HR, 12-12-2014, nr. 13/05820

Het Hof heeft voor de feitenvaststelling aansluiting gezocht bij de door de Rechtbank vastgestelde feiten (zie de 2.1. geciteerde vaststelling van de feiten door de Rechtbank).

Uit deze feiten komt naar voren dat SKA onderdeel is van de internationale organisatie Church of Scientology. Dit betreft een wereldwijde sterk hiërarchische organisatie, waarbij vanuit het ‘hoofdkantoor’ bindende aanwijzingen en instructies worden gegeven.

Uit de vastgestelde feiten volgt ook dat meer dan 50% van de activiteiten van SKA bestaan uit het aanbieden van auditing en trainingen, gericht op spirituele groei van het individu (onderdeel 2.5 van de uitspraak van de Rechtbank). Deze activiteiten worden verricht tegen betaling.

Het Hof heeft in onderdeel 2.2. de feiten verder aangevuld. Daar wordt onder andere vermeld dat ook auditing diensten aangeboden worden zonder financiële contributie voor armlastige scientologen. Deze vaststelling is kennelijk gebaseerd op door SKA-leden afgelegde verklaringen, waaraan het Hof niet twijfelde.

Op internet is echter informatie te vinden die er op wijst dat binnen Scientology gratis diensten verboden zijn.

Op de website http://www.holysmoke.orq/cos/make-more-money.htm, is bijvoorbeeld het volgende te lezen:

Dit wordt bevestigd door informatie op wikipedia

(http://en.wikipedia.org/wiki/Scientology_Finance Policy on payment for Scientology services[edit]):

De in het Wikipedia artikel genoemde ‘policy letter’ is ook op internet te vinden (http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm = 1&source=web&cd=4&ved =0CEsQFjAD&url = http%3A%2F%2Fwww.matrixfiles.com%2FScientology%2520Ma terials%2FHCO%2520PLs%2FFREE%2520SERVICE-FREE%2520FALL%2520271171R.doc&ei=jmzKUo7eCIG0tAbxsYGABg&usg=AFQjC NGcyWb-0ZEZghYhJxKIYfmievyO2Q&bvm=bv.58187178,d.Yms):

Voorts is van belang dat medewerkers van SKA tijdens een bedrijfsbezoek van 8 januari 2008 tegenover medewerkers van de Belastingdienst hebben verklaard dat de feiten en omstandigheden gelijk zijn aan de feiten die hebben geleid tot het arrest van de Hoge Raad van 7 november 2003, nr. 38 049, BNB 2004/30, ECLI:NL:HR:2003:AN7741 en de uitspraak van Hof 's‑Gravenhage van 4 juni 2004, nr. 03/03113, ECLI:NL:GHSGR:BC1117.

Tot slot wijs ik er nog op dat de Franse Hoge Raad (Cour de Cassation) op 16 oktober 2013 een arrest heeft gewezen (N^o V 12-81.532 FS-D, R 05-82.121, S 05-82.122, U 03-83.910, N^o 4227) waarin onder andere is geoordeeld dat de Scientology Church zich schuldig maakt aan georganiseerde fraude door het afpersen van grote sommen geld van kwetsbare volgelingen.

Het geschil betreft de beantwoording van de vraag of belanghebbende moet worden aangemerkt als algemeen nut beogende instelling als bedoeld in artikel 6.33, eerste lid, onderdeel b, van de Wet.

Het Hof stelt bij die beantwoording voorop de beoordeling of belanghebbende kan worden aangemerkt als een kerkelijke instelling. Het Hof beoordeelt vervolgens of belanghebbende uitsluitend werkzaamheden verricht van kerkelijke aard, hetgeen volgens het Hof het geval is. Met die conclusie meent het Hof dat de status van algemeen nut beogende instelling aan belanghebbende toekomt zonder daarvoor een verdere toetsing van de feitelijke werkzaamheden uit te behoeven voeren.Daarbij meent het Hof een juiste toepassing te geven aan het door uw Raad gewezen eerdere arrest van 7 november 2003, nr. 38 049, BNB 2004/30, betreffende de SKA. Volgens het Hof moet slechts voor kerkelijke instellingen, die werkzaamheden verrichten met een van het instellingskarakter afwijkende aard, worden getoetst of die feitelijke werkzaamheden het algemeen belang dienen. Die opvatting wordt door mij niet gedeeld. Mede omwille van de rechtszekerheid leg ik deze kwestie aan uw Raad voor.

Bij de beantwoording van de voorliggende kwestie komt naast het genoemde arrest BNB 2004/30 mijns inziens mede betekenis toe aan het door uw Raad gewezen arrest van 12 mei 2006, nr. 40 684, BNB 2006/267. Hieronder vermeld ik de in dit verband relevante overwegingen van de vermelde arresten.

Uit BNB 2004/30:

Uit BNB 2006/267:

Ik begrijp de voormelde overwegingen van uw Raad aldus dat een instelling, ongeacht of deze bijvoorbeeld al dan niet als een kerkelijke of een levensbeschouwelijke instelling kan worden geduid, slechts kan worden.aangemerkt als een het algemeen nut beogende instelling, indien door haar werkzaamheden het algemeen belang minstens in gelijke mate als een particulier belang wordt gediend. De bewijslast terzake rust op de belanghebbende en vindt plaats aan de hand van een beoordeling van de feitelijke werkzaamheden. De andersluidende rechtsopvatting van het Hof in de onderhavige zaak acht ik dan ook onjuist.

Wanneer in dit kader wordt gesproken over het algemeen belang in relatie tot de kwalificatie ‘algemeen nut beogend’, dient gelet op het zogenoemde Minerva-arrest van uw Raad van 12 oktober 1960, nr. 14 413, BNB 1960/296, tevens te worden bedacht dat van een het algemeen nut beogende instelling slechts sprake kan zijn wanneer de activiteiten van de instelling rechtstreeks het algemeen belang raken — ‘zoals bijvoorbeeld bejaardenzorg en genezing of verpleging van zieken’ — , en dat niet voldoende is dat van die activiteiten daarop zijdelings een gunstige werking uitgaat. De ontspanning of het gezellig verkeer waaraan een bepaalde kring personen behoefte heeft, werd door uw Raad als een particulier belang gekenschetst.

In dit verband valt ook te wijzen op de Discussienota Algemeen nut beogende instellingen in de fiscaliteit, waarin het volgende is opgemerkt:

(Tweede Kamer, vergaderjaar 2004–2005, 27 789, nr. 10, blz. 8)

Deze conclusie is ook kenbaar gemaakt aan de Tweede Kamer bij de behandeling van het Belastingplan 2009 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 704, nr. 8, blz. 60).

Illustratief zijn in dit verband ook de reacties op de opinie ‘ Zielige overblijfselen’ van mr. R.A.V. Boxem in NTFR van 26 november 2009, opgenomen onder NTFR 2009-2600:

en onder NTFR 2009-2601, waar in punt 2 wordt opgemerkt:

Het vermelde vereiste in artikel 41a, eerste lid, onderdeel b, van de Uitvoeringsregeling dat uit de regelgeving van de instelling en de feitelijke werkzaamheden blijkt dat de instelling het algemeen belang dient, is daarmee ook ten aanzien van kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen in lijn met het recht en niet in strijd met de wettelijke systematiek.

Het door het Hof gestelde in r.o. 5.6. is dan ook onterecht. Een en ander volgt tevens uit het per 1 januari 2010 in artikel 6.33, eerste lid, onderdeel b, van de Wet schrappen van de genoemde categorieën. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat met het schrappen daarvan op zichzelf beschouwd geen inhoudelijke wijziging is bewerkstelligd, maar dat dit veeleer is geschied ter bevordering van de duidelijkheid en om eventuele misverstanden te voorkomen. De omstandigheid dat toen eveneens het 50%-criterium is gewijzigd in een 90%-criterium staat hier los van. Zie o.a. Tweede Kamer, vergaderjaar 2008–2009, 31 930, nr. 9, blz. 62 en 63.

Met betrekking tot het element van ‘rechtstreeks het algemeen belang’ dienen, valt in de onderhavige zaak op het volgende te attenderen. De vaststaande feiten wettigen de conclusie dat de feitelijke werkzaamheden, met name auditing en trainingen, binnen de SKA zien op de persoonlijke ontwikkeling van individuen. De activiteiten zijn namelijk gericht op spirituele groei van het individu.

In de statuten van de SKA (zie 2.2. van de uitspraak van de rechtbank) wordt als een van de doelstellingen aangegeven :

Deze diensten zijn vergelijkbaar met de erediensten bij andere kerkgenootschappen. Deze activiteiten zijn door de inspecteur ook als algemeen nuttig aangemerkt. Opmerkelijk is dat in de statuten bij dit onderdeel niet de auditing en trainingsactiviteiten worden genoemd. Met andere woorden SKA neemt auditing en training niet op in haar regelgeving als zijnde een religieuze bijeenkomst. Dat is mijns inziens ook juist. Auditing en training zijn geen gemeenschappelijke godvereringen, maar op het individu gerichte sessies met als doel persoonlijke (spirituele) ontwikkeling.

Het werken aan de persoonlijke spirituele groei dient de particuliere belangen van het lid. Nu deze activiteiten als de primaire werkzaamheden van SKA kunnen worden beschouwd, vallen deze niet onder het algemeen belang te rangschikken. In de termen van het meergenoemde Minerva-arrest is dusdoende primair sprake van het door belanghebbende dienen van particuliere belangen van de leden waarvan dan zijdelings een gunstig effect op het algemeen belang kan uitgaan. Naar mijn mening is een en ander onverenigbaar met de conclusie dat het optreden van belanghebbende ‘rechtstreeks het algemeen belang’ dient.

Mitsdien vindt de rechtsopvatting die ten grondslag ligt aan de r.o. 5.6 van de uitspraak van het Hof naar mijn mening geen steun in het recht. Uit de overweging kan niet worden afgeleid of het Hof heeft beoordeeld aan de hand van het criterium rechtstreeks het algemeen belang dienen in de zin van het genoemde Minerva-arrest. Mocht dat wel het geval zijn, dan bieden de vermelde gronden daartoe geen enkel inzicht.

In het eerdere SKA arrest van de Hoge Raad is geoordeeld dat niet duidelijk is of de door SKA tegen min of meer commerciële tarieven gegeven cursussen niet primair het particuliere belang dienen.

In deze procedure heeft het Hof het aspect of sprake is van cursussen die tegen min of meer commerciële tarieven worden gegeven herbeoordeeld. Het Hof is op basis van verklaringen van SKA-leden tot het oordeel gekomen dat de betalingen voor auditing en training ook bedoeld zijn om de overige activiteiten van SKA te financieren en dat de betalingen niet in belangrijke mate bestemd zijn voor een ander doel dan kerkelijke activiteiten. Daartoe acht het Hof onder andere van belang dat leden die geen betalingen kunnen verrichten ook deel kunnen nemen aan de betaalde activiteiten.

Dat oordeel is uitsluitend gebaseerd op verklaringen van SKA-leden. Het oordeel wijkt af van het oordeel van de Rechtbank en ook van het oordeel in de verwijzingszaak na het eerdere SKA-arrest (Hof Den Haag 4 juni 2004, nr. 03/03113, V-N 2009/38.17 (ECLI:NL:GHSGR:2004:BC1117).

In dat kader had het Hof niet zonder nader onderzoek af mogen gaan op de verklaringen van de SKA-leden. Het Hof heeft zijn oordeel in r.o. 5.5. dan ook onvoldoende gemotiveerd. Eerdere vaststellingen en ook informatie uit openbare bronnen wijzen namelijk op het tegendeel. In dat geval is het te mager om op basis van verklaringen van SKA-leden tot een tegengestelde vaststelling te komen, te meer ook omdat deze verklaringen niet door ander, bijkomend bewijs worden ondersteund. Daarbij merk ik op dat het Hof ook ten onrechte heeft geoordeeld dat onweersproken is dat voor degenen die auditing en training willen volgen en dit niet kunnen betalen er mogelijkheden zijn om deze tegen gereduceerd tarief of gratis te volgen. De inspecteur heeft namelijk steeds gesteld dat sprake is van vaste tarieven. Opmerkelijk in dit verband is dat zulks bij de Rechtbank ook namens de SKA is verklaard door het SKA-lid, de heer Rood:

De inhoud van deze verklaring spoort ook met de door mij bij de feiten vermelde, uit openbare bronnen aangedragen informatie. Uit deze stukken blijkt dat de beleidsregels van de Scientology Church verbieden om gratis auditing en training aan te bieden.

Hieruit volgt dat — anders dan waar het Hof op basis van verklaringen van SKA-leden, die overigens afwijken van andere tot het geding behorende informatie, van uitgaat — steeds een vast tarief betaald moet worden om een bepaalde dienst (auditing of training) af te nemen. Het oordeel van het Hof is dan ook onbegrijpelijk, dan wel onvoldoende gemotiveerd.

Er is sprake van een zuiver voorbeeld van quid-pro-quo (voor wat hoort wat). Van vrijgevigheid dan wel het betalen van een kerkelijke bijdrage is dan geen sprake. De tegenprestatie voor de betaling dient bezien te worden vanuit de positie en verwachting van de deelnemer, de cursist. Hoe de Scientology Church deze inkomsten aanwendt is niet relevant. Het feit dat SKA de vergoedingen uiteindelijk aanwendt ter financiering van al haar activiteiten doet derhalve aan dat ‘voor wat hoort wat’ kenmerk niets af. In dit kader kan ook gewezen worden op het arrest HR 22 juni 2012, nr. 11/02888, V-N 2012/46.18 en de met dit arrest in stand gebleven uitspraak van Hof 's‑Hertogenbosch van 9 juli 2011, nr. 10/00501, NTFR 2011/2775. In die zaak oordelen Hof en Hoge Raad dat de inspecteur met hetgeen hij heeft aangevoerd aannemelijk heeft gemaakt dat belanghebbende tegen min of meer commerciële tarieven het festival en de bijbehorende diensten aanbiedt. Het muziekfestival dient in hoofdzaak de particuliere, consumptieve belangen van de bezoekers, aldus het Hof. Belanghebbende kan dan ook niet worden aangemerkt als een ANBI. Een en ander kan mutatis mutandis in de onderhavige zaak worden geoordeeld.

Het Hof trekt in zijn uitspraak ook te makkelijk een parallel tussen de auditing en trainingsactiviteiten van SKA enerzijds en de biecht, catechese en priesteropleiding bij andere kerkgenootschappen anderzijds. Bij SKA moet voor de activiteiten worden betaald, terwijl dat bij de andere kerkgenootschappen niet het geval is. De activiteiten van auditing en training zijn gericht op individuele spirituele groei en de activiteiten van de andere kerken op onderwijs in de geloofsleer (catechese en priesteropleiding) of belijden en vergeving van zonden (biecht).

Het Hof heeft derhalve ten onrechte geoordeeld dat belanghebbende uitsluitend kerkelijke activiteiten verricht en er geen sprake is van het verrichten van diensten tegen semi commerciële tarieven, daardoor het Hof heeft in casu verzuimd om te beoordelen of de activiteiten auditing en training grotendeels rechtstreeks het algemeen belang dienen.

Op grond van het vorenstaande ben ik van oordeel dat de uitspraak van het Hof niet in stand zal kunnen blijven.

Hoogachtend,

DE STAATSSECRETARIS VAN FINANCIËN,

namens deze,

DE DIRECTEUR-GENERAAL BELASTINGDIENST,

loco