name of deze op de een of andere wijze betrekking hebben op een vereffening en aldus onderdeel zijn van niet nader te concretiseren geldtransfers of dat de gelden in kwestie slechts werden bewaard ten behoeve van later uit te voeren geldtransfers. De rechtbank zal om die reden van deze onderdelen van de tenlastelegging vrijspreken.

Conclusie

Gelet op de bewijsoverwegingen onder 4.2. met betrekking tot het witwassen en de rol die de verdachte hierbij gehad heeft, komt de rechtbank tot de conclusie dat de verdachte, tezamen met in elk geval [medeverdachte 3] en [medeverdachte 1] het bedrijf van betaaldienstverlener heeft uitgeoefend. Hij noch genoemde mededaders hadden daarvoor een vergunning.

Deelname aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven (feit 3)

De verdachte wordt, kort gezegd, verweten dat hij heeft deelgenomen aan een criminele organisatie met het oogmerk tot het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning, het gewoontewitwassen en het plegen van valsheid in geschrift/gebruiken van een vals of vervalst geschrift.

Met de officier van justitie en de verdediging is de rechtbank van oordeel dat het laatste onderdeel (het plegen van valsheid in geschrift/gebruiken van een vals of vervalst geschrift) niet wettig en overtuigend is bewezen, zodat de verdachte daarvan zonder nadere motivering zal worden vrijgesproken.

Anders dan de officier van justitie komt de rechtbank wel tot een bewezenverklaring van deelname aan een criminele organisatie voor zover deze organisatie het oogmerk had op witwassen en het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning.

Het zonder vergunning uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener

In de tenlastelegging is het oogmerk tot het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning omschreven als het opzettelijk overtreden van het voorschrift gesteld bij artikel 2:3a, eerste lid van de Wft. Behalve de onder 4.1.2 besproken bestanddelen, bevat deze wettelijke bepaling ook als bestanddeel dat het bedrijf zijn zetel in Nederland heeft. Eerder is reeds bewezen dat de verdachte zonder vergunning het bedrijf van betaaldienstverlener heeft uitgeoefend. De vraag of het bedrijf van betaaldienstverlener dan zijn zetel in Nederland heeft gehad is onbeantwoord gebleven, omdat dit onderdeel niet is opgenomen in de tenlastelegging onder 2. De rechtbank beantwoordt die vraag, anders dan de officier van justitie die van oordeel is dat het bedrijf zijn zetel in het buitenland heeft, thans bevestigend.

Art. 1:1 van de Wft omschrijft zetel als de plaats waar een onderneming volgens haar statuten of reglementen is gevestigd of, indien zij geen rechtspersoon is, de plaats waar die onderneming haar hoofdvestiging heeft. De memorie van toelichting bij de oorspronkelijke Wft merkt in dit verband het volgende op:

“(E)en rechtspersoon (heeft) zijn zetel daar (…) waar deze volgens zijn statuten of reglementen is gevestigd. Het is – voor zover het om EU-ondernemingen gaat – van belang in welke lidstaat de zetel zich bevindt, omdat de lidstaat van de zetel toezicht moet houden op bepaalde activiteiten die de rechtspersoon binnen de Unie verricht. Een rechtspersoon kan immers slechts één zetel hebben, maar wel meer vestigingen. Eenzelfde duidelijkheid moet bestaan ten aanzien van de activiteiten verricht door niet-rechtspersonen. Zij zullen veelal geen zetel hebben. Toch moet ook in zo’n geval eenduidig worden vastgesteld welke lidstaat toezicht moet houden op de activiteiten. Daarom is bij niet-rechtspersonen bepalend de plaats waar de financiële onderneming haar hoofdvestiging heeft. Dit zal kunnen blijken uit het handelsregister” (Tweede Kamer, vergaderjaar 2003–2004, 29 708, nr. 3, p. 27/28).

Bovenstaande toelichting is geschreven met legale bedrijven, met zichtbare activiteiten voor ogen. Het toezicht ziet voor een belangrijk deel op vergunningverlening en toezien op naleving van de vergunningsvoorwaarden. Als het gaat om ondergronds bankieren zal het niet gaan om bovenbedoeld toezicht maar om strafrechtelijk onderzoek. Het zal niet gaan om een bedrijf met zichtbare activiteiten maar om lieden die zich juist aan het zicht willen onttrekken. Het gaat in deze context niet aan van een ander land van de Europese Unie (hierna: EU) te verwachten dat deze in Nederland toezicht komt houden op de naleving van de Richtlijn betalingsdiensten. Voor de beoordeling van de plaats van de zetel zal niet moeten worden gekeken naar statuten of een inschrijving in de kamer van koophandel. Gekeken moet worden naar de plaats waar de werkzaamheden feitelijk plaatsvinden.

Als gezegd heeft [medeverdachte 1] verklaart dat hij drie gelduitgiftepunten had. Het derde en belangrijkste gelduitgiftepunt was [medeverdachte 4] in Nederland, bij wie hij steeds grotere geldbedragen contant zou hebben vergaard en bewaard. Dit betekent dat de kern van de bedrijvigheid van de betaaldiensten in Nederland is uitgevoerd. Gelet daarop dient te worden aangenomen dat het onderhavige bedrijf van betaaldiensten (zelfs) de “hoofdvestiging” en alleen al daarom zijn zetel in Nederland heeft gehad. Tezamen met de overwegingen onder 4.2. is het onderdeel van het opzettelijk overtreden van het voorschrift gesteld bij artikel 2:3a, eerste lid van de Wft daarmee bewezen.

Opzet: onvoorwaardelijk weten

Volgens vaste jurisprudentie van de Hoge Raad kan deelname aan een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van misdrijven voorwaardelijk opzettelijk geschieden maar de verdachte dient wel te weten, in termen van onvoorwaardelijk opzet, dat de organisatie het plegen van misdrijven tot oogmerk had. Voorwaardelijk opzet volstaat niet (HR 8 oktober 2002, ECLI:NL:HR:2002:AE5651). Gelet op de bewijsoverwegingen onder 4.2.5. met betrekking tot het witwassen en onder 4.3. met betrekking tot het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener zonder vergunning, komt de rechtbank tot het oordeel dat dit onvoorwaardelijk weten wel is bewezen wat betreft het uitoefenen van het bedrijf van betaaldienstverlener, maar niet wat betreft het gewoontewitwassen, nu de rechtbank wat dat feit betreft voorwaardelijk opzet heeft bewezen.

Conclusie

Bewezen is dat de verdachte heeft deelgenomen aan een organisatie die tot oogmerk had het plegen van misdrijven. Aan deze criminele organisatie hebben, behalve de al genoemde [medeverdachte 3] , [medeverdachte 1] en de verdachte deelgenomen de personen tegen wie de rechtbank heden vonnis heeft gewezen en in wier zaken een veroordeling is gevolg voor deelname aan deze criminele organisatie: [medeverdachte 5] , [medeverdachte 6] en [medeverdachte 4] .