Rb. Den Haag, 19-03-2019, nr. 6383016 RL EXPL 17-25513

De Staatsloterij heeft aangevoerd dat de vordering van [deelnemer] is verjaard voor zover deze is gebaseerd op dwaling/bedrog. Een vordering tot vernietiging van een rechtshandeling verjaart in geval van dwaling/bedrog drie jaren nadat de dwaling/het bedrog is ontdekt (artikel 3:52 lid 1, aanhef en onder c, BW). [deelnemer] heeft tegenover de Staatsloterij voor het eerst in zijn brief van 22 juni 2017 aanspraak gemaakt op vergoeding van zijn schade. Zijn vordering zou dus verjaard zijn als hij zijn dwaling/het bedrog vóór 22 juni 2014 heeft ontdekt.

Het is de Staatsloterij die zich op de rechtsgevolgen van de verjaring beroept. Op grond van de hoofdregel van artikel 150 van het Wetboek van Burgerlijk Procesrecht (Rv) is het dan ook aan de Staatsloterij om voldoende feiten en omstandigheden te stellen en zonodig te bewijzen waaruit kan volgen dat [deelnemer] de dwaling vóór 22 juni 2014 heeft ontdekt. De Staatsloterij heeft daarover het volgende naar voren gebracht. In de media is vanaf eind 2007 de nodige aandacht aan deze kwestie gegeven. Eind 2007 is dat gebeurd door het televisieprogramma Radar, vanaf begin 2008 is in diverse media door

de Stichting Loterijverlies continu aandacht gevraagd dat bepaalde grote prijzen niet werden uitgekeerd en het rechtbankvonnis van 31 maart 2010 en het hofarrest van 28 mei 2013 hebben opnieuw voor veel aandacht van de media gezorgd. Het is aannemelijk dat [deelnemer] kennis heeft genomen van deze publicaties en dus vóór 22 juni 2014 zijn dwaling heeft ontdekt.

[deelnemer] heeft dit tegengesproken. Volgens hem heeft hij niets meegekregen van de media-aandacht voor deze kwestie tot in 2017. Pas in het voorjaar van 2017 is hij zich bewust geworden van het feit dat de winkansen in de periode 2000 tot en met 2007 lager waren dan door de Staatsloterij in die tijd werd beweerd.

De kantonrechter stelt voorop dat de verjaringstermijn pas gaat lopen als iemand daadwerkelijk op de hoogte is geraakt van zijn dwaling of van het bedrog. Het is niet voldoende dat iemand van de dwaling/het bedrog had moeten of kunnen weten. Tegenover de betwisting van [deelnemer] heeft de Staatsloterij geen feiten gesteld waaruit kan worden afgeleid dat [deelnemer] daadwerkelijk kennis heeft genomen van de genoemde media-uitlatingen en dus op de hoogte was van de misleiding door de Staatsloterij. De kantonrechter kan daarom niet vaststellen dat [deelnemer] vóór 22 juni 2014 de dwaling/het bedrog heeft ontdekt. Zijn vordering is niet verjaard.

misleidende mededelingen

Tussen partijen staat vast dat de Staatsloterij misleidende – en dus onrechtmatige – mededelingen als bedoeld in artikel 6:194 (oud) BW heeft gedaan. Het gaat hierbij onder meer om misleidende mededelingen in de periode 2000 tot en met 2007 over het gegarandeerd zijn van de prijzen van € 50.000 en € 100.000, de winkansen en het aantal gewonnen prijzen.

De vordering van [deelnemer] is gericht op de schade die hij heeft geleden door de aankoop van loten in de periode 2000 tot en met 2007. Vast staat dat hij in die periode onafgebroken heeft deelgenomen aan de maandelijkse staatsloterij. Hiermee staat vast dat de Staatsloterij ook tot hem gerichte misleidende mededelingen als hiervoor bedoeld heeft gedaan.

causaal verband tussen de misleidende mededelingen en de gestelde schade

Kern van het geschil tussen partijen is de vraag of er causaal verband bestaat tussen deze misleidende mededelingen en de door [deelnemer] gestelde schade. Met andere woorden: zou [deelnemer] , indien de misleidende mededelingen niet zouden zijn gedaan, wél of niet met de Staatsloterij hebben meegespeeld.

Als onweersproken staat vast dat inherent aan een loterijovereenkomst een onzekere kans op een prijs is. In de procedure bij het gerechtshof Den Haag die heeft geleid tot het arrest van de Hoge Raad van 30 januari 2015 zijn de kansen op een prijs becijferd. De kans op een prijs als voorgespiegeld door de misleidende uitingen bedroeg 0,00000667%, terwijl deze in werkelijkheid 0,000000953% bedroeg. Deze becijfering van kansen is bij het gerechtshof, de Hoge Raad noch in de onderhavige zaak gemotiveerd weersproken zodat de kantonrechter van de juistheid daarvan zal uitgaan. Met de Staatsloterij is de kantonrechter van oordeel dat in beide gevallen sprake is van een minuscuul kleine (win)kans. Feitelijk betekent de vraag naar de causaliteit van de schade of in rechte komt vast te staan dat [deelnemer] door de mededelingen die neerkwamen op de ene fictieve minuscule kans wel heeft meegedaan, waar hij dat bij mededelingen die neerkwamen op de werkelijke, kleinere minuscule kans dat niet zou hebben gedaan.

Op grond van de hoofdregel van artikel 150 Rv is het in beginsel aan [deelnemer] om voldoende feiten en omstandigheden te stellen en zonodig te bewijzen waaruit het causaal verband kan volgen. [deelnemer] heeft zich erop beroepen dat het in dit geval niet juist zou zijn om dit bewijs van hem te verlangen. Daarvoor voert hij verschillende argumenten aan.

Allereerst voert hij aan dat bij toepasselijkheid van artikel 6:194 (oud) BW het uitgangspunt moet zijn dat er een zogenaamd conditio-sine-qua-non-verband bestaat tussen de misleiding en de beslissing tot aanschaf van de loten. Hij verwijst daarvoor naar het in 2.3 genoemde arrest van het hof, waarin is vastgesteld dat de gemiddelde algemene consument door de misleidende uitingen kan zijn misleid. Dat de gemiddelde consument door de misleidende reclame kan zijn bewogen tot het kopen van een Staatslot, betekent echter niet dat elke aankoopbeslissing van een individuele deelnemer als [deelnemer] in de genoemde periode door de misleidende reclame is beïnvloed. Dit argument gaat dus niet op. [deelnemer] verwijst verder naar de beslissing van de Hoge Raad in het World-Online-arrest. In dit arrest1.werd – in afwijking van de hierboven genoemde hoofdregel – de aanwezigheid van het conditio-sine-qua-non-verband tussen de misleiding en de transactie (als een weerlegbaar vermoeden) tot uitgangspunt genomen. De kantonrechter acht de World-Online-zaak echter niet vergelijkbaar met deze zaak. In de World-Online-zaak ging het over zeer specifieke omstandigheden met betrekking tot misleidende mededelingen bij de verkoop van complexe financiële producten met risico op grote vermogensschade. In deze zaak gaat het om de deelname aan een loterij, met een relatief geringe investering (de inleg) en alleen het risico op verlies van die inleg. [deelnemer] liep met zijn deelname aan de Staatsloterij dus een wezenlijk ander risico dan de hiervoor bedoelde beleggers en afnemers van complexe en risicovolle financiële producten. Naar het oordeel van de kantonrechter bestaat onder die omstandigheid geen aanleiding om [deelnemer] in het bewijs van het causaal verband tegemoet te komen.

Verder wijst [deelnemer] erop dat het de essentie van artikel 6:194 (oud) BW is om degenen die hebben geleden onder de misleidende mededelingen een effectieve rechtsbescherming te geven, zonder bewijsproblemen. In dit kader wijst hij erop dat de wetgever het nodig heeft gevonden de bescherming van de consument tegen oneerlijke handelspraktijken verder te versterken. Om die reden is met ingang van 13 juni 2014 een derde lid aan artikel 6:193j BW toegevoegd. Deze bepaling geeft een extra sanctie op overeenkomsten tussen consumenten en handelaren die onder druk van een oneerlijke handelspraktijk tot stand zijn gekomen (de vernietigbaarheid van de overeenkomst). Het zou volgens hem volstrekt in strijd zijn met artikel 3:40 BW als [deelnemer] omwille van de toevalligheid dat deze kwestie beheerst wordt door het oude recht geen aanspraak kan maken op eenzelfde bescherming als artikel 6:193j lid 3 BW nu aan consumenten geeft. Ook het feit dat de oude regels moeten worden uitgelegd in overeenstemming met de Richtlijn consumentenrechten2., waarop de nieuwe regels zijn gebaseerd, maakt dat hij recht heeft op deze bescherming. [deelnemer] miskent hierbij echter dat:

De kantonrechter overweegt verder dat het in deze zaak niet heeft ontbroken aan een effectieve bescherming van [deelnemer] tegen de gevolgen van de oneerlijke handelspraktijk. De Staatsloterij heeft [deelnemer] immers, zonder van hem nadere bewijslevering te verlangen, in de gelegenheid gesteld deel te nemen aan de collectieve regeling. Deze collectieve regeling is met instemming van organisaties die opkomen voor consumentenbelangen gesloten. De door die regeling geboden compensatie wordt ook door die organisaties als een redelijke schadevergoeding gezien. Ook nu nog is de Staatsloterij bereid [deelnemer] deze compensatie aan te bieden. [deelnemer] heeft niet deelgenomen aan deze regeling, omdat hij het, naar zijn zeggen, niet eerlijk vond dat trouwe klanten die al jarenlang meespelen – zoals hij – evenveel compensatie kregen als mensen die korter meespeelden. Inderdaad is bij de collectieve regeling uitgegaan van de grootste gemiddelde deler, maar daar staat tegenover dat van de deelnemers aan de regeling niet wordt verlangd dat zij aantonen dat zij hun loten niet zouden hebben gekocht als de Staatsloterij de misleidende mededelingen niet had gedaan.

Uit het voorgaande volgt dat [deelnemer] volgens de hoofdregel voldoende feiten en omstandigheden zal moeten stellen en zonodig bewijzen waaruit kan volgen dat hij als gevolg van de misleidende uitingen is overgegaan tot aankoop van de loten. Daarover heeft [deelnemer] het volgende gesteld. Volgens hem is het zeer aannemelijk dat hij zich heeft laten verleiden tot de deelname aan de reguliere loterijen door spreuken als "elke maand 20 winnaars van € 100.000,00". Hij is immers een particulier en heeft weinig kennis van en ervaring met de Wet op de Kansspelen. Vast staat echter dat [deelnemer] vanaf 1994 onafgebroken op dezelfde wijze is blijven meespelen aan de reguliere loterij en daarin nog steeds meespeelt. Zijn speelgedrag was in de jaren dat de misleidende mededelingen zijn gedaan niet afwijkend van de periode daarvoor of daarna. De spelgeschiedenis van [deelnemer] wijst er dus juist op dat de in 2.3 bedoelde misleidende mededelingen van de Staatsloterij in het geheel geen beslissende invloed op [deelnemer] hebben gehad. In het licht hiervan had [deelnemer] zijn standpunt dat hij door de misleidende mededelingen over de (minuscule) winkansen is beïnvloed, nader dienen te onderbouwen, hetgeen hij heeft nagelaten. Dat die mededelingen een beslissende invloed hebben gehad, in die zin dat [deelnemer] niet, minder vaak of met minder loten zou hebben meegespeeld, als de Staatsloterij correcte mededelingen zou hebben gedaan, kan uit de door [deelnemer] gestelde feiten en omstandigheden niet worden afgeleid.

De conclusie moet dan ook zijn dat [deelnemer] onvoldoende feiten en omstandigheden aan zijn betoog ten grondslag heeft gelegd. Voor nadere bewijslevering is bij die stand van zaken geen ruimte. Nu er geen causaal verband is gebleken tussen de uitlatingen van de Staatsloterij en de aankoop van loten door [deelnemer] , moeten zijn vorderingen worden afgewezen. Dit verband wordt immers vereist zowel bij de vordering op grond van onrechtmatige daad als op grond van dwaling/bedrog.

[deelnemer] wordt veroordeeld in de proceskosten omdat hij in het ongelijk gesteld wordt. Deze kosten begroot de kantonrechter aan de zijde van de Staatsloterij op € 360,- aan salaris gemachtigde (twee punten), te vermeerderen met de door de Staatsloterij gevorderde wettelijke rente.

in voorwaardelijke reconventie

Nu de vorderingen van [deelnemer] in conventie worden afgewezen komt de kantonrechter niet toe aan een beoordeling van de voorwaardelijk ingestelde reconventionele vorderingen.

[deelnemer] wordt veroordeeld in de proceskosten omdat hij – gelet op de samenhang van de gedingen in conventie en reconventie en omdat de eis in (voorwaardelijke) reconventie in dit geval een redelijke vorm van verdediging vormt – te beschouwen is als de in het ongelijk gestelde partij, ook al wordt de vordering in reconventie niet inhoudelijk beoordeeld. De kosten in reconventie begroot de kantonrechter aan de zijde van de Staatsloterij op € 180,- aan salaris gemachtigde (twee keer een punt tegen half tarief), te vermeerderen met de door de Staatsloterij gevorderde wettelijke rente.