HvJ EU, 22-12-2010, nr. C-208/09

Het Gesetz über die Aufhebung des Adels, der weltlichen Ritter- und Damenorden und gewisser Titel und Würden (Oostenrijkse wet tot afschaffing van de adel, de wereldlijke ridder- en damesorden en bepaalde titels en waardigheden) van 3 april 1919 (StGBl. 211/1919), in de op het hoofdgeding toepasselijke versie (StGBl. 1/1920; hierna: ‘Adelsaufhebungsgesetz’), heeft overeenkomstig artikel 149, lid 1, van het Bundes-Verfassungsgesetz (Oostenrijkse federale grondwet) constitutionele rang.

§ 1 van die wet bepaalt:

In § 4 van het Adelsaufhebungsgesetz wordt bepaald:

In § 1 van de Vollzugsanweisung des Staatsamtes für Inneres und Unterricht und des Staatsamtes für Justiz, im Einvernehmen mit den beteiligten Staatsämtern, über die Aufhebung des Adels und gewisser Titel und Würden (Oostenrijkse uitvoeringsbepalingen van het staatssecretariaat van Binnenlandse Zaken en Onderwijs en het staatssecretariaat van Justitie inzake de afschaffing van de adel en bepaalde titels en waardigheden, vastgesteld in overeenstemming met de andere betrokken staatssecretarissen) van 18 april 1919 (StGBl. 237/1919; hierna: ‘uitvoeringsbepalingen’) wordt bepaald:

§ 2 van die uitvoeringsbepalingen luidt:

Ingevolge § 5 van voornoemde uitvoeringsbepalingen kunnen in geval van overtreding van het verbod verschillende sancties worden opgelegd.

§ 9, lid 1, eerste zin, van het Bundesgesetz über das internationale Privatrecht (federale wet inzake internationaal privaatrecht) van 15 juni 1978 (BGBl. 304/1978), in de op het hoofdgeding toepasselijke versie (BGBl. I 58/2004; hierna: ‘Bundesgesetz’), bepaalt dat het op een natuurlijke persoon toepasselijke recht, het recht is van de staat waarvan die persoon onderdaan is.

Volgens § 13, lid 1, van dat Bundesgesetz wordt het gebruik van een naam door een persoon geregeld door het op hem toepasselijke recht, ongeacht op welke grondslag de naam is verkregen.

§ 26 van voornoemd Bundesgesetz bepaalt dat de voorwaarden inzake adoptie moeten worden beoordeeld volgens het op elke adoptant toepasselijke recht en het op het kind toepasselijke recht, terwijl de gevolgen ervan, in het geval van één enkele adoptant, moeten worden beoordeeld volgens het op die adoptant toepasselijke recht. Volgens de door de Oostenrijkse regering in deze zaak ingediende opmerkingen en de daarin geciteerde auteurs, betreft het begrip ‘gevolgen’ enkel de familierechtelijke gevolgen en niet de bepaling van de naam van het adoptiekind, waarop § 13, lid 1, van het Bundesgesetz van toepassing blijft.

In § 183, lid 1, van het Allgemeine bürgerliche Gesetzbuch (Oostenrijks algemeen burgerlijk wetboek), in de op het hoofdgeding toepasselijke versie (BGBl. 25/1995), wordt bepaald:

§ 15, lid 1, van het Personenstandsgesetz (Oostenrijkse wet op de burgerlijke stand) (BGBl. 60/1983) verlangt dat een akte wordt gerectificeerd wanneer deze ten tijde van de inschrijving onjuist was.

Bij artikel 109 van de Verfassung des Deutschen Reichs (Grondwet van het Duitse Rijk), die op 11 augustus 1919 te Weimar werd aangenomen, werden met name alle privileges verbonden aan geboorte of rang afgeschaft en werd voorts bepaald dat adellijke aanduidingen enkel nog als een bestanddeel van een achternaam konden worden gezien en dat er geen nieuwe adellijke aanduidingen meer konden worden toegekend.

Overeenkomstig artikel 123, lid 1, van het Grundgesetz (Duitse grondwet) geldt die bepaling nog altijd en heeft zij de rang van gewone federale wet (arresten van het Bundesverwaltungsgericht van 11 maart 1966 en 11 december 1996).

Artikel 10, lid 1, van het Einführungsgesetz zum Bürgerlichen Gesetzbuch (Duitse wet tot invoering van het burgerlijk wetboek; hierna: ‘EGBGB’) bepaalt:

In artikel 22, leden 1 en 2, van het EGBGB wordt bepaald dat de adoptie en de gevolgen daarvan voor de familierechtelijke betrekkingen tussen de betrokkenen worden geregeld door het recht van de staat waarvan de adoptant de nationaliteit heeft.

In de verwijzingsbeslissing wordt verklaard dat de gevolgen van adoptie voor de bepaling van de naam, overeenkomstig artikel 10, lid 1, van het EGBGB echter moeten worden beoordeeld volgens het recht van de staat waarvan het adoptiekind onderdaan is, hetgeen door de Duitse regering is bevestigd. Het Duitse internationale privaatrecht bepaalt dat de nationaliteit van de persoon het aanknopingscriterium vormt om aan te wijzen welk recht van toepassing is op de vaststelling van de achternaam.

Verzoekster in het hoofdgeding betoogt dat de niet-erkenning — uit hoofde van de Oostenrijkse regels die adellijke titels verbieden — van de adellijke bestanddelen van een in Duitsland, krachtens een rechterlijke beslissing die niet voor beroep vatbaar en derhalve in de Duitse rechtsorde juridisch bindend is, rechtmatig verkregen naam, tot gevolg heeft dat haar naam in de in Oostenrijk aan haar afgegeven identificatiedocumenten anders zal worden geschreven dan de naam die zij in Duitsland moet voeren. Uit het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul volgt dat het feit dat een lidstaat een in een andere lidstaat verkregen naam niet erkent, alsmede de daaruit voortvloeiende verplichting om in die twee lidstaten verschillende namen te voeren, afbreuk doen aan het recht van iedere burger van de Unie om vrij te reizen krachtens artikel 21, lid 1, VWEU.

De regeringen die opmerkingen hebben ingediend bij het Hof, zijn daarentegen van mening dat van afbreuk aan het recht van verzoekster in het hoofdgeding om vrij te reizen, geen sprake is.

Volgens de Oostenrijkse en Duitse regering is het enerzijds zo dat de aan het hoofdgeding ten grondslag liggende situatie zich onderscheidt van de in het arrest Grunkin en Paul als belemmering gekwalificeerde verplichting voor een persoon die zijn recht vrij op het grondgebied van een andere lidstaat te reizen en te verblijven heeft uitgeoefend, om in de lidstaat waarvan hij de nationaliteit bezit een andere naam te voeren dan die welke reeds was toegekend en ingeschreven in de lidstaat van geboorte en verblijf. Aangezien verzoekster in het hoofdgeding een Oostenrijkse staatsburger is en in Oostenrijk geboren is, kan zij haar identiteit alleen bewijzen aan de hand van door de Oostenrijkse autoriteiten afgegeven stukken en documenten. Verzoekster in het hoofdgeding is niet in het Duitse register van de burgerlijke stand ingeschreven, zodat de vormen waarin haar achternaam in die registers in Duitsland en Oostenrijk is ingeschreven niet van elkaar kunnen verschillen.

Anderzijds ondervindt een onderdaan van een lidstaat door het feit dat een adellijke titel in een lidstaat krachtens het nationale recht op het gebied van naamvorming in die staat geen integraal bestanddeel van de familienaam kan vormen, geen ongemakken wat de waarborg van vrij verkeer betreft. In casu is geen van de ongemakken te verwachten die worden omschreven in het kader van de zaak die heeft geleid tot het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul. Inzonderheid levert de rectificatie van de in het Oostenrijkse register van de burgerlijke stand ingeschreven naam geen concreet risico op voor twijfels over de identiteit van verzoekster in het hoofdgeding.

Volgens de Oostenrijkse regering blijven, zelfs wanneer naar Oostenrijks recht de adellijke titel ‘Fürst’ en het adellijke voorzetsel ‘von’ wegvallen, de wezenlijke individualiserende bestanddelen van de achternaam behouden. Volgens die regering is verzoekster in het hoofdgeding, wanneer zij in Duitsland in het dagelijks leven de naam Fürstin von Sayn-Wittgenstein gebruikt en een identificatiedocument op naam van mevrouw Sayn-Wittgenstein toont, door de Duitse autoriteiten immers nog steeds met zekerheid te identificeren en te herkennen, te meer nu er tussen Duitsland en Oostenrijk geen taalbarrière bestaat.

De Tsjechische regering is van mening dat er geen sprake is van schending van artikel 21 VWEU wanneer een lidstaat krachtens een wettelijke regeling als die welke aan de orde is in het hoofdgeding weigert om een naamdeel dat in een andere lidstaat is toegestaan te erkennen. De functie van titels verschilt namelijk wezenlijk van die van achternamen. Waar de functie van de naam erin bestaat de drager ervan te identificeren, heeft de titel als functie aan een persoon een bepaalde sociale status toe te kennen. Het behoort tot de uitsluitende bevoegdheid van elke individuele lidstaat om te besluiten aan een persoon een bepaalde sociale status toe te kennen.

De Italiaanse regering meent dat van de ongemakken die in het arrest Grunkin en Paul worden genoemd als potentiële ongunstige gevolgen van de verscheidenheid van familienamen die door verschillende lidstaten aan één en dezelfde persoon zijn toegekend, in het hoofdgeding geen sprake lijkt te zijn. Het gaat hier niet om van elkaar afwijkende familienamen maar veeleer om het al dan niet ontbreken van een adellijke titel als aanvulling op de familienaam. Die titel wijst op een bepaalde sociale status en verschilt van een familienaam, die als enige een persoon werkelijk kan identificeren. Er bestaat geen gevaar voor twijfel over de identiteit van een persoon of over de waarheidsgetrouwheid van documenten betreffende die persoon, ongeacht of die al dan geen vermelding van een adellijke titel bevatten.

De Slowaakse regering merkt op dat krachtens de regels van Oostenrijks en Duits internationaal privaatrecht de naam van een persoon wordt geregeld door het recht van de staat waarvan die persoon onderdaan is. Uit internationale verdragen, waarbij de Bondsrepubliek Duitsland partij is, volgt dat de voornaam en achternaam in beginsel worden geregeld door het recht van de staat waarvan die persoon onderdaan is, en dat een verdragsluitende staat dient in te gaan tegen de wijziging van achternamen van onderdanen van een andere verdragsluitende staat, tenzij die onderdanen tegelijkertijd zijn eigen onderdanen zijn.

De Europese Commissie is van mening dat artikel 21 VWEU in beginsel in de weg staat aan het niet erkennen van naamsbestanddelen die in een andere lidstaat dan die waarvan de betrokkene onderdaan is, rechtmatig zijn verkregen. Het feit dat een burger van de Unie die gebruik heeft gemaakt van zijn recht van vrij verkeer, in zijn staat van herkomst niet de familienaam mag voeren die hij rechtmatig door middel van adoptie in een andere lidstaat heeft verkregen, is in beginsel onverenigbaar met het burgerschap van de Unie als fundamentele hoedanigheid van de staatsburgers van de lidstaten. Het is evenwel niet uitgesloten dat bijzondere redenen de beperking van het vrije verkeer van personen in een geval als in het hoofdgeding kunnen rechtvaardigen.

Allereerst moet worden opgemerkt dat de naam van een persoon een bestanddeel is van zijn identiteit en zijn privéleven, waarvan de bescherming is neergelegd in artikel 7 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie en artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de individuele vrijheden. Hoewel artikel 8 van dat verdrag niet uitdrukkelijk op namen ziet, betreft de naam van een persoon niettemin zijn of haar privéleven en gezinsleven, aangezien de naam een middel is tot identificatie van een persoon en een band met een gezin uitdrukt (zie met name arresten EHRM van 22 februari 1994, Burghartz v. Zwitserland, serie A nr. 280-B, blz. 28, § 24, en 25 november 1994, Stjerna v. Finland, serie A nr. 299-B, blz. 60, § 37).

Een nationale wettelijke regeling die bepaalde personen met de nationaliteit van het land benadeelt om de enkele reden dat zij hun recht om vrij in een andere lidstaat te reizen en te verblijven hebben uitgeoefend, vormt een beperking van de vrijheden die elke burger van de Unie op grond van artikel 21, lid 1, VWEU geniet (zie met name reeds aangehaald arrest Grunkin en Paul, punt 21; en arresten van 4 december 2008, Zablocka-Weyhermüller, C-221/07, Jurispr. blz. I-9029, punt 35, en 23 april 2009, Rüffler, C-544/07, Jurispr. blz. I-3389, punt 73).

Uit de rechtspraak van het Hof volgt dat wanneer iemand die het recht om vrij op het grondgebied van een andere lidstaat te reizen en te verblijven heeft uitgeoefend, verplicht wordt om in de lidstaat waarvan hij de nationaliteit bezit, een andere naam te dragen dan de naam die reeds in de lidstaat van geboorte en verblijf is gegeven en ingeschreven, dit de uitoefening van het in artikel 21 VWEU vastgelegde recht om vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, kan belemmeren (reeds aangehaald arrest Grunkin en Paul, punten 21 en 22).

In het arrest van 2 oktober 2003, Garcia Avello (C-148/02, Jurispr. blz. I-11613) werd een wettelijke regeling van een lidstaat die tot gevolg had dat een persoon verplicht was om in verschillende lidstaten verschillende familienamen te voeren, onverenigbaar verklaard met de artikelen 12 EG en 17 EG. In die context heeft het Hof vastgesteld dat waar het gaat om kinderen die de nationaliteit van twee lidstaten bezitten, een verscheidenheid van achternamen voor de betrokkenen ernstige ongemakken in hun beroeps- en privé-leven kan veroorzaken, met name doordat zij zich in een lidstaat waarvan zij de nationaliteit bezitten, moeilijk zullen kunnen beroepen op diploma's of documenten die zijn opgesteld onder de naam die wordt erkend in een andere lidstaat, waarvan zij eveneens de nationaliteit bezitten. De betrokkene kan voorts met name problemen ondervinden bij het opstellen van verklaringen, certificaten en diploma's waarop duidelijk een afwijking ten opzichte van de achternaam kan worden geconstateerd. Deze omstandigheid kan twijfel oproepen over de identiteit van de persoon, de echtheid van de overgelegde documenten of de waarheidsgetrouwheid van de daarin vermelde gegevens (zie in die zin reeds aangehaald arrest Garcia Avello, punt 36).

Het Hof heeft, in punt 24 van het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul, geoordeeld dat dergelijke ernstige ongemakken zich evenzo kunnen voordoen in een situatie waarin het betrokken kind de nationaliteit van slechts één lidstaat bezit, maar die lidstaat weigert om de door dat kind in de lidstaat van geboorte en verblijf verkregen familienaam te erkennen.

De Oostenrijkse en Duitse regering betogen dat het hoofdgeding verschilt van de zaak die heeft geleid tot het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul, in die zin dat laatstgenoemde zaak de weigering van een lidstaat betrof om een naam te erkennen die door de ambtenaren van de burgerlijke stand van een andere lidstaat in het kader van de hun verleende bevoegdheid naar behoren was ingeschreven. De situatie die tot die zaak heeft geleid was het gevolg van het feit dat in de staat van geboorte en verblijf voor de vaststelling van de naam werd aangeknoopt bij de verblijfplaats, terwijl voor die vaststelling in de lidstaat waarvan de betrokkene de nationaliteit bezat, werd aangeknoopt bij de nationaliteit. Volgens de Oostenrijkse en Duitse regering daarentegen was zowel volgens de Duitse als volgens de Oostenrijkse collisieregels het Oostenrijkse recht het enige toepasselijke materiële recht.

Volgens die regeringen was het Kreisgericht Worbis dus noch naar Duits noch naar Oostenrijks recht bevoegd om de achternaam van verzoekster in het hoofdgeding te bepalen op de wijze waarop dat is gebeurd, aangezien de door hem vastgestelde achternaam in twee opzichten, te weten de opname daarin van een vroegere adellijke titel met het voorzetsel ‘von’ en het gebruik van een vrouwelijke vorm, verboden was naar Oostenrijks recht. Anders dan in de zaak die heeft geleid tot het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul, hebben de verschillende nationale autoriteiten geen uiteenlopende familienamen ingeschreven in het register van de burgerlijke stand. Bijgevolg betreft de in Oostenrijk gerectificeerde inschrijving niet een in een andere lidstaat regelmatig verleende achternaam, maar een naam die eerst door het Kreisgericht Worbis en daarna door de Oostenrijkse ambtenaren van de burgerlijke stand ten onrechte is toegekend.

Bovendien hebben meerdere lidstaten die bij het Hof opmerkingen hebben ingediend zich op het standpunt gesteld dat verzoekster in het hoofdgeding geen ongemak van de rectificatie van haar achternaam in het Oostenrijkse register van de burgerlijke stand zal ondervinden. Ten eerste is zij niet verplicht in verschillende lidstaten verschillende achternamen te gebruiken, aangezien de in dat register gerectificeerde inschrijving voortaan onder alle omstandigheden rechtsgeldig is. Ten tweede blijft het centrale, identificerende bestanddeel van haar achternaam — ‘Sayn-Wittgenstein’ — behouden, zodat er geen misverstanden over haar identiteit zullen ontstaan, omdat enkel het niet-kenmerkende toevoegsel ‘Fürstin von’ wordt geschrapt.

Dienaangaande zij om te beginnen vastgesteld, dat volgens de gegevens in het dossier de naam van verzoekster in het hoofdgeding slechts in één register van de burgerlijke stand, te weten het Oostenrijkse, is ingeschreven en dat enkel de Oostenrijkse autoriteiten officiële documenten zoals paspoorten en nationaliteitsbewijzen aan haar kunnen uitreiken, zodat een wijziging, aldaar, van de ingeschreven naam niet kan leiden tot conflicten met registers van de burgerlijke stand die worden bijgehouden in, of officiële documenten die worden afgegeven door, een andere lidstaat.

Vervolgens zij opgemerkt dat voor tal van handelingen in het dagelijkse leven, zowel in het beroeps- als in het privéleven, een bewijs van de identiteit is vereist, dat normaal gesproken wordt geleverd door het paspoort. Daar verzoekster in het hoofdgeding uitsluitend de Oostenrijkse nationaliteit bezit, zijn tot de opstelling van dit document alleen de Oostenrijkse autoriteiten bevoegd.

Ter terechtzitting is er evenwel op gewezen dat in de vijftien jaar die zijn verstreken tussen de eerste inschrijving van verzoeksters achternaam als ‘Fürstin von Sayn-Wittgenstein’ in Oostenrijk en het besluit om die naam te verbeteren in ‘Sayn-Wittgenstein’, aan verzoekster in het hoofdgeding door de Oostenrijkse consulaire autoriteiten in Duitsland een paspoort is uitgereikt op naam van Fürstin von Sayn-Wittgenstein. Volgens de gegevens in het dossier is bovendien aan verzoekster in het hoofdgeding in Duitsland een Duits rijbewijs afgegeven en bezit zij aldaar een onderneming, die in het vennootschapsregister is ingeschreven onder de naam Ilonka Fürstin von Sayn-Wittgenstein.

Zoals de advocaat-generaal in punt 44 van haar conclusie heeft opgemerkt, is het waarschijnlijk dat verzoekster in het hoofdgeding door de Duitse autoriteiten is ingeschreven als inwoner met een vreemde nationaliteit en dat zij voor haar ziekteverzekering en pensioen bij Duitse socialezekerheidsinstanties is aangesloten. Naast dergelijke officiële documenten waarin haar naam is opgenomen, heeft zij in de 15 jaar die zijn verstreken tussen de eerste inschrijving van haar achternaam als ‘Fürstin von Sayn-Wittgenstein’ in Oostenrijk en het besluit om deze te rectificeren tot ‘Sayn-Wittgenstein’, ongetwijfeld bankrekeningen geopend in Duitsland en aldaar overeenkomsten gesloten die nog altijd lopen, zoals verzekeringspolissen. Zo leeft zij reeds lange tijd in een lidstaat onder een welbepaalde naam, die zowel in het beroeps- als in het privéleven vele formele sporen heeft nagelaten.

Wat tot slot het argument betreft dat verzoekster in het hoofdgeding door de rectificatie van haar naam geen problemen ondervindt om haar identiteit te bewijzen, aangezien enkel de adellijke titel ‘Fürstin von’ niet wordt erkend, moet er rekening mee worden gehouden dat de termen ‘Fürstin von’ naar Duits recht niet als adellijke titel worden beschouwd, maar als bestanddeel van de in de lidstaat van verblijf rechtmatig verkregen naam.

De naam Fürstin von Sayn-Wittgenstein vormt in Duitsland dus één enkele achternaam die uit verschillende elementen bestaat. Net zoals er in de zaak die aanleiding heeft gegeven tot het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul, een onderscheid bestond tussen enerzijds de naam Grunkin-Paul en anderzijds de namen Grunkin en Paul, bestaat er in het hoofdgeding een onderscheid tussen de naam Fürstin von Sayn-Wittgenstein en de naam Sayn-Wittgenstein.

Verwarring en ongemakken kunnen ontstaan als gevolg van een verschil tussen twee namen waarmee dezelfde persoon wordt aangeduid.

Dat verzoekster in het hoofdgeding zowel in haar beroeps- als in haar privéleven alle formele sporen van de naam Fürstin von Sayn-Wittgenstein moet wijzigen, nu op haar officiële identiteitsdocumenten een andere naam staat vermeld, vormt aldus een ‘ernstig ongemak’ in de zin van het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul. Zelfs al sluit de wijziging, zodra die is uitgevoerd, alle toekomstige verschillen uit, dan nog bezit verzoekster in het hoofdgeding waarschijnlijk documenten die vóór de wijziging zijn afgegeven of opgesteld op een andere achternaam dan die welke op haar nieuwe identiteitspapieren staat vermeld, en zal zij die ook in de toekomst nog moeten overleggen.

Telkens wanneer verzoekster in het hoofdgeding door middel van haar paspoort op naam van Sayn-Wittgenstein haar identiteit of haar familienaam moet bewijzen in haar lidstaat van verblijf (Duitsland), loopt zij derhalve het risico verdenking van een valse verklaring te moeten weerleggen, ingegeven door het verschil tussen enerzijds de gerectificeerde naam die voorkomt op haar Oostenrijkse identiteitspapieren en anderzijds de naam die zij reeds 15 jaar lang in het dagelijks leven gebruikt, die in Oostenrijk was erkend tot op het moment van de betrokken rectificatie en die is vermeld op de haar betreffende Duitse documenten, zoals haar rijbewijs.

Het Hof heeft reeds vastgesteld dat telkens wanneer de in een concrete situatie gebruikte naam niet overeenstemt met die in het document dat als bewijs van iemands identiteit wordt overgelegd of wanneer de naam in twee tegelijkertijd overgelegde documenten niet dezelfde is, een dergelijk verschil in achternaam twijfel kan doen ontstaan aan de identiteit van de betrokkene, alsmede aan de echtheid van de overgelegde documenten of aan de waarheidsgetrouwheid van de daarin vermelde gegevens (reeds aangehaald arrest Grunkin en Paul, punt 28).

Zelfs al is dit risico in casu niet zo groot als de ernstige ongemakken die te verwachten vielen voor het kind in de zaak die heeft geleid tot het reeds aangehaalde arrest Grunkin en Paul, toch kan in omstandigheden zoals die van het hoofdgeding het concrete risico om ten gevolge van de verscheidenheid van namen twijfel aan zijn identiteit te moeten wegnemen, een belemmering vormen voor de uitoefening van het in artikel 21 VWEU verankerde recht.

Bijgevolg vormt de weigering door de autoriteiten van een lidstaat om de achternaam van een onderdaan van deze staat, zoals die is vastgesteld in een tweede lidstaat — waarin die onderdaan woonachtig is — en zoals die 15 jaar lang was ingeschreven in het register van de burgerlijke stand van de eerste lidstaat, in al zijn onderdelen te erkennen, een beperking van de vrijheden die elke burger van de Unie op grond van artikel 21 VWEU geniet.

Volgens verzoekster in het hoofdgeding kan een beroep op de openbare orde enkel slagen indien een voldoende nauwe band met de betrokken lidstaat bestaat. In haar geval ontbreekt deze voldoende nauwe band echter, aangezien zij sinds het tijdstip van haar adoptie in Duitsland woont.

De Oostenrijkse, Tsjechische, Italiaanse, Litouwse en Slowaakse regering betogen dat, ingeval het Hof van mening zou zijn dat de op het Adelsaufhebungsgesetz gesteunde weigering om bepaalde elementen van een achternaam te erkennen een belemmering zou vormen voor de vrijheid van burgers van de Unie om te reizen, deze belemmering gerechtvaardigd is door objectieve overwegingen en evenredig is aan de nagestreefde doelstelling.

De Oostenrijkse regering merkt in het bijzonder op dat de in het hoofdgeding aan de orde zijnde bepalingen ertoe strekken de constitutionele identiteit van de Republiek Oostenrijk te waarborgen. Het Adelsaufhebungsgesetz maakt weliswaar geen deel uit van het republikeins beginsel — het leidend beginsel van de federale grondwet, maar belichaamt wel een fundamentele keuze voor een formeel gelijke behandeling van alle burgers voor de wet, op grond waarvan Oostenrijkse burgers niet mogen worden onderscheiden door aanvullingen op hun naam in de vorm van adellijke predicaten, titels of waardigheden, die louter zijn bedoeld ter onderscheiding van de drager ervan en die geen enkel verband met diens beroep of studies vertonen.

Voor de Oostenrijkse regering zijn eventuele beperkingen van het vrij verkeer, die voor de Oostenrijkse burgers voortvloeien uit de toepassing van de in het hoofdgeding aan de orde zijnde bepalingen, dus gerechtvaardigd in het licht van de geschiedenis en de fundamentele waarden van de Republiek Oostenrijk. Bovendien beperken deze bepalingen de uitoefening van het vrij verkeer niet verder dan hetgeen noodzakelijk is ter bereiking van het bovengenoemde doel.

De Oostenrijkse regering betoogt eveneens dat het in strijd zou zijn met de openbare orde in Oostenrijk om de vrouwelijke vorm van de achternaam van de adoptant, in Duitsland vastgesteld bij beschikking van 24 januari 1992 van het Kreisgericht Worbis, te erkennen als familienaam van verzoekster in het hoofdgeding. Dergelijke erkenning zou onverenigbaar zijn met de fundamentele waarden van de Oostenrijkse rechtsorde, in het bijzonder met het in artikel 7 van de federale grondwet neergelegde gelijkheidsbeginsel, waaraan in het Adelsaufhebungsgesetz uitvoering is gegeven.

De Tsjechische regering betoogt dat, ook al kunnen de in het recht van de lidstaten vastgestelde verschillen inzake de naam van personen volgens de rechtspraak van het Hof aanleiding geven tot schending van het VWEU, dit nochtans niet zo is in twee gevallen, namelijk wanneer in de naam een adellijke titel ligt besloten die de betrokkene niet mag voeren in de lidstaat waarvan zij onderdaan is, en wanneer die naam een aanduiding bevat die in een andere lidstaat indruist tegen de openbare orde.

De Italiaanse en de Slowaakse regering zijn van mening dat indien een beperking van het vrij personenverkeer zou worden vastgesteld, deze beperking een legitiem doel nastreeft, namelijk de eerbiediging van een grondwettelijke norm waarin een beginsel van openbare orde is uitgedrukt dat in het republikeinse bestel van cruciaal belang is. Dat een familienaam niet kan worden geregistreerd wanneer hij adellijke elementen bevat, is gebaseerd op objectieve overwegingen en is evenredig aan de nagestreefde doelstelling, aangezien het de enig mogelijke maatregel is om deze doelstelling te verwezenlijken.

Evenzo stelt de Litouwse regering dat een lidstaat over de mogelijkheid moet beschikken om zelf de meest aangewezen beslissing te nemen inzake de achternaam van een persoon en in bepaalde gevallen de door een andere staat toegekende naam te rectificeren, wanneer dit noodzakelijk is voor de bescherming van zijn fundamentele grondwettelijke waarden, zoals met name de nationale taal, wat de Republiek Litouwen betreft, of de essentiële waarden van de rechtsorde of de staatsstructuur, wat de Republiek Oostenrijk betreft.

De Commissie merkt op dat de naam Fürstin von Sayn-Wittgenstein in Duitsland rechtmatig was verkregen, zelfs al is dit abusievelijk gebeurd. Bovendien is deze naam door de Oostenrijkse autoriteiten erkend, zelfs al was ook dit het gevolg van een vergissing. In de context van de Oostenrijkse constitutionele geschiedenis moet echter eveneens rekening worden gehouden met het Adelsaufhebungsgesetz, als element van de nationale identiteit. Om te kunnen beoordelen of de door deze wet nagestreefde doelstellingen in een geval zoals aan de orde in het hoofdgeding een beperking van het vrij personenverkeer kunnen rechtvaardigen, moet een afweging worden gemaakt tussen enerzijds het grondwettelijk belang om de adellijke elementen uit de naam van verzoekster in het hoofdgeding te schrappen en anderzijds het belang om deze naam, die al 15 jaar lang in het Oostenrijks register van de burgerlijke stand is ingeschreven, te behouden.

Volgens vaste rechtspraak kan een belemmering van het vrij verkeer van personen enkel worden gerechtvaardigd indien zij is gebaseerd op objectieve overwegingen en evenredig is aan het door het nationale recht rechtmatig nagestreefde doel (zie arresten van 18 juli 2006, De Cuyper, C-406/04, Jurispr. blz. I-6947, punt 40; 11 september 2007, Schwarz en Gootjes-Schwarz, C-76/05, Jurispr. blz. I-6849, punt 94, en reeds aangehaalde arresten Grunkin en Paul, punt 29, en Rüffler, punt 74).

Volgens de verwijzende rechter en de regeringen die opmerkingen bij het Hof hebben ingediend, kan in het hoofdgeding ter rechtvaardiging een objectieve overweging worden aangevoerd in verband met het Adelsaufhebungsgesetz, dat constitutionele rang heeft en op dit gebied uitvoering geeft aan het gelijkheidsbeginsel, en met de rechtspraak van het Verfassungsgerichtshof uit het jaar 2003.

Dienaangaande moet worden erkend dat in de context van de Oostenrijkse constitutionele geschiedenis het Adelsaufhebungsgesetz, als element van de nationale identiteit, in overweging kan worden genomen bij het maken van de afweging tussen de legitieme belangen en het door het Unierecht erkende recht om vrij te reizen.

De door de Oostenrijkse regering aangevoerde rechtvaardigingsgrond, waarmee zij verwijst naar de Oostenrijkse constitutionele situatie, moet worden uitgelegd als een beroep op de openbare orde.

Objectieve overwegingen in verband met de openbare orde kunnen een rechtvaardiging vormen voor de weigering van een lidstaat om de achternaam van één van zijn onderdanen, zoals die in een andere lidstaat is toegekend, te erkennen (zie in die zin reeds aangehaald arrest Grunkin en Paul, punt 38).

Het Hof heeft er herhaaldelijk aan herinnerd dat het begrip openbare orde als rechtvaardiging van een afwijking van een fundamentele vrijheid, strikt dient te worden opgevat, zodat de strekking ervan niet zonder controle van de instellingen van de Europese Unie door de onderscheiden lidstaten eenzijdig kan worden bepaald (zie arresten van 14 oktober 2004, Omega, C-36/02, Jurispr. blz. I-9609, punt 30, en 10 juli 2008, Jipa, C-33/07, Jurispr. blz. I-5157, punt 23). Daaruit volgt dat de openbare orde slechts kan worden aangevoerd in geval van een werkelijke en voldoende ernstige bedreiging van een fundamenteel maatschappelijk belang (zie reeds aangehaald arrest Omega, punt 30 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

Dit neemt niet weg dat de specifieke omstandigheden die een beroep op het begrip openbare orde kunnen rechtvaardigen, naar lidstaat en tijdstip kunnen verschillen. In dit verband komt de bevoegde nationale autoriteiten dus een beoordelingsmarge toe, binnen de door het Verdrag gestelde grenzen (reeds aangehaald arrest Omega, punt 31 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

In het kader van het hoofdgeding heeft de Oostenrijkse regering er op gewezen dat het Adelsaufhebungsgesetz uitvoering geeft aan het meer algemene beginsel van gelijkheid in rechte van alle Oostenrijkse burgers.

De rechtsorde van de Unie beoogt ontegenzeglijk de eerbiediging van het gelijkheidsbeginsel als algemeen rechtsbeginsel te verzekeren. Dit beginsel is eveneens verankerd in artikel 20 van het Handvest van de grondrechten. Het lijdt dus geen twijfel dat de doelstelling het gelijkheidsbeginsel te eerbiedigen, strookt met het Unierecht.

Maatregelen die een fundamentele vrijheid beperken, kunnen slechts hun rechtvaardiging vinden in de openbare orde indien zij noodzakelijk zijn ter bescherming van de belangen die zij moeten waarborgen en slechts voor zover die doelstellingen niet met minder beperkende maatregelen kunnen worden bereikt (zie reeds aangehaalde arresten Omega, punt 36, en Jipa, punt 29).

Het Hof heeft dienaangaande reeds verduidelijkt dat het niet vereist is dat alle lidstaten over de door de autoriteiten van een lidstaat vastgestelde beperkende maatregel eenzelfde overtuiging delen met betrekking tot de wijze van bescherming van het betrokken grondrecht of rechtmatig belang en dat de enkele omstandigheid dat een lidstaat een ander stelsel van bescherming heeft gekozen dan een andere lidstaat, integendeel niet uitsluit dat de betrokken maatregelen noodzakelijk en evenredig zijn (reeds aangehaald arrest Omega, punten 37 en 38).

Ook zij eraan herinnerd dat de Unie, overeenkomstig artikel 4, lid 2, VEU, de nationale identiteit van haar lidstaten, waartoe ook de republikeinse staatsvorm behoort, eerbiedigt.

In casu moet worden vastgesteld dat het niet onevenredig lijkt dat een lidstaat de eerbiediging van het gelijkheidsbeginsel beoogt te verzekeren door de verkrijging, het bezit of het gebruik door zijn onderdanen van adellijke titels of adellijke elementen, op grond waarvan anderen zouden kunnen geloven dat de naamdrager in kwestie een dergelijke rang bekleedt, te verbieden. Door te weigeren de adellijke elementen van een naam zoals die van verzoekster in het hoofdgeding te erkennen, lijken de voor burgerlijke staat bevoegde Oostenrijkse autoriteiten niet verder te zijn gegaan dan hetgeen nodig is ter bereiking van de fundamentele grondwettelijke doelstelling die zij nastreven.

In die omstandigheden kan de weigering door de autoriteiten van een lidstaat om de achternaam van een onderdaan van die staat in al zijn onderdelen te erkennen, zoals hij in een tweede lidstaat — waarin deze onderdaan woonachtig is — is vastgesteld bij zijn adoptie op volwassen leeftijd door een onderdaan van die tweede lidstaat, wanneer die achternaam een adellijke titel bevat die in de eerste lidstaat niet is toegestaan op grond van zijn constitutionele recht, niet worden beschouwd als een maatregel die een ongerechtvaardigde inbreuk oplevert op de vrijheid van de burgers van de Unie om te reizen en te verblijven.

Bijgevolg moet op de gestelde vraag worden geantwoord dat artikel 21 VWEU aldus moet worden uitgelegd dat het zich er niet tegen verzet dat de autoriteiten van een lidstaat, in omstandigheden zoals in het hoofdgeding, kunnen weigeren om de achternaam van een onderdaan van die staat in al zijn onderdelen te erkennen, zoals hij in een tweede lidstaat — waarin deze onderdaan woonachtig is — is vastgesteld bij zijn adoptie op volwassen leeftijd door een onderdaan van die tweede lidstaat, wanneer die naam een adellijke titel bevat die in de eerste lidstaat niet is toegestaan op grond van zijn constitutionele recht, voor zover de door deze autoriteiten in die context vastgestelde maatregelen zijn gerechtvaardigd op grond van redenen van openbare orde, hetgeen betekent dat zij noodzakelijk zijn ter bescherming van de belangen die zij beogen te waarborgen en dat zij evenredig zijn aan het rechtmatig nagestreefde doel.