Hof Amsterdam, 12-12-2017, nr. 200.159.612/01

Partijen worden hierna [appellanten] c.s., afzonderlijk [appellant 1] en [appellante 2], en [geïntimeerde] genoemd.

Het hof verwijst naar het tussenarrest van 13 juni 2017. Bij dat tussenarrest heeft het hof [geïntimeerde] toegelaten tot bewijs, [geïntimeerde] heeft aan het hof laten weten om haar moverende redenen af te zien van bewijslevering.

Partijen hebben ten slotte arrest gevraagd.

In het tussenarrest is overwogen dat de grieven in het principaal appel falen. In het incidenteel appel heeft het hof [geïntimeerde] toegelaten tot het bewijs van haar stelling dat zij geen koopsom voor door [appellanten] c.s. aan haar geleverde paarden is verschuldigd, omdat de koopovereenkomst is ontbonden en de prestaties over en weer ongedaan zijn gemaakt. [geïntimeerde] heeft afgezien van bewijslevering. De grieven 1 tot en met 4, die op deze stelling zijn gebaseerd, falen derhalve.

Uit grief 5 in incidenteel appel en de reactie van [appellanten] c.s. daarop blijkt dat tussen partijen in confesso is dat op de factuur van 17 februari 2008 27 paarden staan vermeld en niet, zoals de rechtbank overwoog, 30. De grief slaagt, maar leidt niet tot een ander oordeel dan de rechtbank heeft gegeven.

Met grief 6 in incidenteel appel betoogt [geïntimeerde] dat de rechtbank ten onrechte het verrekeningsverweer van [appellanten] c.s. heeft toegewezen. Voor zover [geïntimeerde] daarmee klaagt over het bewijsoordeel van de rechtbank, faalt de grief omdat door haar ook in hoger beroep onvoldoende bewijs is geleverd. Voor zover [geïntimeerde] betoogt dat geen bevoegdheid tot verrekening bestond omdat de betreffende vorderingen niet wederkerig waren, overweegt het hof als volgt. [geïntimeerde] heeft onvoldoende betwist dat zij in eerste aanleg bij conclusie van antwoord in reconventie onder 4.4. heeft erkend dat partijen waren overeengekomen dat verrekening kon plaatsvinden. Dat, zoals [geïntimeerde] in die conclusie stelde, de afspraak is vervallen door ontbinding van de koopovereenkomst, kan daaraan niet afdoen omdat niet is komen vast te staan dat de koopovereenkomst is ontbonden. De grief faalt.

Met grief 7 in incidenteel appel stelt [geïntimeerde] dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat uit de brief van 9 juni 2010 niet blijkt dat voldaan is aan de vereisten voor schuldoverneming. [geïntimeerde] voert echter onvoldoende feiten en omstandigheden aan om, anders dan de rechtbank oordeelde, te concluderen dat uit deze brief de voor schuldoverneming benodigde mededeling van [appellant 1] sr., in zijn hoedanigheid van schuldenaar, is af te leiden. Dat, zoals [geïntimeerde] kort gezegd betoogt, [appellant 1] sr. wel akkoord moet zijn gegaan omdat [appellant 1] anders de betreffende schuld niet zou hebben overgenomen en dat een andere gang van zaken niet voor de hand ligt, is daartoe onvoldoende. De grief faalt.

De slotsom is dat de grieven in zowel het principale als in het incidentele appel falen, met uitzondering van grief 6 in incidenteel appel, welke grief niet tot een ander oordeel dan de rechtbank heeft gegeven, kan leiden. De bestreden vonnissen zullen worden bekrachtigd, niet verwijzing van [appellanten] c.s. in de kosten van het principale appel en verwijzing van [geïntimeerde] in de kosten van het incidentele appel.

Het hof:

bekrachtigt de vonnissen waarvan beroep;

veroordeelt [appellanten] c.s. in de kosten van het geding in principaal hoger beroep, tot op heden aan de zijde van [geïntimeerde] begroot op € 5.114,-- aan verschotten en € 10.528,-- voor salaris;

veroordeelt [geïntimeerde] in de kosten van het geding in incidenteel hoger beroep, tot op heden aan de zijde van [appellanten] c.s. begroot op € 5.264,-- voor salaris;

verklaart deze veroordelingen uitvoerbaar bij voorraad.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C. Toorman, L.A.J. Dun en E.M. Polak en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 12 december 2017.

Partijen worden hierna Guitink c.s., afzonderlijk Guitink en Guitink-Beets, en Havik genoemd.

Guitink c.s. zijn bij dagvaarding van 4 november 2014 in hoger beroep gekomen van vonnissen van de rechtbank Noord-Holland van 2 april 2014 en 6 augustus 2014, gewezen tussen Havik als eiseres in conventie, tevens verweerster in reconventie en Guitink c.s. als gedaagden in conventie tevens eisers in reconventie.

Partijen hebben daarna de volgende stukken ingediend:

Guitink c.s. hebben geconcludeerd dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen. en alsnog in conventie de vorderingen van Havik zal afwijzen en in reconventie de vorderingen van Guitink c.s. zal toewijzen, alles met beslissing over de proceskosten en uitvoerbaar bij voorraad.

Havik heeft in incidenteel appel geconcludeerd — samengevat en naar het hof begrijpt — tot bekrachtiging van de bestreden vonnissen, voor zover daarbij haar vorderingen zijn toegewezen en tot vernietiging voor zover haar vorderingen zijn afgewezen en die van Guitink c.s. zijn toegewezen alsmede tot toewijzing van haar incidentele vordering ex artikel 843a Rv, alles met beslissing over de proceskosten en uitvoerbaar bij voorraad.

Guitink c.s. hebben geconcludeerd tot afwijzing van de vorderingen van Havik, met beslissing over de proceskosten.

Beide partijen hebben bewijs van hun stellingen aangeboden.

Partijen hebben de zaak ter zitting van 1 oktober 2015 doen bepleiten, Guitink c.s. door mr. Ursem en Havik door mr. Wentink-Quelle voornoemd, ieder aan de hand van pleitnotities die zijn overgelegd. Guitink c.s. hebben nog producties in het geding gebracht.

Na het pleidooi is de zaak aangehouden om partijen in de gelegenheid te stellen een minnelijke regeling te beproeven. Vervolgens is een comparitie gehouden. Ten slotte is arrest gevraagd.

De rechtbank heeft in het in deze zaak gewezen tussenvonnis van 2 april 2014 onder' 2.1 tot en met 2.24 de feiten vastgesteld die zij tot uitgangspunt heeft genomen. Deze feiten zijn in hoger beroep niet in geschil en dienen derhalve ook het hof als uitgangspunt.

Guitink-Beets is de dochter van Beets-Nicolai. Guitink en Guitink-Beets zijn sinds 7 juli 200 echtgenoten. De roepnaam van Guitink is Patrik.

Beets-Nicolai woont vanaf 1982 in de woning aan het adres Axwijk 14 te Middelie (hierna: de woning). Tegenover de woning is een perceel grond gelegen, bestaande uit weiland met schuren, dat in eigendom toebehoort aan Beets-Nicolai. Beets-Nicolai en Guitink-Beets oefenen op die grond voor gezamenlijke rekening een onderneming uit onder de naam ‘Stal Axwijk’ en houden daar onder meer paarden en schapen.

Guitink is ondernemer en oefent onder meer een bedrijf uit onder de naam ‘Caravan2rent’.

Havik heeft op verzoek van Guitink c.s. een aanvraag ingediend voor een bouwvergunning voor het vergroten van de woning, Op de aanvraag staat Beets-Nicolai als opdrachtgever vermeld en op de bouwtekeningen bij de door Havik ingediende aanvraag staat: ‘vergroten van een woning i.o.v. mevr. R. Beets-Nicolai’

Havik heeft een offerte uitgebracht met peildatum 10 november 2006 en het opschrift ‘Aanbouw Woning Axwijk 14 te Middelie i.o.v Familie Beets Axwijk 14 (…) voor de werkzaamheden voor vergroting van de woning voor een totaalbedrag van € 337.860,00 exclusief BTW’. Als opdrachtgever is vermeld: mevrouw R. Beets-Nicolai.

Havik heeft een stuk overgelegd met bovenaan handgeschreven in zwarte viltstift ‘afspraak. 10-11-2006’ en in getypte letters ‘Betreft: serre familie Beets’ met daaronder een opsomming van werkzaamheden en materialen met een totaalbedrag van € 337.860,00 exclusief BTW en daaronder handgeschreven in zwarte viltstift ‘afspraak R. Guitink en fam. Beets alles geheel volgens afspraak’.

In november 2006 is bij monde van Guitink de opdracht verleend aan Havik voor de werkzaamheden ten behoeve van de vergroting van de woning. Havik is in december 2006 gestart met de werkzaamheden.

Op 13 maart 2007 heeft Beets-Nicolai de eigendom van de woning overgedragen aan Guitink en Guitink-Beets, waarbij Guitink en Guitink-Beets ieder voor de onverdeelde heeft eigenaar zijn geworden. Beets-Nicolai is bij Guitink en Guitink-Beets in de woning blijven wonen.

Havik heeft de werkzaamheden in januari 2008 afgerond.

Op of omstreeks 17 februari 2008 hebben Beets-Nicolai en Guitink-Beets een aantal paarden geleverd aan Havik ten behoeve van de door Havik geëxploiteerde stal ‘Stoeterij Middelie’, waarvoor een factuur voor 27 paarden met daarop vermeld ‘Stal Axwijk’ ten bedrage van € 41.276,40 aan Havik is verzonden.

Op briefpapier van Havik gedateerd 27 augustus 2009 met bovenaan vermeld ‘Overzicht werk: Vergroten van woning opdr: Guiting Beets Axwijk 14 Middelie’ is als volgt vermeld:

Met daaronder vermeld: ‘Voor Akkoord: Dhr P.Guiting’ en ‘Voor Akkoord: Dhr M. Havik’ met onder beide namen een handtekening.

Op een factuur gedateerd 12 oktober 2007 van Havik aan ‘De heer P. Guitink en of Mevrouw J. Beets’ is onder meer vermeld ‘LAATSTE TERMIJN’ met daarachter het bedrag van € 37.860,00.

Met de hand is bijgeschreven:

In een stuk gedateerd 9 juni 2010 met de aanhef: ‘P.Guitink’ is vermeld:

met daarbij twee handtekeningen.

Bij brief van 15 augustus 2011 van Havik aan Guitink verzoekt Havik, voor zover van belang: ‘om de nog diverse openstaande posten en afrekeningen, geheel volgens afspraak, te betalen (…) binnen een week na datum van dit schrijven’.

Havik heeft aan P. Guitink en/of J. Guitink-Beets een factuur d.d. 12 oktober 2011 gezonden waarop is vermeld:

Havik heeft aan De heer P. Guitink en/of mevrouw J. Guitink-Beets een factuur d.d. 23 februari 2012 gezonden voor een bedrag van € 127.152,90 exclusief BTW en € 151.311,95 inclusief BTW, waarop is vermeld:

Bij brief van 23 februari 2012 heeft de advocaat van Havik Guitink in gebreke gesteld en verzocht binnen twee weken na dagtekening van de brief over te gaan tot betaling van € 162.096,17.

Bij brief van 2 mei 2012 heeft de advocaat van Havik Guitink en Guitink-Beets gesommeerd tot betaling van de laatste termijn van de hoofdsom en het bedrag aan meerwerk, binnen een termijn van 2 weken na dagtekening van de brief.

In opdracht van Guitink heeft H. de Reus van R.R. Bouwadvies te Alkmaar (hierna: De Reus) een bouwkundige keuring uitgevoerd van de terrasvloer en de linker gevel van de woning en zijn bevindingen vermeld in een rapportage d.d. 18 juli 2012 die, voor zover van belang, als volgt luidt:

De Reus heeft in opdracht van Guitink onderzoek gedaan naar het gefactureerde meerwerk, welke bevindingen zijn vastgelegd in het rapport ‘Onderzoek meer en minderwerk Verbouw Woning Axwijk 14 Middelie’ van 13 augustus 2012. Daarin is onder meer vermeld:

In een brief van 28 mei 2013 van Niehoff & De Jong forensisch schriftonderzoek, is onder meer als volgt vermeld:

In een verklaring van J.A. Konst, calculateur van Havik, van 30 mei 2013 is als volgt vermeld:

In opdracht van Havik heeft bouwkundig expert J. Oostdijck van HBS Expertises te Laren een rapport van expertise d.d. 14 juni 2013 opgesteld met als onderwerp ‘Rapport van expertise betreffende schade aan fundering linker zijgevel en vocht probleem in aangebouwd souterrain van de opstal Axwijk 14 te Middelie’ met daarin — samengevat — de conclusie dat de onderzochte schade aan de funderingsbalk en de vochtproblemen inmiddels zijn hersteld door Havik.

In een e-mailbericht d.d. 29 juni 2013 van N. Mooy, van Aannemersbedrijf N.A.M. Mooij te Heiloo, aan Guitink, is als volgt vermeld:

In deze zaak heeft Havik in conventie gevorderd betaling van het restant van de aanneemsom, betaling van meerwerk alsmede een bedrag uit hoofde van schuldoverneming. In reconventie hebben Guitink c.s. gevorderd betaling van de koopsom voor door Guitink c.s. aan Havik geleverde paarden, vergoeding van door de werkzaamheden van Havik ontstane schade en betaling van facturen voor advieswerkzaamheden die Guitink c.s. voor Havik hebben verricht.

De rechtbank heeft, kort weergegeven, de vorderingen in conventie grotendeels toegewezen en de vorderingen in conventie afgewezen, met uitzondering van de veroordeling tot betaling van de koopsom voor de geleverde paarden. De proceskosten zijn gecompenseerd. Hiertegen komen Guitink c.s. in principaal appel op met zes grieven, terwijl Havik in incidenteel appel zeven grieven aanvoert.

Met grief 1 in principaal appel komen Guitink c.s. op tegen het oordeel van de rechtbank dat voldoende vast staat dat Guitink het meerwerkoverzicht van 27 augustus 2009 heeft ondertekend, zodat dit als uitgangspunt dient bij de beoordeling van de verplichtingen van Guitink c.s. ter zake van het meerwerk.

Niet betwist is dat de handtekening op het meerwerkoverzicht de handtekening van Guitink is. Guitink betwist echter dat hij die handtekening op het overzicht heeft geplaatst. Havik zou, zo begrijpt het hof, met dit overzicht hebben geknoeid door een andere handtekening van Guitink op het overzicht te plaatsen. Guitink c.s. hebben echter niet toegelicht hoe is te verklaren dat bij het handschriftonderzoek is geconcludeerd dat de handtekening echt is en dat niets er op wijst dat — zo begrijpt het hof — met dit stuk is geknoeid. Onder deze omstandigheden acht het hof het oordeel van de rechtbank juist, dat de betwisting door Guitink c.s. onvoldoende is onderbouwd, De verwijzing naar verklaringen van derden over andere geschillen waarbij Havik betrokken was, leidt niet tot een andere conclusie.

Een specifiek bewijsaanbod is door Guitink c.s. ook niet gedaan, zij menen dat Havik (verder) bewijs dient te leveren, Evenmin hebben zij van de gelegenheid gebruik gemaakt het door Havik bij de rechtbank gedeponeerde document op echtheid te (laten) onderzoeken, Ook het hof zal daarom het meerwerkoverzicht van 27 augustus 2009 tot uitgangspunt nemen.

Grief 1 in principaal appel faalt derhalve. Dat geldt ook voor grief 4 in principaal appel, inhoudende dat de rechtbank ten onrechte als uitgangspunt heeft genomen dat Guitink c.s. het meerwerkoverzicht hebben geaccordeerd.

Met grief 2 in principaal appel komen Guitink c.s. op tegen rov 5.14 van het vonnis van 2 april 2014 dat de berekening van De Reus niet kan leiden tot de conclusie dat Havik overeengekomen werkzaamheden als meerwerk berekent of dat minderwerk niet is doorberekend. Ook het hof is van oordeel dat Guitink c.s. hiertoe te weinig hebben gesteld. Guitink c.s. hebben ook in hoger beroep niet toegelicht waarom de conclusie dat aangenomen werk vermeerderd met meerwerk op een bedrag uitkomt dat de oorspronkelijke aanneemsom nauwelijks overtreft, meebrengt dat Havik meerwerk heeft berekend dat tot de aanneemsom behoort dan wei minderwerk niet heeft doorberekend. De grief faalt.

Met grief 3 in principaal appel betogen Guitink c.s. dat zij onvoldoende verweer hebben kunnen voeren tegen het gevorderde meerwerk omdat zij geen inzicht hebben gekregen in het bestek. De rechtbank had daarom Havik dienen te gelasten bewijs te leveren door het bestek over te leggen. Guitink c.s. gaan er daarmee aan voorbij dat het op hun weg had gelegen om de posten van het gevorderde meerwerk te betwisten, in het bijzonder om toe te lichten waarom daarvoor zou gelden dat deze, ondanks het akkoord van Guitink c.s. op het meerwerkoverzicht, toch niet aan hen zouden mogen worden doorberekend. Guitink c.s. hadden derhalve ook zonder het bestek (enig) inzicht moeten geven in de onjuistheid van de onderbouwing van de vordering van Havik. Zij hebben dat echter nagelaten. De grief faalt.

Grief 5 in principaal appel strekt ten betoge dat de rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat Guitink c.s. onvoldoende bewijs hebben geleverd dat sprake is van gebreken in het door Havik verrichte werk. Zij hebben daartoe een taxatierapport van makelaar G. de Boer overgelegd. Havik heeft de stellingen van Guitink c.s., de inhoud van het genoemde rapport en de uitleg van Guitink c.s. bij de overgelegde foto's gemotiveerd betwist. Tegen die achtergrond kan het hof zonder nadere bewijslevering aan het rapport van makelaar De Boer niet de door Guitink c.s. voorgestane conclusies verbinden. De inhoud van het enkele dagen voor het pleidooi in hoger beroep door Guitink c.s. aan het hof en aan Havik toegezonden rapport van Technisch ontwerp- en adviesbureau GVS is door Havik — voor zover dat redelijkerwijs mogelijk was — betwist. Guitink c.s. hebben geen deskundigenbewijs aangeboden. De grief faalt.

Grief 6 in principaal appel is gericht tegen de overweging van de rechtbank dat onvoldoende is komen vast te staan dat Havik aan Caravan2rent werk heeft opgedragen. Guitink c.s. verwijzen in dit verband naar verklaringen van derden. Deze verklaringen, afkomstig van derden die bij de beweerdelijke opdracht niet rechtstreeks betrokken waren, acht het hof onvoldoende om tot een ander oordeel te komen, Daaraan draagt bij dat Havik er terecht op wijst dat deze nieuwe verklaringen niet (goed) aansluiten op de door Guitink ter comparitie afgelegde verklaring. De grief faalt.

Met de grieven 1 tot en met 4 in het incidenteel appel richt Havik zich onder meer — kort gezegd — tegen het oordeel van de rechtbank dat Beets-Nicolai en Guitink-Beets een aantal paarden aan Havik hebben geleverd, dat niet is komen vast te staan dat deze paarden zijn teruggeleverd althans daartoe aan een derde zijn overgedragen en dat de daaraan ten grondslag liggende overeenkomst niet is ontbonden. De stellingen die Havik in dat-verband naar voren heeft gebracht, zijn door Guitink c.s gemotiveerd betwist. Havik heeft aangeboden bewijs te leveren dat zij geen koopsom is verschuldigd, omdat de koopovereenkomst is ontbonden en de prestaties over en weer ongedaan zijn gemaakt. Havik zal tot dit bewijs worden toegelaten. Het oordeel over de grieven 5 tot en met 7 in incidenteel appel wordt aangehouden.

ledere verdere beslissing wordt aangehouden. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen acht het hof het daarbij overigens voorstelbaar dat partijen andermaal trachten hun geschil in der minne op te lossen.

Het hof:

laat Havik toe tot het bewijs van haar stelling dat zij geen koopsom voor door Guitink c.s. aan haar geleverde paarden is verschuldigd, omdat de koopovereenkomst is ontbonden en de prestaties over en weer ongedaan zijn gemaakt;

beveelt dat, indien Havik getuigen wil doen horen, een getuigenverhoor zal plaatshebben voor mr. J.C. Toorman, daartoe tot raadsheer-commissaris benoemd, in het Paleis van Justitie, IJdok 20 te Amsterdam op dinsdag 28 november 2017 om 13.30 uur;

bepaalt dat de advocaat van Havik dient na te (laten) gaan of partijen, hun advocaten en de door Havik voor te brengen getuigen op de hierboven bepaalde dag en tijd kunnen verschijnen en dat deze — zo dat niet het geval mocht zijn — uiterlijk op 27 juni 2017 schriftelijk en onder opgave van de verhinderdata van alle voornoemde betrokkenen in de periode van oktober tot en met december 2017 aan het (enquêtebureau van het) hof dient te verzoeken een nieuwe datum te bepalen;

houdt iedere verdere beslissing aan.

Dit arrest is gewezen door mrs. J.C. Toorman, L.A.J. Dun en E.M. Polak en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 13 juni 2017.