Hof 's-Hertogenbosch, 04-02-2011, nr. 10/00370

Aan belanghebbende is een conserverende aanslag in het recht van successie opgelegd, welke aanslag, na daartegen gemaakt bezwaar, bij uitspraak van de Inspecteur is gehandhaafd.

De Rechtbank heeft het tegen die uitspraak ingestelde beroep gegrond verklaard, de uitspraak van de Inspecteur vernietigd en bepaald hoe de conserverende aanslag moet worden berekend.

De Inspecteur heeft tegen de uitspraak van de Rechtbank hoger beroep ingesteld bij het Gerechtshof Arnhem. Belanghebbende heeft incidenteel hoger beroep ingesteld bij het Gerechtshof Arnhem.

Het Gerechtshof Arnhem heeft de uitspraak van de Rechtbank vernietigd, voor zover de Rechtbank daarbij heeft verzuimd zelf de geconserveerde waarden als bedoeld in artikel 35c van de Successiewet 1956 (hierna: SW) vast te stellen, alsmede de voorwaardelijk onbelaste geconserveerde waarde in de zin van artikel 35c, lid 1, SW, de voorwaardelijk onbelaste geconserveerde waarde in de zin van artikel 35c, lid 2, SW en de belaste geconserveerde waarde in de zin van artikel 35c, lid 3, SW (hierna: de geconserveerde waarden) verminderd.

Belanghebbende heeft tegen de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem beroep in cassatie ingesteld.

De Hoge Raad heeft bij arrest van 21 mei 2010, nr. 09/02715 (hierna: het arrest) het beroep in cassatie gegrond verklaard, de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem voor zover het betrekking heeft op de conserverende aanslag vernietigd, en behoudens de beslissingen omtrent het griffierecht en de proceskosten, en het geding verwezen naar het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch ter verdere behandeling en beslissing van de zaak met inachtneming van het arrest.

Partijen hebben, daartoe door het Hof in de gelegenheid gesteld, naar aanleiding van het arrest ieder een schriftelijke conclusie ingediend.

De zitting heeft plaatsgehad op 8 december 2010 te 's‑Hertogenbosch. Aldaar zijn toen verschenen en gehoord belanghebbende, alsmede de Inspecteur.

Belanghebbende heeft voor de zitting een pleitnota toegezonden aan het Hof en (door tussenkomst van de griffier) aan de wederpartij, welke pleitnota met instemming van partijen wordt geacht ter zitting te zijn voorgedragen.

Het Hof heeft het onderzoek ter zitting op grond van artikel 8:68 van de Algemene wet bestuursrecht heropend. Vervolgens heeft het Hof partijen verzocht schriftelijk inlichtingen te geven, aan welk verzoek zij hebben voldaan.

Van de zitting is een proces-verbaal opgemaakt, dat in afschrift aan partijen is verzonden.

Het Hof heeft vervolgens het onderzoek gesloten.

In cassatie is de Hoge Raad van het volgende uitgegaan.

Op 28 juli 2002 is de heer H. van der K overleden. Tot de nalatenschap, waarvan belanghebbende een derde gedeelte heeft verkregen, behoort de helft van het vermogen van een onderneming in de agrarische sector (hierna: de onderneming).

De waarde van de onderneming is met toepassing van artikel 21, lid 4, SW bepaald op de liquidatiewaarde ten bedrage van € 3.759.089.

Bij de vaststelling van de geconserveerde waarden heeft de Inspecteur de waarde van de onderneming op € 1.689.956 bepaald met inachtneming van de verplichting om deze onderneming gedurende een periode van ten minste vijf jaren voort te zetten als bedoeld in artikel 35c, lid 1, SW (hierna: de voortzettingswaarde). De Inspecteur heeft de voortzettingswaarde berekend op basis van het rekenmodel dat is goedgekeurd bij het Besluit van de Minister van Financiën van 22 februari 2004, nr. CPP2004/322M, V-N 2004/14.26 (hierna: het Besluit), en dat is gebaseerd op de discounted cash flow-methode (hierna: het rekenmodel).

De langlopende schulden die tot de onderneming behoren, bedragen € 690.729 (hierna: de schulden). De schulden zijn bij de berekening van de voortzettingswaarde door de Inspecteur niet in aanmerking genomen.

Voor het Gerechtshof Arnhem was in geschil of de Inspecteur de voortzettingswaarde juist heeft berekend, en in het bijzonder of hij bij zijn berekening van die waarde terecht geen rekening heeft gehouden met de schulden.

Het Besluit luidt, voor zover van belang, als volgt:

Het Gerechtshof Arnhem heeft geoordeeld dat de Inspecteur zich terecht heeft verzet tegen de wijze van berekenen van de voortzettingswaarde door belanghebbende, die de uitkomst van het rekenmodel corrigeert door daarop de waarde van de schulden in mindering te brengen. Het Besluit bevat naar het oordeel van het Gerechtshof Arnhem een goedkeuring die uitgaat van aangenomen gemiddelden. Het is naar het oordeel van het Gerechtshof Arnhem onjuist het rekenmodel buiten de goedkeuring om aan te vullen met gegevens die nadrukkelijk buiten het model zijn gehouden.

De Hoge Raad heeft overwogen, dat op grond van de bewoordingen van het Besluit moet worden aangenomen dat het daarin voorziene rekenmodel aftrek van schulden als de onderhavige uitdrukkelijk uitsluit bij de berekening van de voortzettingswaarde, en dat het Gerechtshof Arnhem terecht geoordeeld heeft, dat het belanghebbende vrijstaat om, in afwijking van het rekenmodel, de voortzettingswaarde op andere wijze te berekenen.

Naar het oordeel van het Gerechtshof Arnhem heeft belanghebbende echter niet aannemelijk gemaakt dat de voortzettingswaarde in haar geval op een lager bedrag moet worden berekend dan het door de Inspecteur in aanmerking genomen bedrag. Daarbij heeft het Hof overwogen dat belanghebbende geen werkelijke, op haar onderneming betrekking hebbende, cijfers heeft overgelegd die een berekening volgens de door beide partijen als zodanig gehanteerde discounted cash flow-methode (hierna: DCF-methode) mogelijk maken.

De Hoge Raad heeft vervolgens overwogen, dat het Gerechtshof Arnhem was gehouden in te gaan op belanghebbendes, ter zitting van dat Hof gedane, bewijsaanbod om de door belanghebbende voorgestane berekening van de voortzettingswaarde nader te onderbouwen, en het geding verwezen naar het Gerechtshof te 's‑Hertogenbosch ter verdere behandeling en beslissing van de zaak met inachtneming van het arrest.

In haar conclusie voor dit Hof heeft belanghebbende, naast de berekening verdedigd voor het Gerechtshof Arnhem, die gebaseerd was op het rekenmodel, echter onder aftrek van de schulden, drie alternatieve berekeningen van de voortzettingswaarde gepresenteerd:

Het geschil betreft na de zitting van 8 december 2010 het antwoord op de volgende vraag:

Partijen doen hun standpunten steunen op de gronden, welke daartoe door hen zijn aangevoerd in de van hen afkomstige stukken, van al welke stukken de inhoud als hier ingevoegd moet worden aangemerkt.

Voor hetgeen zij hieraan ter zitting hebben toegevoegd wordt verwezen naar het van deze zitting opgemaakte proces-verbaal.

Belanghebbende concludeert tot gegrondverklaring van haar hoger beroep en vermindering van de conserverende aanslag uitgaande van de methode I, vermeld onder punt 2.8. De Inspecteur concludeert tot ongegrondverklaring van hoger beroep en bevestiging van de uitspraak van het Gerechtshof Arnhem.

De Inspecteur stelt in zijn conclusie naar aanleiding van het arrest van de Hoge Raad 09/02715, dat de DCF-methode niet alleen theoretisch maar ook praktisch de beste waarderingsmethode is voor de bepaling van de voortzettingswaarde van een agrarische onderneming. Hij gaat er echter — zo bleek ter zitting van het Hof — vanuit, dat het hanteren van de DCF-methode anders dan uitgaande van het rekenmodel in strijd is met de beslissing van de Hoge Raad. Het Hof kan de Inspecteur daarin niet volgen. Naar 's Hofs oordeel valt die conclusie van de Inspecteur in het arrest van de Hoge Raad niet te lezen (zie rechtsoverweging 3.5.2).

Belanghebbende heeft ter zitting van 8 december 2010 nader geconcludeerd tot het aandeel van belanghebbende in de voortzettingswaarde volgens de methode I. ‘DCF-methode met werkelijke cijfers’ van € 211.392. Daarbij is zij uitgegaan van de aftrek van de schulden en een contant gemaakte restwaarde van de onderneming na 15 jaar zonder de correctie van de restwaarde van het melkquotum, omdat die waarde terug te vinden is in de berekeningen van de jaarlijkse cashflow aan melkopbrengsten. De Inspecteur heeft dit uitgangspunt bestreden met de stelling, dat het melkquotum in het onderhavige jaar — 2002 — een waarde vertegenwoordigde. Het Hof kan de Inspecteur in die stelling niet volgen. Bij de DCF-methode wordt de voortzettingswaarde van de onderneming bepaald door de toekomstige kasstromen, die uit de onderneming voortvloeien, contant te maken en vervolgens de contant gemaakte restwaarde van de onderneming als één kasstroom er bij te tellen. Nu de waarde van het melkquotum vertegenwoordigd wordt in de toekomstige kasstromen aan opbrengst melk, is het naar 's Hofs oordeel niet juist om de restwaarde van dat melkquotum in aanmerking te nemen bij de bepaling van de voortzettingswaarde, nog afgezien van de vraag of gelet op de huidige kritiek op de subsidies van de Europese Unie na 15 jaren de melkquota nog bestaan, ergo of het melkquotum nog enige restwaarde heeft.

Het Hof onderschrijft belanghebbendes stelling dat de schulden bij de berekening van de voortzettingswaarde van de onderneming in haar geval in aanmerking dienen te worden genomen, nu hun nominale waarde ontegenzeggelijk de waarde van de onderneming drukt. In vergelijking met een willekeurige derde, die een vergelijkbare onderneming, doch zonder die schulden, zou erven, is de voortzettingswaarde van belanghebbendes onderneming lager.

De niet nader onderbouwde stelling van de Inspecteur ter zitting van het Hof, dat de DCF-methode alleen in de vastgoedsector bruikbaar is, kan niet worden gevolgd. De Inspecteur op wie te dezen de bewijslast rust heeft zijn stelling niet aannemelijk gemaakt.

Nu de Inspecteur zelf geen berekening heeft gemaakt van de voortzettingswaarde van de onderneming, dient de berekening van belanghebbende, die het Hof niet onaannemelijk voorkomt, te worden gevolgd.

Het vorenoverwogene heeft tot gevolg, dat belanghebbendes hoger beroep gegrond is en de te conserveren waarden als volgt dienen te worden berekend:

Totale verkrijging € 1.402.220

Artikel 35c, lid 1, SW

Artikel 35c, lid 2, SW

Artikel 35c, lid 3

Het Hof

Aldus gedaan op 4 februari 2011 door J. Swinkels, voorzitter, W.E.M. van Nispen tot Sevenaer en F. Sonneveldt, in tegenwoordigheid van A.W.J. Strik, griffier. De beslissing is op die datum ter openbare zitting uitgesproken en afschriften van de uitspraak zijn op die datum aangetekend aan partijen verzonden.

Tegen deze uitspraak kunnen beide partijen binnen zes weken na de verzenddatum beroep in cassatie instellen bij de Hoge Raad der Nederlanden (Belastingkamer), Postbus 20303, 2500 EH 's‑Gravenhage. Daarbij moet het volgende in acht worden genomen.

Voor het instellen van beroep in cassatie is griffierecht verschuldigd. Na het instellen van beroep in cassatie ontvangt de indiener een nota griffierecht van de griffier van de Hoge Raad.

In het cassatieberoepschrift kan de Hoge Raad verzocht worden om de wederpartij te veroordelen in de proceskosten.