HR, 13-10-2017, nr. 17/00694

In r.o. 5.8. van het bestreden arrest overwoog het Gerechtshof :

In de door het Gerechtshof in bovenstaand citaat genoemde overwegingen 4.5.1 en 4.5.2 in de IB-uitspraken respectievelijk de overwegingen 4.4.1 en 4.4.2 overwoog de rechtbank :

De rechtbank heeft bij de bepaling van de redelijke termijn de periode die gemoeid is geweest met de [j] procedure buiten beschouwing gelaten, omdat eisers in cassatie ermee zouden hebben ingestemd dat de behandeling van het bezwaar zou worden aangehouden totdat er onherroepelijk zou zijn beslist in de [j] procedure. Vanwege de instemming van eisers in cassatie om de beslissing op bezwaar aan te houden heeft de rechtbank geoordeeld, dat de redelijke termijn niet is overschreden en er geen grond is voor de toekenning van een immateriële schadevergoeding.

Het Hof heeft de overwegingen van de rechtbank overgenomen en is er daarbij van uitgegaan dat de in bovenstaand citaat vermelde uitspraak van uw Raad van 28 september 2012 de onherroepelijke uitspraak zou zijn die er in de [j] procedure zou zijn gevallen. Het Hof laat de redelijke termijn vanaf de datum van 28 september 2012 beginnen. In technische zin is dat onjuist, omdat het Hof de redelijke termijn gezien het arrest van uw Raad van 22 april 2005 had behoren te verlengen met de tijd die er gemoeid is geweest met de [j] procedure. Dit is echter een detailkwestie zonder veel consequenties voor de onderhavige zaak.

Dit oordeel is op na te melden alternatieve gronden onjuist.

Het Hof heeft ten onrechte dan wel zonder draagkrachtige motivering de overweging van de Rechtbank overgenomen dat sprake is van bijzondere omstandigheden, nu eisers expliciet akkoord zijn gegaan met de door verweerder voorgestelde aanhouding van het bezwaar in afwachting van de uitkomst van een aantal ook voor de onderhavige zaken relevante juridische procedures, zodat de redelijke termijn geen aanvang heeft genomen op het moment van de indiening van het bezwaar. Het Hof heeft voorts ten onrechte dan wel zonder draagkrachtige motivering de overweging van de rechtbank overgenomen om eisers evenmin in hun stelling te volgen dat zij feitelijk niet anders konden doen dan instemmen met het verzoek van de Belastingdienst om uitstel van de behandeling van het bezwaar.

De Belastingdienst heeft naar aanleiding van door de toenmalige gemachtigde namens eisers in cassatie ingediende pro-forma bezwaarschriften in brieven van 31 januari 2003 en 31 mei 2003 verzocht om in te stemmen met aanhouden van het bezwaar totdat onherroepelijk uitspraak zou zijn gedaan. De Belastingdienst had daarbij kennelijk het welbegrepen eigen belang dat men zich vanuit een oogpunt van efficiency werk wilde besparen. Het zijn niet eisers in cassatie geweest, die aan de Belastingdienst hebben verzocht om de bezwaren aan te houden totdat er in de [j] procedure een onherroepelijke uitspraak zou zijn gevallen.

De Belastingdienst volgde daarmee de vaste beleidslijn die zij in het kader van het Rekeningenproject wilde volgen. In de gevallen dat (de gemachtigde van) de betreffende belastingplichtige weigerde om met de verzochte aanhouding in te stemmen was het in het Rekeningenproject vaste beleidslijn om voor de behandeling van de bezwaren een beroep te doen op art. 25 AWR zoals dat destijds in 2003 gold. Ingevolge die bepaling was de Inspecteur bevoegd om in afwijking van artikel 7.10, lid 1 van de Algemene wet bestuursrecht binnen een jaar uitspraak te doen, maar kon deze termijn vervolgens met schriftelijke toestemming van de Staatssecretaris worden verlengd.

Als niet met de verzochte aanhouding zou worden ingestemd zou de Inspecteur daardoor via toepassing van art. 25 AWR toch bereiken dat de behandeling van het bezwaar pas zou aanvangen vanaf het moment dat in de [j] procedure onherroepelijk uitspraak zou zijn gedaan.

Frappant in deze zaak is nog dat de Belastingdienst in de persoon van [L] nadat de raadsman hem had bericht met aanhouding van de bezwaren in te stemmen, het in zijn reactie daarop bij de brieven van 27 juni 2013 en 14 augustus 2013 aan de gemachtigde heeft doen voorkomen alsof de gemachtigde om aanhouding van de bezwaren zou hebben verzocht terwijl het juist de Inspecteur is geweest die had verzocht om met aanhouding in te stemmen.

Kennelijk was de Belastingdienst zelf de opvatting toegedaan dat de redelijke termijn — met alle gevolgen van dien voor de Belastingdienst — zou worden overschreden indien de bezwaren op verzoek van de Belastingdienst zouden worden aangehouden en heeft de Belastingdienst daarom in zijn voormelde brieven vastgelegd dat de gemachtigde van eisers in cassatie, om aanhouding had verzocht en dat de Belastingdienst aan dit verzoek had voldaan.

Omdat de Belastingdienst aan eisers in cassatie en niet omgekeerd eisers in cassatie aan de Belastingdienst, om aanhouding van de bezwaren had verzocht, had het Hof niet dan wel niet zonder draagkrachtige motivering het oordeel van de rechtbank mogen overnemen dat sprake is van bijzondere omstandigheden, nu eisers expliciet akkoord zijn gegaan met de door verweerder voorgestelde aanhouding van het bezwaar in afwachting van de uitkomst van een aantal ook voor de onderhavige zaak relevante juridische procedures, zodat de redelijke termijn geen aanvang heeft genomen op het moment van de indiening van het bezwaar.

Het Hof had onder deze omstandigheden moeten beslissen dat de redelijke termijn een aanvang had genomen op de datum waarop het bezwaarschrift was ingediend. In het onderhavige geval waren de eerste pro-forma bezwaarschriften op 30 januari 2003 ingediend. De redelijke termijn voor de behandeling in bezwaar en beroep vangt echter aan op de datum waarop het gemotiveerde bezwaar is ingediend. Als men dan uitgaat van een termijn van zes weken voor een belastingplichtige om zijn bezwaarschrift alsnog te motiveren leidt dat er toe dat de redelijke termijn in de onderhavige zaak is aangevangen op 12 maart 2003 en niet op 28 september 2012 zoals het Hof in r.o. 5.8. heeft vastgesteld.

Het Hof heeft ten onrechte geen acht geslagen op het onderscheid tussen de bezwaarschriftenprocedure ter zake van navorderingsaanslagen die niet met gebruik van de verlengde navorderingstermijn ex art. 16 lid 4 AWR waren opgelegd en de aanslagen die wel met de navorderingstermijn van vijf jaar ex art. 16 lid 3 AWR.

In het arrest van 21 maart 2008 (ECLI:NL:HR:2008:BA8179) waarin uw Raad in het kader van de [j] procedure de prejudiciële vragen inzake de verlengde navorderingstermijn heeft gesteld, heeft uw Raad alle voorgestelde cassatiemiddelen afgewezen met uitzondering van het cassatiemiddel dat betrekking had op de verenigbaarheid van de verlengde navorderingstermijn met het recht van de Europese Unie.

Met het voormelde arrest van uw Raad van 21 maart 2008 waren dus in het kader van de [j] procedure voor wat betreft de navorderingsaanslagen die alleen met gebruik van de navorderingstermijn van vijf jaar waren opgelegd alle in het kader van deze [j] procedure gestelde rechtsvragen beantwoord.

Voor wat betreft de navorderingsaanslagen die met toepassing van de navorderingstermijn van vijf jaar ex art. 16 lid 3 AWR waren opgelegd was het dan ook na het arrest van uw Raad van 21 maart 2008 niet meer noodzakelijk om het arrest af te wachten dat uw Raad naar aanleiding van de antwoorden van het Hof van Justitie op de door uw Raad gestelde prejudiciële vragen zou wijzen.

De Inspecteur had dan ook al onmiddellijk na kennisneming van het arrest van uw Raad over kunnen gaan tot de behandeling van de door eisers in cassatie ingediende bezwaarschriften voor zover deze waren gericht tegen die navorderingsaanslagen die alleen met toepassing van de navorderingstermijn van vijf jaar waren opgelegd. In casu zijn dat de navorderingsaanslagen IB 1998 tot en met 2000 en VB 1998 tot en met 2000.

Met het arrest van uw Raad van 28 maart 2008 stond onherroepelijk vast, dat de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 18 januari 2006 (nr. P03/04509) in stand zou blijven voor zover het Amsterdamse Hof uitspraak had gedaan ter zake van de navorderingsaanslagen die niet met gebruikmaking van de verlengde navorderingstermijn van 12 jaar waren opgelegd.

Het Hof had onder deze omstandigheden moeten beslissen dat de redelijke termijn een aanvang had op 28 maart 2008 en niet op 28 september 2012 zoals het Hof in r.o. 5.8 heeft vastgesteld.

De datum waarop de onherroepelijke beslissing in de [j] procedures zou zijn gevallen is anders dan het Hof heeft geoordeeld niet de datum van het door uw Raad gewezen arrest van 28 september 2012, maar de datum van het door uw Raad gewezen arrest van 26 februari 2010.

Het Hof is er ten onrechte van uitgegaan, dat het voormelde arrest van uw Raad 28 september 2012 de onherroepelijk rechterlijke beslissing zou zijn geweest die in de [j] procedure zou zijn gevallen.

De [j] procedure waar het in deze om gaat is een [j] procedure die in het kader van het Rekeningenproject is gevoerd. Bij het Rekeningenproject gaat het zoals bekend om Nederlandse ingezetenen die in hun aangiften geen melding zouden hebben gemaakt van bij de KB Lux bank aangehouden vermogen en daaruit genoten inkomsten. In de desbetreffende brieven heeft de Belastingdienst ook uitdrukkelijk aan de betrokken belastingplichtige dan wel hun gemachtigde bericht dat er in het kader van het rekeningenproject verschillen van inzicht bestonden tussen de Inspecteur en belanghebbenden over een aantal rechtsvragen en is gemeld dat er overleg gaande was met [j] om redenen van proceseconomie de betreffende rechtsvragen aan de fiscale rechter voor te leggen.

De voormelde uitspraak van uw Raad van 28 september 2012 is echter geen uitspraak die in het kader van het Rekeningenproject is gevallen. De voormede uitspraak van 28 september 2012 had betrekking op belastingplichtigen die Duitse spaartegoeden hadden verzwegen.

De door het Hof in het bestreden arrest genoemde uitspraak van uw Raad van 28 september 2012 is dus niet de onherroepelijke rechterlijke uitspraak waarmee de [j] procedure is afgerond.

De in het kader van de [j] procedure gegeven definitieve rechterlijke uitspraak is de uitspraak van uw Raad van 26 februari 2010 (ECLI:NL:HR:2010:BJ9092) geweest.

Het Hof had onder deze omstandigheden moeten beslissen dat de redelijke termijn een aanvang had op 26 februari 2010 en niet op 28 september 2012 zoals het Hof in r.o. 5.8 heeft vastgesteld.

In r.o. 4.1.3. van zijn uitspraken van 26 augustus 2014 had de rechtbank overwogen dat het antwoord op de vraag wie de tweede rekeninghouder was niet relevant was voor de juistheid van de identificatie van de erflaatster. Voorts heeft de rechtbank vastgesteld dat op het microfiche in ieder geval de naam ‘[A]’ stond en dat deze een match had met de naam [B].

Uit het tot het dossier behorende stukken (microfiche) blijkt dat een zekere [B] een tweede rekeninghouder is geweest. Volgens de FIOD zou deze [B] volgens informatie van de basisadministratie een kind zijn van de erflaatster [A].

Het staat daarbij vast dat de op 8 juli 1987 overleden echtgenoot van de erflaatster eveneens [F] heette. Het is dus niet uit te sluiten dat de [B] die op het microfiche vermeld is gelet op de gelijke naam betrekking zou kunnen hebben op deze overleden [F], zoals ook van meet af aan door de

Belastingdienst is aangenomen.

Het Hof heeft zelf vastgesteld dat niet is bestreden dat [B] sinds oktober 1992 niet meer was ingeschreven was op het adres van zijn moeder.

Het BVR bestand dat tot de hit zou hebben geleid dat de erflaatster met een zekere [B] samenwoonde strookte niet met de feiten.

Het Hof had onder deze omstandigheden niet — tenzij naar behoren en met een begrijpelijke motivering, die ontbreekt — het oordeel van de rechtbank in r.o. 4.1.3. van de uitspraken van 26 augustus 2014 mogen overnemen dat het antwoord op de vraag wie de tweede rekeninghouder was irrelevant was en dat er daadwerkelijk een match met [B] zou zijn, omdat die match erop gebaseerd was dat de erflaatster met ene [B] ten tijde van de identificatie zou samenwonen, terwijl de erflaatster ten tijde van de identificatie niet met een [B] samenwoonde.