Hof Amsterdam, 08-05-2008, nr. 106.006.005/01

3.1

(i)

ANP is een persbureau dat door middel van de zogenaamde ANP-feed nieuwsberichten levert aan haar abonnees, praktisch alle landelijke en regionale Nederlandse dagbladen en ook andere media. De Spa was ten tijde van de hierna te melden feiten hoofdredacteur van ANP, Kuypers is (althans was toen) als journalist bij ANP in dienst.

(ii)

Melchers is een gefortuneerd Nederlands zakenman.

(iii)

De dochter van Melchers, Claudia, is op 12 september 2005 rond 22.30 uur ontvoerd uit haar woning in Amsterdam. In de nacht van 14 op 15 september 2005 is zij door haar ontvoerders vrijgelaten.

(iv)

Op 15 september 2005, omstreeks 14.00 uur, heeft W. Woelders, chef van de recherche van de politie Amsterdam-Amstelland, op een persconferentie bekend gemaakt dat een claimbrief was gevonden met daarin een eis van 300 kg cocaïne.

(v)

C. Huijskens, woordvoerder van de familie Melchers, heeft die dag (15 september 2005) om 15.51 uur op de ANP Pers Support een verklaring namens de familie Melchers doen plaatsen waarin onder meer het volgende is opgenomen:

“ De familie Melchers is dolblij met de gelukkige afloop van de gijzeling. De familie heeft niets toe te voegen aan de verklaringen die tijdens de persconferentie vandaag op het politiebureau in Amsterdam zijn afgelegd. Er is gedurende de gijzeling geen contact geweest tussen de familie en de gijzelnemers. Er zijn door of namens de familie geen goederen of gelden aan de ontvoerders overgedragen.

(..)

Voor vragen uw vragen verwijst de familie naar de politiewoordvoerder.”

De inhoud van de eerste alinea van deze verklaring is diezelfde dag om 15.58 uur op de ANP-feed geplaatst.

(vi)

Op 15 september 2005 is om 18.28 uur van de hand van Kuypers op de ANP-feed het volgende bericht (hierna: het Bericht) verschenen:

“’Achtergrond ontvoering moet bijna drugshandel zijn’

(…)

ONTVOERING MELCHERS

RIJSWIJK (ANP) – De ontvoering van Claudia Melchers moet gezien de eis van 300 kilo cocaïne voor haar vrijlating bijna wel zeker te maken hebben met enige betrokkenheid van de familie bij drugshandel. Dat stellen bronnen binnen de politie die zich met de bestrijding van grootschalige drugshandel bezighouden. Ze zijn overigens niet direct betrokken bij het onderzoek naar de ontvoering van Melchers.

“Zo’n eis is niet logisch als het misdrijf niets met drugs te maken heeft”, zegt een van hen. “Zo’n partij moet je voorstellen als driehonderd pakken suiker. Dat is niet praktisch om mee te nemen.” Men wijst er op dat de politie nooit aan zo’n partij kan komen en ook een gewone burger niet. Het is dus geen reële eis. Ook zal de politie hier nooit aan meewerken. Zulke partijen moeten criminelen bestellen in Zuid-Amerika. En daar zit wat de politiemensen betreft ook de essentie van het verhaal. (…) Een andere politiebron benadrukt dat bijna alle ontvoeringen in het criminele milieu plaatsvinden. “Het is zeker niet ongewoon dat er iemand wordt ontvoerd om een partij drugs terug te krijgen als die bijvoorbeeld niet is betaald. Vaak gaat dat buiten het publiek en de politie om. Als dit scenario voor deze zaak zou gelden, is de politie nu wel bij de ontvoering betrokken geraakt. Dat kan de zaak hebben verstoord. Uit de beschrijving van de ontvoerders blijkt dat twee van hen vermoedelijk van Zuid-Amerikaanse afkomst zijn. Ze spraken Engels. Ook dit zijn aanwijzingen voor het geschetste scenario.””

(vii)

Op 16 september 2005 zijn om 12.49 uur en 15.18 uur vervolgberichten op de ANP-feed verschenen met onder meer de volzin:

“Bronnen binnen de politie, die niet met dit onderzoek zijn belast, vermoeden dat de omgeving of de familie van Claudia Melchers betrokken is bij drugshandel”.

Om 16.37 uur en 17.22 uur die dag zijn vervolgberichten op de ANP-feed verschenen met onder meer de volzin:

“Diverse deskundigen binnen de politie stelden donderdag dat de ontvoering van Claudia Melchers gezien de eis van 300 kilo cocaïne voor haar vrijlating bijna zeker te maken moet hebben met enige betrokkenheid van de familie bij drugshandel.”

Diezelfde dag om 18.00 uur is een vervolgbericht op de ANP-feed verschenen met onder meer de zojuist geciteerde volzin, zulks met uitzondering van de zinsnede “gezien de eis van 300 kilo cocaïne voor haar vrijlating”.

(viii)

In zowel de papieren versie als op de website van het dagblad De Telegraaf zijn, onder meer op 15 en 16 september 2005, berichten verschenen over de ontvoering van Claudia Melchers die mede zijn gebaseerd op het Bericht.

(ix)

Politie Amsterdam-Amstelland heeft op 16 september 2005 een persbericht uitgegeven met als kop:

“Politie en OM: geen aanwijzing drugshandel familie Melchers”.

De woordvoerder van de familie Melchers heeft diezelfde dag een persverklaring uitgegeven waarin de familie - kort gezegd - laat weten geschokt te zijn door de vele onjuiste en kwetsende speculaties over een mogelijke betrokkenheid van de familie bij drugshandel. ANP heeft die dag op haar feed, onder andere om 16.28 uur, aandacht besteed aan die persverklaring.

(x)

De Raad voor de Journalistiek heeft bij beslissing van 20 december 2005 (RvdJ 2005/71) klachten van Melchers tegen publicaties van De Telegraaf op 15 september 2005 (met als kop “Drugshandel mogelijk achtergrond ontvoering”) en 16 september 2005 (met als kop “Familie Melchers geschokt door berichten”) gegrond bevonden.

(xi)

Melchers heeft in deze zaak een aantal vorderingen tegen ANP c.s. ingesteld die alle zijn gebaseerd op het uitgangspunt dat het Bericht en de hiervoor onder (vii) genoemde vervolgberichten onrechtmatig jegens hem zijn.

(xii)

De rechtbank heeft overwogen (rechtsoverweging 5.2 juncto 5.1) dat niet in geschil is dat Melchers door het Bericht is aangetast in zijn eer en goede naam, maar zij acht (rechtsoverweging 5.3) die aantasting niet onrechtmatig, omdat het belang van ANP c.s. bij uitingsvrijheid in dit geval – in het licht van een aantal door de rechtbank in haar overwegingen betrokken omstandigheden - zwaarder dient te wegen dan het belang van Melchers bij de bescherming van zijn eer en goede naam.

3.2

3.3

3.4

3.5.

3.6.

Het hof overweegt als volgt.

3.7.

Het hof is van oordeel dat de volzin inderdaad niet wordt gedragen door de in het Bericht gegeven citaten. De eerste bron [“Zo’n eis (..)” en “Zo’n partij (..)”; zie nader onder 3.1 sub (vi)] zegt slechts iets over de relatie tussen het misdrijf (de ontvoering) en drugshandel. In de geciteerde uitlating van de tweede bron [“Het is zeker niet ongewoon (…)”; zie t.a.p. nader] valt mogelijk een relatie te lezen tussen het slachtoffer van een ontvoering als de onderhavige en drugshandel (gedoeld wordt op de eerste volzin van het bewuste citaat), maar die relatie wordt in die uitlating zelf niet expliciet gelegd. Het gaat bovendien slechts om een mogelijke relatie: als iemand wordt ontvoerd om een partij drugs terug te krijgen (de inhoud van die eerste volzin), kan dat immers betekenen zowel dat de ontvoerde persoon zelf iets met die drugshandel te maken heeft als dat met de ontvoering wordt beoogd geld van of via de ontvoerde persoon los te krijgen, om met dat geld vervolgens de drugs terug te krijgen.

Daar komt nog bij dat deze bron slechts zegt dat het “zeker niet ongewoon” is (dat “er iemand wordt ontvoerd om een partij drugs terug te krijgen”), hetgeen aanmerkelijk minder stellig is dan de formulering in de volzin (“bijna wel zeker”).

3.8.

ANP c.s hebben aangevoerd dat uit de tweede volzin van het Bericht (“Dat stellen bronnen binnen de politie die zich met de bestrijding van grootschalige drugshandel bezighouden”) blijkt dat de volzin geen conclusie is die door ANP c.s. is getrokken, maar dat het gaat om een mening van hun informanten. Zij betogen dat hun bronnen het Bericht hebben “gezien c.q. de citaten (hebben) teruggehoord en geaccordeerd voordat het bericht is geplaatst” (memorie van antwoord sub 61 en 196). Voorzover uit dit betoog al kan worden opgemaakt dat ANP c.s. aanvoeren dat hun beide bronnen het Bericht voorafgaand aan de plaatsing ervan hebben goedgekeurd (vanwege het gebruik van “c.q.” kan dat betoog immers heel wel ook aldus worden verstaan dat die bronnen enkel de citaten hebben geaccordeerd) geldt dat Melchers heeft betwist dat die bronnen het Bericht hebben goedgekeurd. Het hof verwijst naar “de aantekeningen comparitie” zijdens Melchers sub 25 en de memorie van antwoord in incidenteel appel sub 20. Nu de juistheid van bedoelde stelling niet uit de stukken blijkt en ANP c.s. op dit punt geen concreet bewijsaanbod hebben gedaan, verwerpt het hof die stelling. Voor de goede orde voegt het hof hieraan toe dat heel wel denkbaar is dat een dergelijk bewijs ook zonder het prijsgeven van bronnen te leveren valt.

3.9.

Uit het vorenoverwogene volgt dat niet is komen vast te staan dat de volzin is gebaseerd op uitingen van de twee door het ANP c.s. geraadpleegde bronnen (waarmee in het midden kan blijven wat zou hebben te gelden indien dat wèl zou zijn komen vast te staan). Een andere grond voor (de inhoud van) de volzin hebben ANP c.s. niet aangevoerd. De grief slaagt derhalve.

3.10.

Dit betekent dat ANP c.s. geen goede grond hadden de volzin in het Bericht op te nemen. Hetzelfde geldt voor de opname van de qua inhoud nagenoeg zelfde volzin in de hiervoor onder 3.1 sub (vii) bedoelde vervolgberichten van 16.37 uur, 17.22 uur en 18.00 uur. Onder 3.4 heeft het hof al overwogen dat ANP c.s. daarmee de sterke suggestie hebben gewekt dat Melchers betrokken is bij drugshandel en daarmee zijn eer en goede naam hebben aangetast. Een en ander leidt tot de conclusie dat ANP c.s. jegens Melchers onrechtmatig hebben gehandeld. Geen van de de door ANP c.s. in hun memorie van antwoord sub 135 genoemde omstandigheden, zo al feitelijk juist, leidt tot een ander oordeel. Dit geldt evenzo voor het recht van ANP c.s. op vrijheid van meningsuiting en haar taak het publiek zo goed en volledig mogelijk voor te lichten.

3.11.

De vervolgberichten die op 16 september 2005 om 12.49 en 15.18 uur op de ANP-feed zijn verschenen acht het hof, vanwege de daarin gebruikte meer genuanceerde bewoordingen (“vermoeden” en “de omgeving of de familie van Claudia Melchers”), niet zòdanig dat ook hier van een sterke suggestie als onder 3.4 bedoeld, en als gevolg daarvan van onrechtmatig handelen van ANP c.s., kan worden gesproken.

3.12.

Het vorenstaande betekent dat de overige grieven onbehandeld kunnen blijven.

3.13.

Melchers heeft een viertal vorderingen geformuleerd die het hof hierna zal bespreken.

3.14.

Vordering 1 betreft een verklaring voor recht dat – kort gezegd - ANP c.s. onrechtmatig jegens Melchers hebben gehandeld. Die vordering zal als na te noemen worden toegewezen.

3.15.

Vordering 2 strekt tot veroordeling van ANP c.s. tot betaling van € 100.000,-- als vergoeding voor de immateriële schade die Melchers als gevolg van het onrechtmatig handelen van ANP c.s. stelt te hebben geleden. ANP c.s. hebben Melchers ten onrechte negatief in verband gebracht met drugshandel. Daardoor is hij in zijn eer en goede naam aangetast. ANP c.s. hebben de schade echter enigermate beperkt door op 16 september 2005, onder andere om 16.28 uur, melding te maken van het die dag door de politie Amsterdam-Amstelland uitgegeven persbericht (zie hiervoor onder 3.1 sub (ix)). Voorts is niet gebleken dat anderen dan De Telegraaf en De Twensche Courant Tubantia (hierna: Tubantia) van het Bericht gebruik hebben gemaakt. Verder is van belang dat ANP c.s. niet de enige waren die zich destijds over de “losgeldkwestie” hebben geuit; het Bericht en de hiervoor bedoelde drie vervolgberichten vormen slechts een klein onderdeel van de algehele publiciteit over die kwestie. Tegen die achtergrond acht het hof een bedrag van € 10.000,- aan smartengeld in overeenstemming met de ernst van het onrechtmatig handelen van ANP c.s.. Dat bedrag zal dan ook worden toegewezen.

3.16.

Vordering 3 betreft vergoeding van materiële schade, op te maken bij staat. Wil een vordering tot verwijzing naar de schadestaatprocedure toewijsbaar zijn dan dient aannemelijk te zijn dat Melchers ter zake enige schade kan hebben geleden. Melchers wijst in dat verband op de (advocaat)kosten die hij heeft moeten maken in verband met de behandeling van zijn klacht tegen De Telegraaf door de Raad voor de Journalistiek. Het hof is echter van oordeel dat deze kosten in een te ver verwijderd verband staan met het onrechtmatig handelen van ANP c.s.: De Telegraaf heeft een eigen verantwoordelijk ten aanzien van de berichtgeving die zij van de ANP-feed overneemt en Melchers heeft De Telegraaf in de bewuste procedure ook op die (eigen) verantwoordelijkheid aangesproken. Bedoelde kosten komen daarom niet voor vergoeding door ANP c.s. in aanmerking. Melchers heeft met betrekking tot zijn (gestelde) materiële schade voorts gewezen op de kosten die hij heeft gemaakt door het marktonderzoekbureau Millward Brown/Centrum B.V. in december 2005 een publieksonderzoek te laten doen naar de vraag (aldus valt in de inleiding van het onderzoeksrapport te lezen): “In hoeverre denkt het Nederlandse publiek dat de familie Melchers betrokken is bij drughandel”. Dat rapport is echter voor de vraag in hoeverre vorenbedoeld onrechtmatig handelen van ANP c.s. Melchers schade heeft berokkend onbruikbaar, al was het al omdat de vraagstelling zich beperkt tot de invloed van “de berichtgeving” over de ontvoering van Claudia Melchers in het algemeen. Waar het rapport onbruikbaar is, komen de desbetreffende kosten niet voor vergoeding in aanmerking.

Melchers heeft voor het overige geen feiten of omstandigheden gesteld die aannemelijk maken dat hij enige materiële schade kan hebben geleden of zal lijden als gevolg van de publicatie van het Bericht en de drie meerbedoelde vervolgberichten, zodat vordering 3 moet worden afgewezen.

3.17.

Vordering 4 strekt tot rectificatie van het Bericht door middel van plaatsing van advertenties in alle op de ANP-feed aangesloten gedrukte media (dagbladen).

Nu het Bericht onrechtmatig was, dient dit op passende wijze te worden gerectificeerd. In deze procedure is niet meer vast komen te staan dan dat het Bericht zijn weerslag heeft gevonden in zowel de papieren als de elektronische versie van De Telegraaf en dat ook Tubantia daarvan gebruik heeft gemaakt. De publicatie in laatstgenoemd dagblad is echter onderbelicht gebleven (de bewuste publicatie is zelfs niet overgelegd). Ten einde het publiek over de onjuistheid van het Bericht te informeren, kan van ANP c.s. dan niet meer worden verlangd dan dat zij in de papieren versie van De Telegraaf een advertentie plaatsen als hierna te bepalen. Aan die veroordeling zal een dwangsom worden verbonden.

3.18.

Het hof passeert het bewijsaanbod van zowel Melchers als ANP c.s. als niet ter zake doend, omdat daarin geen feiten te bewijzen worden aangeboden die tot een andere uitkomst van het geding kunnen leiden.

4.1

4.2