HvJ EU, 20-04-2010, nr. C-246/07

Ter onderbouwing van de grief inzake schending van de uit artikel 10 EG voortvloeiende verplichting tot loyale samenwerking betoogt de Commissie dat het Koninkrijk Zweden niet alle passende maatregelen heeft genomen om de vervulling van de taak van de Gemeenschap te vergemakkelijken en zich niet heeft onthouden van het nemen van maatregelen die de verwezenlijking van de doelstellingen van de Gemeenschap in gevaar kunnen brengen.

De Commissie herinnert eraan dat op het tijdstip dat het Koninkrijk Zweden eenzijdig heeft voorgesteld om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, werkzaamheden daarover bezig waren in de Raad. Meer bepaald was de groep ‘internationaal milieu’ van de Raad het tijdens de bijeenkomst van 6 juli 2005 eens geworden over een strategie in dit verband. Gelet op de in aanmerking te nemen termijnen diende snel een beslissing te worden genomen met het oog op voorstellen om bepaalde stoffen in de bijlagen bij het Protocol van Aarhus op te nemen. PFOS was in dit verband in aanmerking genomen, maar de groep heeft beslist dat deze stof pas zou worden voorgesteld nadat de Commissie een voorstel zou hebben ingediend over de controlemaatregelen voor deze stof in de zin van richtlijn 76/769. Met betrekking tot het Verdrag van Stockholm, dat in het Zweedse voorstel aan de orde is, waren de leden van deze groep overeengekomen dat diende te worden voorgesteld om bepaalde stoffen in de relevante bijlagen bij dit verdrag op te nemen, maar zij hadden niet bepaald om welke stoffen het ging en de bespreking van dit punt was uitgesteld. Deze groep heeft ook de financiële gevolgen van het voorstel voor opname van PFOS in de relevante bijlagen bij dit verdrag besproken.

De Commissie benadrukt dat PFOS geen prioriteit kreeg voor het Verdrag van Stockholm en dat deze keuze het gevolg was van een gemeenschappelijk standpunt in de Raad. Dit betekent echter niet dat PFOS niet in aanmerking was genomen in het kader van de strategie van de Gemeenschap. De Commissie betwist overigens dat het voorstellen van deze stof in het kader van dit verdrag zeer dringend was.

De Commissie erkent dat conclusies van de Raad geen bindende juridische handeling zijn, maar zij betwist het standpunt dat deze conclusies geen enkele juridische waarde hebben en buiten beschouwing kunnen worden gelaten.

Volgens de Commissie is de hoofdvraag niet of de Gemeenschap haar milieubevoegdheid specifiek met betrekking tot PFOS heeft uitgeoefend, maar of zij van deze bevoegdheid gebruik heeft gemaakt om regels te stellen voor gevaarlijke chemische producten en meer bepaald voor POP's. In dit verband merkt zij op dat er reeds gemeenschapsregelgeving op het gebied van gevaarlijke chemische producten en meer bepaald voor POP's bestond, zodat de indiening van voorstellen voor opname van stoffen krachtens het Verdrag van Stockholm in wezen door de communautaire bepalingen wordt beheerst. Dat de Gemeenschap — exclusief of gedeeld — bevoegd is, betekent dat wanneer een optreden op internationaal niveau vereist is, dit door de Gemeenschap moet gebeuren, alleen of samen met de lidstaten.

Het eenzijdige optreden van het Koninkrijk Zweden heeft dus geleid tot een verdeling van de internationale vertegenwoordiging van de Gemeenschap met betrekking tot de opname van PFOS in het Verdrag van Stockholm, hetgeen in strijd is met de uit de in artikel 10 EG neergelegde verplichting tot loyale samenwerking voortvloeiende verplichting van eenheid in de vertegenwoordiging van de Gemeenschap.

De Commissie betwist het argument dat een voorstel om een stof in een bijlage bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, de Gemeenschap niet raakt omdat een beslissing van de in artikel 8 van dit verdrag bedoelde commissie en vervolgens een stemming van de partijen noodzakelijk is, en elke partij een verklaring in de zin van artikel 22, leden 3, sub b, en 4, van dit verdrag kan afleggen dat zij niet aanvaardt gebonden te zijn door een wijziging van de bijlagen A, B of C. Het voorstel van het Koninkrijk Zweden kan immers meebrengen dat deze lidstaat en de Gemeenschap tegenover elkaar staan, zelfs indien de Gemeenschap ervoor zou kiezen om deze wijziging niet te aanvaarden. Vervolgens houdt dat argument geen rekening met de moeilijkheden die het besluitvormingsproces van dit verdrag doet rijzen. Zo kan de Gemeenschap de aanneming van de voorgestelde wijziging niet blokkeren. Tot slot doet het bestaan van een mechanisme dat een tegenstelling tussen het gemeenschapsrecht en het internationale optreden van een lidstaat beoogt weg te werken, de verplichting om vooraf te bepalen of het gemeenschapsrecht door dit optreden kan worden geraakt, niet verdwijnen.

Volgens de Commissie had het voorstel van het Koninkrijk Zweden tot doel om een nieuwe internationale regel in te voeren, hetgeen de verplichting meebrengt om de POP-verordening te wijzigen en het gemeenschapsrecht dus rechtstreeks raakt.

De Commissie is het niet eens met het argument dat de lidstaten strengere nationale bepalingen dan de POP-verordening mogen vaststellen omdat deze verordening slechts communautaire minimumnormen bevat en de lidstaten dus overeenkomstig artikel 176 EG voorstellen voor wijziging van de bijlagen bij het Verdrag van Stockholm mogen indienen. Volgens de Commissie beoogt een dergelijk voorstel immers noodzakelijkerwijs de toepassing van een strengere internationale bepaling, die niet alleen gevolgen sorteert voor de lidstaat die dit voorstel heeft ingediend, maar ook voor de Gemeenschap.

Tot slot betwist de Commissie het argument dat het initiatief van het Koninkrijk Zweden beantwoordt aan de doelstellingen van de Gemeenschap op milieugebied en dat geen rekening hoeft te worden gehouden met economische overwegingen. De Commissie herinnert eraan dat het Verdrag van Stockholm bepalingen bevat over de financiële bijstand aan ontwikkelingslanden teneinde hen in staat te stellen de krachtens dit verdrag op hen rustende verplichtingen na te komen. Alle bepalingen van dit verdrag dienen dan ook in aanmerking te worden genomen alvorens voorstellen in te dienen om nieuwe stoffen in de betrokken bijlagen bij dit verdrag op te nemen.

Het Koninkrijk Zweden preciseert dat de Commissie als enig middel van haar beroep heeft aangevoerd dat het de krachtens artikel 10 EG en artikel 300, lid 1, EG op hem rustende verplichtingen niet is nagekomen doordat het eenzijdig heeft voorgesteld om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen. Tijdens de precontentieuze procedure heeft de Commissie niet gesteld dat het Koninkrijk Zweden deze maatregel niet mocht nemen omdat de Gemeenschap in dit verband exclusief bevoegd is. Indien het Hof de uiteenzettingen in het verzoekschrift van de Commissie aldus opvat dat daarin wordt gesteld dat de bevoegdheidsregels zijn geschonden, gaat het om een nieuw middel dat moet worden afgewezen.

Volgens het Koninkrijk Zweden was voor PFOS geen gemeenschapsregelgeving vastgesteld op het tijdstip dat het heeft voorgesteld om deze stof in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen. Noch de POP-verordening, noch richtlijn 76/769 waren toen immers van toepassing op deze stof, en zowel de lidstaten als de Gemeenschap konden dus voorstellen om PFOS aan deze bijlage toe te voegen aangezien het om een gedeelde bevoegdheid gaat.

Evenals het Koninkrijk Zweden, betogen het Koninkrijk Denemarken, het Koninkrijk der Nederlanden en de Republiek Finland dat er op 14 juli 2005 geen gemeenschappelijk standpunt over PFOS bestond. Zoals het Koninkrijk der Nederlanden te kennen geeft, betekent het beginsel van communautaire loyaliteit niet dat de Commissie rechtmatig kon verwachten dat het Koninkrijk Zweden ondanks zijn herhaalde inspanningen onbepaalde tijd zou wachten op een intern optreden van de Gemeenschap, terwijl zowel de lidstaten als de Commissie het erover eens waren dat PFOS ernstige gevaren voor de gezondheid van de mens en het milieu oplevert.

Met betrekking tot de uitlegging van het in artikel 10 EG neergelegde beginsel van loyale samenwerking betoogt het Koninkrijk Zweden dat de uitlegging die de Commissie aan dit beginsel geeft, de gedeelde bevoegdheid bij gemengde akkoorden haar betekenis kan ontnemen. Dit beginsel betekent uitsluitend dat de lidstaten zich zo veel mogelijk moeten inspannen om samen te werken met de gemeenschapsinstellingen. Het Koninkrijk Zweden is van mening dat het dit wel degelijk heeft gedaan. In dit verband heeft het de Gemeenschap en de overige lidstaten voldoende ingelicht en geraadpleegd, en het heeft getracht om een gemeenschappelijk optreden te verkrijgen alvorens het zijn voorstel heeft ingediend om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen.

Het Koninkrijk Zweden preciseert overigens dat afwijkingen van het vereiste van eenheid in de internationale vertegenwoordiging moeten worden aanvaard, aangezien de samenwerkingsverplichting niet betekent dat in alle omstandigheden unanimiteit moet worden bereikt. De Republiek Finland betoogt in dit verband dat artikel 10 EG zoals het door de rechtspraak van het Hof is uitgelegd, niet meebrengt dat een lidstaat die partij is bij een gemengd akkoord, ervan moet afzien zijn bevoegdheid te gebruiken wanneer de Gemeenschap niet heeft beslist om haar eigen bevoegdheid uit te oefenen en wanneer geen gemeenschappelijke gedragslijn van de Gemeenschap en de lidstaten kon worden bepaald. De lidstaten kunnen autonoom beslissen over het gebruik van de bevoegdheid waarover zij beschikken en moeten daarbij het gemeenschapsrecht in acht nemen.

Zoals het Koninkrijk der Nederlanden eveneens benadrukt, kan de toepassing van het beginsel van loyale samenwerking er niet toe leiden dat de lidstaten in geen enkele omstandigheid eenzijdig een aan de Gemeenschap externe handeling kunnen stellen op milieugebied, terwijl artikel 174, lid 4, tweede alinea, EG hun deze bevoegdheid uitdrukkelijk verleent. Het Koninkrijk Denemarken betoogt ook dat het beginsel van loyale samenwerking in de praktijk geen beginsel inzake devolutie van bevoegdheden mag worden en dat het de lidstaten geen aan hen verleende bevoegdheid mag ontnemen. Zoals het Verenigd Koninkrijk te kennen geeft, zou dit erop neerkomen dat de Gemeenschap de facto een exclusieve externe bevoegdheid wordt verleend in een situatie waarin zij geen dergelijke bevoegdheid heeft.

Het Koninkrijk Zweden, ondersteund door interveniënten, betoogt ook dat het voorstel om een stof in een bijlage bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, geen rechtsgevolgen sorteert voor de overige partijen bij dit verdrag. Zoals het Koninkrijk Denemarken uiteenzet, kan alleen de Conferentie van de Partijen een standpunt innemen over de eventuele opname van een stof en rijst het vraagstuk van de communautaire standpuntbepaling pas wanneer deze conferentie het voorstel van de technische commissie volgt, aangezien de Gemeenschap ervoor kan kiezen om niet gebonden te zijn.

Het Koninkrijk Zweden, dat ook op dit punt door interveniënten wordt ondersteund, voert bovendien aan dat de rechtssituatie die voortvloeit uit zijn eenzijdige voorstel om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, vergelijkbaar is met de rechtssituatie die zou kunnen ontstaan indien het op basis van artikel 176 EG zou beslissen om nationale milieubeschermingsbepalingen vast te stellen die strenger zijn dan die van het gemeenschapsrecht. De Republiek Finland geeft te kennen dat niets in de rechtspraak van het Hof argumenten levert voor het standpunt van de Commissie dat een lidstaat in het kader van een internationaal akkoord geen strengere beschermingsmaatregelen dan die van gemeenschapsrecht kan vaststellen.

Tot slot betogen verweerder en interveniënten dat het initiatief van het Koninkrijk Zweden niet tot gevolg had dat de communautaire doelstellingen op het gebied van het milieubeleid in gevaar werden gebracht. In deze context hoeven geen economische overwegingen in aanmerking te worden genomen.

De lidstaten zijn op grond van artikel 10 EG op alle met de doelstellingen van het Verdrag samenhangende gebieden verplicht, de vervulling van de taak van de Gemeenschap te vergemakkelijken en zich te onthouden van alle maatregelen die de verwezenlijking van de doelstellingen van het Verdrag in gevaar kunnen brengen (advies 1/03 van 7 februari 2006, Jurispr. blz. I-1145, punt 119, en arrest van 30 mei 2006, Commissie/Ierland, C-459/03, Jurispr. blz. I-4635, punt 174).

Het Koninkrijk Zweden is van mening dat de omvang van de in artikel 10 EG neergelegde verplichting tot loyale samenwerking beperkt is op gebieden waarop de Gemeenschap en de lidstaten een gedeelde bevoegdheid hebben.

In dit verband heeft het Hof reeds geoordeeld dat die verplichting tot loyale samenwerking algemene gelding heeft, ongeacht het al dan niet exclusieve karakter van de betrokken communautaire bevoegdheid en het eventuele recht van de lidstaten om verplichtingen ten aanzien van derde landen aan te gaan (arresten van 2 juni 2005, Commissie/Luxemburg, C-266/03, Jurispr. blz. I-4805, punt 58, en 14 juli 2005, Commissie/Duitsland, C-433/03, Jurispr. blz. I-6985, punt 64).

In casu heeft de Commissie gepreciseerd dat zij niet aanvoerde dat de Gemeenschap een exclusieve bevoegdheid zou hebben gehad om een voorstel voor opname van PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm in te dienen. Er moet dus worden uitgegaan van de hypothese van een gedeelde bevoegdheid. In die zin onderscheidt de onderhavige zaak zich van de situatie die aan de orde was in het arrest van 12 februari 2009, Commissie/Griekenland (C-45/07, Jurispr. blz. I-701), die een exclusieve bevoegdheid betrof.

Wanneer het onderwerp van een akkoord of een verdrag deels tot de bevoegdheid van de Gemeenschap en deels tot die van de lidstaten behoort, moet worden gezorgd voor een nauwe samenwerking tussen de lidstaten en de gemeenschapsinstellingen, zowel in de fase van onderhandeling en sluiting als bij de uitvoering van de aangegane verbintenissen. Deze samenwerkingsverplichting vloeit voort uit het vereiste van eenheid in de internationale vertegenwoordiging van de Gemeenschap [uitspraak 1/78 van 14 november 1978, Jurispr. blz. 2151, punten 34–36 (naar analogie met het EGA-Verdrag); advies 2/91 van 19 maart 1993, Jurispr. blz. I-1061, punt 36; advies 1/94 van 15 november 1994, Jurispr. blz. I-5267, punt 108, en arrest van 19 maart 1996, Commissie/Raad, C-25/94, Jurispr. blz. I-1469, punt 48].

Het Hof heeft geoordeeld dat de lidstaten bijzondere positieve en negatieve verplichtingen hebben in een situatie waarin de Commissie bij de Raad voorstellen heeft ingediend die weliswaar niet zijn aanvaard, maar die toch het uitgangspunt vormen van een gezamenlijke communautaire actie (arrest van 5 mei 1981, Commissie/Verenigd Koninkrijk, 804/79, Jurispr. blz. 1045, punt 28, en reeds aangehaalde arresten Commissie/Luxemburg, punt 59, en Commissie/Duitsland, punt 65).

Het Hof heeft ook geoordeeld dat de vaststelling van een besluit tot machtiging van de Commissie om namens de Gemeenschap over een multilaterale overeenkomst te onderhandelen, het begin aangeeft van een gezamenlijke communautaire internationale actie en daarom met zich brengt dat de lidstaten, zo zij al niet van optreden dienen af te zien, ten minste de verplichting hebben om nauw samen te werken met de gemeenschapsinstellingen, ter vergemakkelijking van de vervulling van de taak van de Gemeenschap en ter verzekering van de eenheid en de samenhang van het internationale optreden en de internationale vertegenwoordiging van de Gemeenschap (reeds aangehaalde arresten Commissie/Luxemburg, punt 60, en Commissie/Duitsland, punt 66).

In casu staat vast dat op het tijdstip waarop het Koninkrijk Zweden het voorstel voor opname van PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm heeft ingediend, te weten op 14 juli 2005, de Raad geen formeel besluit had genomen over een voorstel om stoffen in deze bijlage op te nemen. Er dient echter te worden onderzocht of er toen, zoals de Commissie betoogt, een communautaire strategie in dit verband bestond om niet onmiddellijk voor te stellen om PFOS in dit verdrag op te nemen, met name om economische redenen.

In dit verband lijkt het niet noodzakelijk dat een gemeenschappelijk standpunt een bepaalde vorm heeft om te bestaan en in aanmerking te worden genomen in het kader van een beroep wegens niet-nakoming van de verplichting tot loyale samenwerking, op voorwaarde dat de inhoud van dit standpunt rechtens afdoende kan worden aangetoond (zie in die zin arrest Commissie/Raad, reeds aangehaald, punt 49).

Met betrekking tot PFOS dient om te beginnen in herinnering te worden gebracht dat deze stof in maart 2005 noch in het Protocol van Aarhus, noch in het Verdrag van Stockholm was opgenomen.

In de conclusies die de Raad in maart 2005 heeft aangenomen met het oog op de eerste Conferentie van de Partijen bij het Verdrag van Stockholm, heeft deze de Gemeenschap en de lidstaten immers aanbevolen om zich te buigen over een voorstel om ‘ten hoogste drie aanvullende stoffen’ in de betrokken bijlagen bij dit verdrag te laten opnemen. De deskundigen van de Gemeenschap en van de lidstaten dienden zich eerst te buigen over de lijst van stoffen in het Protocol van Aarhus en ‘deze lijst als uitgangspunt [te] nemen voor de bedoelde stoffen, omdat deze in de [Europese Unie] reeds als POP's worden gecontroleerd’.

Aangezien PFOS in die tijd niet in het Protocol van Aarhus was opgenomen en nog niet in de Unie als POP werd gecontroleerd, hoefde het volgens die conclusies van de Raad niet in aanmerking te worden genomen voor de eerste in te dienen voorstellen, zij het krachtens het Protocol van Aarhus of krachtens het Verdrag van Stockholm.

Bovendien bevestigt de beperking van het aantal voor te stellen stoffen (‘ten hoogste drie’), gelezen tegen de achtergrond van punt 5, sub h, van die conclusies, de stelling dat economische overwegingen deel uitmaakten van de communautaire strategie voor het Verdrag van Stockholm, dat wereldwijd van toepassing is en waarvan artikel 13 bepaalt dat financiële bijstand wordt verleend aan ontwikkelingslanden of landen met een overgangseconomie. In voormeld punt 5, sub h, beveelt de Raad namelijk aan dat er ‘financiële voorschiften en een begroting worden vastgesteld, zodat de besluiten van de [Conferentie van de Partijen bij het Verdrag van Stockholm] effectief door het Secretariaat kunnen worden uitgevoerd’.

In overeenstemming met die conclusies van de Raad, en zoals in punt 37 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, zijn twee stoffen, waarvan PFOS geen deel uitmaakte, door de Gemeenschap en de lidstaten voorgesteld tijdens de eerste vergadering van de Conferentie van de Partijen bij het Verdrag van Stockholm, die in mei 2005 heeft plaatsgevonden.

Uit het verslag van de bijeenkomst van 6 juli 2005 van de groep ‘internationaal milieu’ van de Raad, waarvan de inhoud in de punten 38 en 39 van het onderhavige arrest is samengevat, volgt dat de bespreking betrekking had op de indiening van stoffen krachtens zowel het Protocol van Aarhus als het Verdrag van Stockholm. Hoewel dit verslag de besproken economische overwegingen niet uitdrukkelijk vermeldt, wordt dit feit echter niet bestreden door het Koninkrijk Zweden en met name erkend door het Koninkrijk der Nederlanden.

Blijkens dat verslag was de onmiddellijke doelstelling de indiening krachtens het Protocol van Aarhus van de in de punten 30 en 38 van het onderhavige arrest vermelde stoffen, waarvoor reeds gemeenschapsregelgeving geldt.

Er was dan ook gepland dat PFOS krachtens dat protocol zou worden ingediend zodra de Commissie een voorstel voor gemeenschapsregelgeving inzake controlemaatregelen voor deze stof zou hebben ingediend. Uit alle latere gebeurtenissen (vaststelling van het besluit van de Raad op 8 september 2005; indiening van een voorstel voor wijziging van richtlijn 76/769 op 5 december 2005; dezelfde dag voorstel voor inschrijving van PFOS in de betrokken bijlagen bij dit protocol) blijkt dat dit daadwerkelijk het geval was.

Met betrekking tot de voorstellen krachtens het Verdrag van Stockholm stelt het verslag van de bijeenkomst van 6 juli 2005 van de groep ‘internationaal milieu’ van de Raad overigens vast dat er overeenstemming was bereikt (‘Agreement was reached by the [Working Party for International Environmental Issues]’) over het feit dat opname van bepaalde stoffen moest worden voorgesteld met het oog op de tweede Conferentie van de Partijen. Er was echter geen overeenstemming over de vraag, welke stoffen moesten worden voorgesteld, en de bespreking daarvan was uitgesteld.

Anders dan het Koninkrijk Zweden en interveniënten betogen, bestond er geen ‘beslissingsvacuüm’ en zelfs geen situatie van afwachten die gelijkstond met het ontbreken van een beslissing. Diverse aanwijzingen bevestigen immers de stelling dat de groep ‘internationaal milieu’ van de Raad zich niet op 6 juli 2005 — maar wel later — wilde uitspreken over de stoffen die moesten worden voorgesteld krachtens het Verdrag van Stockholm bovenop de stoffen die reeds waren voorgesteld in mei 2005. In dit verband kan worden gewezen op de dringende noodzaak om eerst te bepalen welke stoffen moesten worden voorgesteld krachtens het Protocol van Aarhus en op de economische overwegingen in verband met voorstellen krachtens het Verdrag van Stockholm.

De latere gebeurtenissen hebben bevestigd dat deze wil om te handelen en om voorstellen krachtens het Verdrag van Stockholm te doen, bestond. Het gaat daarbij om de aanbeveling van de Raad van 9 maart 2006 en het in punt 43 van het onderhavige arrest vermelde besluit dat deze laatste in april 2006 heeft vastgesteld, waarbij de Commissie werd gemachtigd om dergelijke voorstellen in te dienen voor pentachloorbenzeen, octabroomdifenylether en gechloreerde paraffines met een korte keten.

Hoe dan ook kan worden geacht vast te staan dat er in 2005 een gemeenschappelijke strategie bestond om op dat tijdstip niet voor te stellen om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, aangezien, zoals uit de conclusies van de Raad van maart 2005 blijkt, de deskundigen van de lidstaten en van de Gemeenschap moesten kiezen welke stoffen van de reeds in het Protocol van Aarhus opgenomen stoffen dienden te worden voorgesteld, en, zoals uit het verslag van de bijeenkomst van 6 juli 2005 van de groep ‘internationaal milieu’ van de Raad blijkt, PFOS niet tot deze stoffen behoorde.

Overigens hebben de instellingen van de Unie het in het kader van het Verdrag van Stockholm beter geacht om alle relevante factoren, daaronder begrepen economische factoren, in aanmerking te nemen bij de bepaling van de strategie van de Unie en haar lidstaten voor deze stof. Daarom hebben zij niet onmiddellijk voorgesteld om PFOS krachtens dit akkoord te verbieden, maar om dit eerst krachtens een andere overeenkomst, zoals het Protocol van Aarhus, voor te stellen.

Daaruit volgt dat het Koninkrijk Zweden heeft afgeweken van een in de Raad afgesproken gemeenschappelijke strategie, door eenzijdig voor te stellen om PFOS in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen.

Zoals uit onderzoek van het in dat verdrag voorziene besluitvormingsproces blijkt, heeft het eenzijdige voorstel van het Koninkrijk Zweden bovendien gevolgen voor de Unie. In dit verband dient erop te worden gewezen dat het Verdrag van Stockholm een institutioneel en procedureel kader schept dat een geheel van bijzondere regels bevat voor het aannemen van wijzigingen daarvan, daaronder begrepen de opname van nieuwe stoffen in de bijlagen A, B of C daarbij.

Het voorstel om een stof in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, is het voorwerp van een gunstige of ongunstige aanbeveling van de Toetsingscommissie persistente verontreinigende stoffen aan de Conferentie van de Partijen overeenkomstig artikel 8, lid 9, van dit verdrag. Zoals artikel 23, lid 2, van dit verdrag bepaalt, oefenen regionale organisaties voor economische integratie, zoals de Unie, hun stemrecht niet uit indien een van hun lidstaten zijn stemrecht uitoefent, en omgekeerd. Artikel 25, lid 2, bepaalt ook dat wanneer één of meer lidstaten van een dergelijke organisatie, evenals deze organisatie, partij zijn bij dit verdrag, deze organisatie en haar lidstaten niet gerechtigd zijn om de uit dit verdrag voortvloeiende rechten tegelijkertijd uit te oefenen.

Wanneer een lidstaat een voorstel indient om een stof in het Verdrag van Stockholm op te nemen, zou dit dus een situatie kunnen doen ontstaan waarin ofwel de Unie tegen dit voorstel stemt, zodat de lidstaat die het voorstel heeft ingediend, de mogelijkheid wordt ontnomen om zijn eigen voorstel in de Conferentie van de Partijen te verdedigen, ofwel deze lidstaat voor zijn eigen voorstel stemt, zodat de Unie de mogelijkheid wordt ontnomen om een stemrecht uit te oefenen dat overeenkomt met een aantal stemmen dat gelijk is aan het aantal stemmen van haar lidstaten en de overige lidstaten vrij voor of tegen dit voorstel kunnen stemmen.

In dit verband bevat de verklaring die de Gemeenschap overeenkomstig artikel 25, lid 3, van het Verdrag van Stockholm heeft afgelegd, geen precieze regels voor de verdeling van de bevoegdheden tussen de Gemeenschap en de lidstaten. In deze verklaring staat immers dat de ‘Gemeenschap verantwoordelijk [is] voor de naleving van de uit het verdrag voortvloeiende verplichtingen waarop het vigerende gemeenschapsrecht van toepassing is’ en dat ‘[d]e uitoefening van de bevoegdheid van de Gemeenschap […] uiteraard voortdurend in ontwikkeling [is]’.

Hoe dan ook heeft de Unie niet voldoende stemmen om zich te verzetten tegen een wijziging van een bijlage bij het Verdrag van Stockholm. Bovendien treedt de wijziging van een bijlage waartoe door de Conferentie van de Partijen is besloten, voor een partij die, zoals de Unie, geen gebruik heeft gemaakt van de mogelijkheid om een verklaring in de zin van artikel 25, lid 4, van dit verdrag af te leggen, onverminderd de ‘opting out’-methode in werking na een jaar te rekenen vanaf de datum van mededeling, door de depositaris, van de gewijzigde bijlage.

Het Koninkrijk Zweden en interveniënten betogen dat de Unie in een dergelijk geval hoe dan ook gebruik zou kunnen maken van deze ‘opting out’-mogelijkheid en overeenkomstig artikel 22, leden 3, sub b, en 4, van het Verdrag van Stockholm kennis zou kunnen geven van een verklaring dat zij de wijziging van een bijlage niet kan aanvaarden.

Dat argument berust echter op de veronderstelling dat de Unie kan verklaren dat zij een wijziging die door een of meer lidstaten is voorgesteld en in stemming gebracht, niet aanvaardt. Volgens artikel 25, lid 2, van het Verdrag van Stockholm kunnen de Unie en haar lidstaten hun uit het Verdrag voortvloeiende rechten echter niet tegelijkertijd uitoefenen. Ter terechtzitting hebben partijen artikel 25, lid 2, van het Verdrag van Stockholm op verschillende wijzen uitgelegd.

Gesteld dat de Unie ondanks deze laatste bepaling nog steeds kan verklaren dat zij een door een of meer lidstaten voorgestelde en in stemming gebrachte wijziging niet aanvaardt, zou een dergelijke situatie echter tot rechtsonzekerheid kunnen leiden voor zowel de lidstaten als het Secretariaat van het Verdrag van Stockholm en de derde landen die partij zijn bij dit verdrag.

Los van dat aspect, staat vast dat de indiening van een voorstel om een stof in bijlage A bij het Verdrag van Stockholm op te nemen, tot doel heeft, een internationale regel vast te stellen die de partijen bij dit verdrag zal binden. Aangezien de Unie partij is bij dit verdrag, zou zij gebonden kunnen zijn door de daaruit voortvloeiende wijziging van deze bijlage indien zij niet vooraf, met inachtneming van de in artikel 14, lid 1, van de POP-verordening voorziene interne procedures, binnen een jaar te rekenen vanaf de datum van mededeling, door de depositaris, van deze bijlage, zoals gewijzigd, kennis heeft gegeven van een verklaring dat zij deze wijziging niet aanvaardt.

Uit onderzoek van het in het Verdrag van Stockholm voorziene besluitvormingsproces blijkt dus dat een voorstel om een stof in bijlage A bij dit verdrag op te nemen, gevolgen heeft voor de Unie.

In dit verband kan de stelling van het Koninkrijk Zweden en interveniënten dat een voorstel om een stof op te nemen in de bijlage bij een internationaal verdrag dat de Unie bindt, het equivalent is van een door artikel 176 EG toegestane nationale maatregel die strenger is dan een minimummaatregel van de Unie, niet worden aanvaard. De Unie kan immers door een wijziging van een bijlage bij het Verdrag van Stockholm worden gebonden, terwijl een dergelijke nationale maatregel niet bindend is voor de Unie.

Zoals in punt 74 van het onderhavige arrest in herinnering is gebracht, heeft het Hof reeds geoordeeld dat de lidstaten bijzondere positieve en negatieve verplichtingen hebben in een situatie waarin de Commissie bij de Raad voorstellen heeft ingediend die weliswaar niet zijn aanvaard, maar die toch het uitgangspunt vormen van een gezamenlijke communautaire actie (arrest Commissie/Duitsland, reeds aangehaald, punt 65). Dit is te meer het geval in een situatie als de onderhavige, die wordt gekenmerkt, zoals in punt 91 van het onderhavige arrest is vastgesteld, door een eenzijdig voorstel waarmee de betrokken lidstaat afwijkt van een in de Raad afgesproken gemeenschappelijke strategie, dat is ingediend in een institutioneel en procedureel kader zoals dat van het Verdrag van Stockholm.

Een dergelijke situatie kan afbreuk doen aan het beginsel van eenheid in de internationale vertegenwoordiging van de Unie en haar lidstaten en kan hun onderhandelingspositie tegenover de overige partijen bij het betrokken verdrag zwakker maken.

De eerste grief van de Commissie, inzake schending van artikel 10 EG, is dus gegrond.

In het kader van haar tweede grief betoogt de Commissie dat door het eenzijdige optreden van het Koninkrijk Zweden artikel 300, lid 1, EG, dat een rechtsgrondslag en een juridische procedure vastlegt om over internationale verdragen te onderhandelen en deze te sluiten, ongeacht of deze onder een exclusieve of een gedeelde bevoegdheid vallen, is geschonden. Door dit eenzijdige optreden hebben de gemeenschapsinstellingen de bevoegdheden waarover zij krachtens het Verdrag beschikken, niet kunnen uitoefenen, aangezien een gemeenschappelijk voorstel van de Gemeenschap en haar lidstaten inzake wijziging van het Verdrag van Stockholm geen praktische gevolgen zou hebben gehad.

Volgens het Koninkrijk Zweden, ondersteund door interveniënten, was zijn handelwijze niet in strijd met artikel 300, lid 1, EG. Zoals de Republiek Finland betoogt, verleent deze bepaling de Gemeenschap geen materiële bevoegdheid inzake het sluiten van internationale akkoorden, maar definieert zij uitsluitend de verdeling van de bevoegdheden tussen de gemeenschapsinstellingen. Zij brengt geen verplichting voor de lidstaten mee die, wanneer zij niet wordt nagekomen, ertoe kan leiden dat de vorderingen van de Commissie in dit verband worden toegewezen. Overigens betoogt het Verenigd Koninkrijk dat artikel 300, lid 1, EG slechts van toepassing is op de opening van onderhandelingen die tot het sluiten van internationale akkoorden leiden.

Zoals de advocaat-generaal in voetnoot 13 van zijn conclusie heeft opgemerkt, betreft artikel 300, lid 1, EG het ‘sluiten van akkoorden’, terwijl elk initiatief van de Gemeenschap dat ziet op ‘de standpunten die namens de Gemeenschap worden ingenomen in een lichaam dat is opgericht uit hoofde van een akkoord’, niet wordt beheerst door artikel 300, lid 1, EG, maar door artikel 300, lid 2, tweede alinea, EG.

In casu bestaat de aan het Koninkrijk Zweden verweten handelwijze erin dat een voorstel voor wijziging is ingediend bij een lichaam dat is opgericht uit hoofde van een internationaal akkoord, zodat deze handelwijze op zich niet wordt beheerst door artikel 300, lid 1, EG.

De grief inzake schending van artikel 300, lid 1, EG is dus ongegrond.